Kim Anh sưu tầm

Trước tới nay, ai cũng biết bài hát Giọng Ca Dĩ Vãng của nhạc sĩ Bảo Thu được sáng tác dựa trên câu chuyện tình của chính ông, khi người yêu là ca sĩ Phương Hoài Tâm đi lấy chồng. Bài viết này nói rõ thêm về 1 số chi tiết có thể ít người để ý đến trong bài hát nổi tiếng này.

Phương Hoài Tâm (PHT) là học trò của nhạc sĩ Nguyễn Đức trong ban Việt Nhi. Nhìn lại các hình ảnh trước năm 1975, có thể thấy PHT có nét đẹp trong sáng, ngây thơ. Năm 1965, nhạc sĩ Nguyễn Đức thường hay mời nhạc sĩ Bảo Thu đến làm nhạc công để ban Việt Nhi luyện thanh hoặc thu âm ở đài phát thanh. Ban Việt Nhi gồm toàn những cô gái tuổi dậy thì (khoảng 14, 15 tuổi), hát rất hay và mắt liếc sắc như dao. Trong số đó Bảo Thu chú ý nhất đến 1 cô gái có đôi mắt to, long lanh là Phương Hoài Tâm, nhỏ hơn ông 5 tuổi. Khi đã thân thiết, Bảo Thu mới biết Phương Hoài Tâm ở gần nhà ông. Vậy là ngoài những buổi tập hát ở nhà thầy Nguyễn Đức, đôi bạn còn có dịp cận kề ở nhà của PHT, nên ông đã viết những lời hát sau:

“…mỗi lần em buông tiếng hát, thì anh tay phím nắn nót cung đàn. Từng nhịp nhặt khoan anh ru hồn theo tiếng tơ. Nhẹ dìu lời ca em thăng trầm theo từng lúc. Và rồi hờn yêu em khi nào em hát sai. Em nũng nịu cười, nói: “Sai là tại anh!”

Rồi cũng đến lúc PHT tách khỏi ban Việt Nhi để hát đơn ca. Nàng hay mặc áo dài trắng hát trên sân khấu nên được khán giả và giới báo chí thời đó mệnh danh là “Tiếng hát học trò”. Từ danh xưng này, Bảo Thu lại viết ca khúc “Tôi yêu tiếng hát học trò” để bày tỏ nỗi lòng. PHT thừa biết tình cảm của Bảo Thu dành cho nàng. Tuy nhiên, với cốt cách gia giáo, PHT vẫn giữ một khoảng cách chừng mực khi tiếp xúc với Bảo Thu.

Khoảng 3 năm sau, bạn bè trong giới văn nghệ kháo nhau “T. sắp lấy chồng”. Để tránh cho nàng khó xử, Bảo Thu không đến tập hát cho nàng nữa. Trong những cơn buồn thấm thía, ông viết Giọng ca dĩ vãng:

“Nhưng em nuôi mộng ước về tương lai, hoa mai giăng ngập nẻo đường em đi. Rồi em đành chối tiếng giao hòa, từ ly là tiếng thét đau lòng, sầu đơn lối… Lời ca ngày đó đã xa rồi, mà ai còn chuốt mãi cung đàn, vọng về tim…”.

Trong đoạn có câu “hoa mai giăng ngập nẻo đường em đi…” làm cho người ta nghĩ rằng có thể người con gái lấy chồng vào mùa xuân, hoặc đó là 1 hình ảnh ẩn dụ nào đó về con đường rực rỡ phía trước. Tuy nhiên theo tìm hiểu của người viết, câu hát đó là 1 lời trách móc rất thầm kín mà nhạc sĩ dành cho người yêu, mà ít người có thể nhận ra.

Được biết chồng của Phương Hoài Tâm là một quân nhân, một sĩ quan. Ngày xưa, sĩ quan lục quân và không quân cấp Thiếu úy lên cho đến Đại tá sẽ có biểu tượng bông hoa mai trên quân hàm:

Vì vậy “hoa mai giăng ngập” là hàm ý trách người con gái theo người có địa vị để phụ người cơ hàn.

Bài hát do Bảo Thu tự xuất bản (1967), bìa do một họa sĩ vẽ với người mẫu là ca sĩ Kim Loan. Vì vậy nhiều người đã từng nhầm tưởng người con gái trong bài hát là ca sĩ Kim Loan, nhưng thực ra không phải.

Trong lời đề tựa cho bài Giọng Ca Dĩ Vãng, bảo Thu viết:

Cho tiếng hát học trò

Ngày xưa không hồn, giờ thành danh ca

Vì nhân tình nghệ sĩ đã trở thành “Giọng Ca Dĩ Vãng”

Bài Giọng Ca Dĩ Vãng được chắp cánh bởi tiếng hát Giao Linh đưa tên tuổi Bảo Thu nổi tiếng khắp nơi, mặc dù nghề chính của ông là Ảo thuật gia chứ không phải là nhạc sĩ.

