150 jaar Nederlandse reclame
...'Koop Nederlandsche waar, dan helpen wij elkaar' ...

Links

 

Paul Schuitema Gisteren Vandaag Ontwerpen voor Rotterdamse bedrijven 2006_01_03
Nederlandse verpakkingsgids 1950 2007_03_01
Dooijes Brattinga the History of the Dutch poster 1890 - 1960

 Hotel des Indes - Jan Lavies 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Home

De geschiedenis van de moderne massareclame in Nederland begint rond 1850. Als de belasting op dag- en weekbladen in 1869 wordt afgeschaft, verschijnen er steeds meer affiches in het straatbeeld op reclamezuilen en schuttingen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog verschijnt het eerste reclame plaatjesalbum van Verkade naar Duits voorbeeld. Blue Band start in 1923 de eerste grote reclamecampagne. Onder de leus 'versch gekarnd' verschijnen overal affiches, emaillborden en advertenties met het ' Blue Band meisje' . In hetzelfde jaar wordt ook de 'Vereeniging voor reclame' opgericht.
In de jaren dertig richt de reclamewereld zich steeds meer op de binnenlandse markt, gedwongen door de economische crisis. De slogans 'Koop Nederlandsche waar, dan helpen wij elkaar' en 'Koop Nederlandsch product' worden gelanceerd. De overheid gaat ook zelf campagnes voeren. Het is de tijd van mascottes en reclamefiguren zoals Arretje NOF, Flipje van Tiel en Pietje Pelle van Gazelle. En het is ook de tijd van de bioscoopreclame en luchtreclame. Zie de Polygoon Opdrachtfilms hieronder uit de jaren dertig.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog lukt het de eerste oorlogsjaren nog om door te adverteren, merken zoals Douwe Egberts, Albert Heijn en Philips krijgen een grote naamsbekendheid. Gedurende de oorlog komt de reclame steeds meer in handen van de bezetter. Na de oorlog heerst er papierschaarste en is er een verbod op lichtreclames vanwege de energiebesparing.
Vanaf het moment dat de economie aantrekt in 1948 na de Marshall-hulp, komen er tal van nieuwe reclamebureaus. In de jaren zestig komt er een nieuwe generatie reclamemakers op. Zij zijn brutaler, onorthodoxer en eigentijds. Nieuw is de Amerikaanse invloed in het Nederlandse reclamelandschap: copywriter en artdirector gaan samenwerken in reclamecampagnes en door de toename van multinationals komen er steeds meer Amerikaanse reclamebureaus naar Nederland.
Vanaf 1967 is reclame op de televisie en radio ook toegestaan. De tv commercial wordt langzaam volwassen met humoristische en satirische reclames. De consument krijgt steeds meer reclameuitingen over zich heen. De kritiek op de reclame groeit ook, dolle Mina voert actie tegen het vrouwbeeld in de reclame en organisaties zoals de Consumentenbond strijden tegen valse pretenties in reclame. 