Bài đọc thêm

Bảo Thu : Giọng ca dĩ vãng

Hà Đình Nguyên

Tôi gặp nhạc sĩ Bảo Thu vào một sáng trung tuần tháng 10.2011 ở hành lang Bích Câu trong Cung văn hóa Lao động. Lúc này, anh đang "cuốn gói" sau thời gian trưng bày gian hàng bán dụng cụ ảo thuật từ một hội chợ diễn ra ở đây.

Vậy là anh gắn bó với "nghiệp" ảo thuật đến gần 60 năm rồi. Bảo Thu kể năm 16 tuổi (1960), anh nổi tiếng trong làng ảo thuật với nghệ danh Nguyễn Khuyến (anh tên thật là Nguyễn Trung Khuyến). Chơi chung với anh là Tùng Phương - một nghệ sĩ đàn guitar, dạo mới 11 tuổi đã nổi tiếng là "thần đồng độc tấu Tây ban cầm". Những lúc ngồi đợi đến lượt diễn, anh thường "nghịch ngợm" với đám nhạc cụ (trống, guitar...). Tiếng là nghịch nhưng thực ra anh đã chơi được mandolin và học nhạc lý căn bản từ hồi 8 tuổi, lại "học lóm" của Tùng Phương vài chiêu nên cũng không quá khó để xử lý mấy món "đồ chơi" này. Thấy Khuyến có năng khiếu, nhạc sĩ Lâm Tuyền tỏ ý muốn dạy nhạc miễn phí cho cậu. Khuyến muốn học nhưng lại không có đàn, vậy là ông thầy bao luôn cây đàn cho học trò. Chẳng mấy chốc, Khuyến trở thành một nhạc công chuyên nghiệp, có thể "trám" vào bất cứ vị trí nào trong ban nhạc (guitar, trống, bass...). Hành trình âm nhạc của chàng trai sau này trở thành nhạc sĩ Bảo Thu bắt đầu từ đó.

Nhạc sĩ Bảo Thu

Dạo ấy (khoảng 1965), ở Sài Gòn có nhiều nhạc sĩ mở lò đào tạo ca sĩ (nếu gọi là "trung tâm" thì lớn quá, gọi là "lớp" cũng không đúng, cho nên gọi "lò" là chính xác nhất). Với ban Việt Nhi, cả khi thu âm ở đài phát thanh hay tập dượt ở nhà riêng của nhạc sĩ Nguyễn Đức, hễ thiếu nhạc công là nhạc sĩ gọi Nguyễn Khuyến đến. Ban Việt Nhi gồm toàn những cô gái tuổi dậy thì (khoảng 14, 15 tuổi), hát rất hay và mắt liếc sắc như dao.

Nữ ca sĩ Phương Hoài Tâm

Có một cặp mắt trong ban Việt Nhi làm Nguyễn Khuyến xuyến xao. Nàng tên T., nhỏ hơn Khuyến 5 tuổi, dáng người thanh mảnh với đôi mắt to, long lanh. Mái tóc của T. luôn uốn cong cong như một vầng trăng khuyết, che lấp một phần má (sau này Khuyến mới biết, kiểu tóc đặc biệt này là để che một vết sẹo mà tạo hóa đã chơi "khăm" để lại trên má nàng)... Khi đã thân thiết, Khuyến mới biết nhà T. ở đường Tôn Đản (Q.4), gần nhà mình. Vậy là ngoài những buổi tập hát ở nhà thầy Nguyễn Đức, đôi bạn còn có dịp cận kề ở nhà của T. để:

"...Mỗi lần em buông tiếng hát, thì anh tay phím nắn nót cung đàn. Từng nhịp nhặt khoan anh khẽ dìu theo tiếng em. Nhẹ dìu lời ca em thăng trầm theo từng lúc. Và rồi hờn yêu trong mỗi lần em hát sai. Em nũng nịu cười, nói: "Sai là tại anh!"

Bìa ấn phẩm ca khúc Giọng ca dĩ vãng

Bảo Thu tâm sự: "Tôi trở thành nhạc sĩ chính là do T. tạo niềm cảm hứng. Tôi nhớ mãi một hôm nàng chợt bảo tôi: "Có khi nào anh hình dung rằng có một người con gái ngồi bên song cửa mơ màng và chợt nhớ đến anh". Câu nói ấy cứ ám ảnh tôi mãi, và từ ý này tôi ôm đàn viết nhạc, đó là ca khúc đầu tay “Ước vọng tương phùng” ký bằng tên thật.

Tưởng viết nhạc chơi cho vui, ai dè “Ước vọng tương phùng” được giải thưởng của đài phát thanh. Có hứng, tôi viết tiếp vài ca khúc nữa nhưng thú thực là không thành công. Lại một hôm, T. hỏi tôi: "Anh đã nghĩ đến chuyện lập gia đình chưa?". Tôi trả lời mình còn nhỏ tuổi, lại chưa có công danh sự nghiệp gì nên cũng chưa nghĩ đến chuyện vợ con (lúc đó tôi mới 21 tuổi, còn T. 16). Chợt T. nói nhỏ cho tôi biết là gia đình em đã hứa hôn cho em với một người. Tôi biết nàng ngầm gợi một điều gì đó ở tôi nhưng tôi chẳng biết phải làm sao hơn ngoài sự hụt hẫng, buồn đến nao lòng...

Thế là tôi viết: "Ngày nào mình chưa quen biết, ngỡ ngàng khi đứng bên nhau. Ngày nay đã mến nhau rồi, vẫn còn nhìn nhau không nói... Lần đầu gặp anh em hứa, chúng mình sẽ mãi bên nhau. Giờ đây đôi ngả chia lìa. Chớ hỏi vì sao tôi buồn..."

Lần này tôi ký tên Bảo Thu. Nghệ danh này là do tôi "mượn" từ tên những cô bạn gái: Bích Bảo, Thanh Thu (Đà Lạt) và Xuân Thu (Sài Gòn)...".

Rồi cũng đến lúc T. tách khỏi ban Việt Nhi để hát đơn ca. Nàng hay mặc áo dài trắng hát trên sân khấu nên được khán giả và giới báo chí thời đó mệnh danh là "Tiếng hát học trò". Từ danh xưng này, Bảo Thu lại viết ca khúc “Tôi yêu tiếng hát học trò” để bày tỏ nỗi lòng. T. thừa biết tình cảm của Thu dành cho nàng. Tuy nhiên, với cốt cách gia giáo, T. vẫn giữ một khoảng cách chừng mực khi tiếp xúc với Thu.

Khoảng 3 năm sau, bạn bè trong giới văn nghệ kháo nhau "T. sắp lấy chồng". Để tránh cho nàng khó xử, Thu không đến tập hát cho nàng nữa. Trong những cơn buồn thấm thía, ông viết Giọng ca dĩ vãng:

"Nhưng em nuôi mộng ước về tương lai, hoa mai giăng ngập nẻo đường em đi. Rồi em đành chối tiếng giao hòa, từ ly là tiếng thét đau lòng, sầu đưa lối... Lời ca ngày ấy đã xa rồi, mà ai còn chuốt mãi cung đàn, vọng về tim...".

Bài hát do Bảo Thu tự xuất bản (1967), bìa do một họa sĩ vẽ với người mẫu là ca sĩ Kim Loan. Lúc này hãng đĩa Sơn Ca của nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông mới thành lập và lần đầu tiên ca sĩ Giao Linh được mời thu đĩa, Giao Linh đã chọn bài Giọng ca dĩ vãng. Trước Giao Linh cũng có nhiều ca sĩ hát Giọng Ca Dĩ Vãng , trong đó có cả T. nhưng phải nói chính Giao Linh đã đẩy Giọng ca dĩ vãng lên đỉnh. Số lượng in ra lên đến 500.000 bản, mỗi bản bán 20 đồng. Tính ra trên 1.000 lượng vàng thu được từ tiền bán ấn phẩm ca khúc này. Sau đó, Bảo Thu viết tiếp ca khúc Vọng về tim nhưng không thành công cho lắm.

Nhạc sĩ Bảo Thu nhớ lại: "Sau năm 1975, tôi chưa một lần gặp lại T., nghe nói gia đình T. đã định cư ở Mỹ. Vừa rồi tháng 7.2011, Trung tâm Thúy Nga Paris có đến phỏng vấn tôi tại nhà, hỏi về trường hợp tôi viết ca khúc Giọng ca dĩ vãng. Tôi bảo chuyện này rất tế nhị, bởi tôi nói ra biết đâu lại gây tổn thương cho T. cũng như phương hại đến hạnh phúc gia đình T. Họ cho tôi biết chồng của T. đã qua đời. Tôi lại thấy hụt hẫng... Không hiểu sao, mỗi khi hát Giọng ca dĩ vãng, đến câu cuối "Cung lỡ dây chùng, mấy ai đàn đừng sai", tôi lại thấy có một cái gì đó xót xa cho những cặp tình nhân đã từng một thời quấn quýt nay phải rời xa".

Trở lại Trang Chính