Video

  • A Wonderful New World of FordsFord reclamefilm 1960
  • Reclamefilm voor De Bijenkorf (stom)Polygoon Opdrachtfilm, 16 september 193742:48 en 43:04 Ext. Bijenkorf.
    43:44 Vier directieleden.
    44:26 Gezelschap met daarbij burgemeester W. de Vlugt in een
    lift.
    44:44 en 45:24 Rondwandeling over de div. afdelingen, met
    burgemeester De Vlugt.
    45:11 Directieleden van de filialen in Den Haag en Rotterdam.
    46:02 Verschillende personen op de roltrap, oa De Vlugt.
    46:56 De lunch: koks leggen de laatste hand aan div.
    schotels,
    etend gezelschap met daarbij burgemeester De Vlugt.
    47:53 Het publiek stroomt binnen als om drie uur de deuren
    opengaan en verspreidt zich over de verschillende afdelingen
    (stoffen, de lunchroom, woninginrichting).
  • "De juiste oplossing" - reclamefilm voor Philips-radiotoestellenPolygoon Opdrachtfilm, september 1937Samen met andere reizigers arriveert een man per trein (met
    opschrift Pullman) op station en laat zijn koffers door een
    kruier dragen. Hij neemt zijn intrek in het American Hotel.
    Vervolgens wil hij familie bezoeken, maar het dienstmeisje
    deelt hem mee dat er vrijwel nooit iemand van het gezin thuis
    is. Dan volgen beelden van de familieleden bij hun bezigheden
    buitenshuis: vader kegelt, moeder heeft een bridge-avond, de
    dochter woont een balletvoorstelling bij en de zoon is aan
    het biljarten. De man gaat vervolgens op pad om een kado voor
    het gezin te kopen en bekijkt een etalage. Dan valt zijn oog
    op een winkeldeur met het opschrift "Philips radio". Bij zijn
    tweede bezoek aan de familie heeft hij een groot pakket met
    daarin een Philips-radio bij zich. Samen met het gezin
    luistert hij daarna vergenoegd naar de radio, die maakt dat
    het gezin ook weer gezellige avonden thuis doorbrengt.
  • "Droom": reclamefilmpje voor De Beukelaer-koekjesEen klein meisje valt in slaapt en droomt van grote stapels
    koekjes en chocolade van De Beukelaer. De gesproken tekst is
    op rijm. Aan het einde van het filmpje wordt het adres van
    Puvabi getoond.
  • Reclamefilmpje voor Fyffes-bananen PolygoonGeënsceneerd stukje waarin een vader, een dochter en een
    zoontje 's morgens na het gezamenlijk ontbijt naar school
    resp. werk vertrekken. Ze nemen bananen mee. Om kwart voor elf eet ieder lid van het gezin zijn bananen. Het zoontje deelt de zijne in het speelkwartier met een klasgenootje en de dochter de hare met haar collega op kantoor. Ook moeder neemt een "Fyffes-pauze", terwijl vader, die arts is, zijn bananen aangereikt krijgt door zijn assistente. Hij prijst de banaan, en in het bijzonder de Fyffes-banaan, daarna aan als zijnde zeer gezond.
  • "Wij eischen": reclamefilmpje voor Duryea Maizena PolygoonHet filmpje benadrukt dat de tijden zijn veranderd en dat de maatschappij veeleisender is geworden. Waar men vroeger een vriendelijk verzoek kreeg iets voortaan na te laten als het niet goed was, wordt nu geëist een fout onmiddellijk te
    herstellen. Ook de eisen mbt reistijden zijn veranderd: vroeger was reizen rustig, per trekschuit of diligence, maar nu zo snel mogelijk, per trein of vliegtuig. En thuis heeft men (als man) ook met "de meest onmogelijke eisen" te maken: de afwas bijvoorbeeld, of een huilende baby stil krijgen. Aan het eind van het filmpje spreekt een dame de kijkers toe. Ze zegt dat het publiek niet moet afwachten wat de winkelier wil verkopen, maar zelf het beste moet eisen, en wel Duryea maizena.
  • "Ah Ha!": Reclamefilmpje Albert Heijn Polygoon Als inleiding een getekend "historisch overzicht". Bij onze
    voorouders, de Batavieren, zorde vader voor het eten. Hij
    ging op jacht, en als hij een hert, een zwijn of een wilde stier schoot riep hij: "Ah ha!!". Tegenwoordig zorgt moeder voor de levensmiddelen. Ze doet haar boodschappen bij Albert Heijn (AH), want daar vindt ze alles wat ze nodig heeft. Iedere keer als ze getroffen wordt door een mooie etalage of een handig produkt, roep ook zij: "Ah ha!!".
    shots: 48:01 Lossen van een boot met (Albert Heijn)produkten.
    48:10 Ext. Albert Heijn fabriek.
  • Blue Band reclamefilmpje PolygoonGeënsceneerd stukje waarin een dame haar huishoudster Katrien verschillende opdrachten mbt de samenstelling van het diner geeft omdat ze onverwacht gasten krijgt en haar ook nog de zorg voor haar dochter toevertrouwd. Aangezien Katrien niet alle benodigde ingrediënten in huis heeft en de winkels dicht zijn, kan ze onmogelijk aan alle wensen voldoen. Ze verzucht tegen het meisje dat ze hoopt dat er een goeie fee langskomt, zoals in het leesboek waarin het kind zit te bladeren. Als de huishoudster daarna in slaap valt komt een plaatje uit het boek als het ware tot leven: enkele danseressen dansen bij een lied over Blue Band en een "Blue Band-meisje" speelt voor goede fee in de keuken van Katrien, waar ze de verschillende gerechten op tafel tovert en daarna weer verdwijnt. Als Katrien opschrikt uit haar slaap, verheugt ze zich zeer over wat er gebeurd is. Het dochtertje poseert tenslotte nog met een reuzenverpakking Blue Band-margarine in de armen.
  • Swing Wing Toy Reclame voor nieuw speelgoed: de Swing Wing
  • Winston filter cigarettes Reclame uit de jaren vijftig
  • Reclame Lucky Strike: Square dance1948
  • Johnson&Johnson Band Aid Plastic Strips1948Om te bewijzen hoe sterk Band Aid is, wordt een ei opgetild met een stuk Band Aid pleister.

Bibliografie

Algemeen

Meiden, A. van der, Hoor mij... volg mij! Grafisch Nederland. Jaaruitgave Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen, Amstelveen 1977

Sartory, Karel, De vierde vrijheid, zijnde een blik in de historie van het reclamebureau delaMar, Amsterdam 1955

Schreurs, W., Geschiedenis van de reclame in Nederland, Utrecht 2001

Schreurs, W., Collectieve reclame in Nederland, Leiden/Antwerpen 1991

Advertenties

Staal, C. van, 75 jaar BVA Bond van Nederlandse Adverteerders, 1994 z.p

Buitenreclame

Beeke, Anthon, Dutch Posters 1960-1996, Amsterdam 1997

Brattinga, P., en Dooijes, D. A History of the Dutch Poster 1890-1960, Amsterdam 1981

Broos, K. en P. Hefting, Grafische vormgeving in Nederland, Een eeuw , Alphen a/d Rijn 1993

Hofland, H.J.A, Marius van Leeuwen, Nel Punt Een Teken aan de wand, album van de Nederlandse samenleving 1963-1983, Amsterdam 1983

Wiegersma, F., 100 Jaar Bekijks: 1883-1983. Een keuze uit de affichecollecties van het Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam 1983

Radio- en TV-reclame

Idenburg, P.J.A en Th.J.M. Ruigrok, Commerciële omroep in Nederland. Van REM-eiland tot RTL-4, Den Haag 1991

Verpakkingen

Jansen, F.A., Betoverend blik: Nederlands bedrukt blik 1880-2000, Deventer 2000

Soetens, J., In glas verpakt: kunst, kitsch en koopmanschap, Amsterdam 1999

Campagnes

En toen ging er een lampje branden... Het beste uit 25 jaar Nederlandse reclame en grafische vormgeving, Amsterdam, 1991

SIRE,Sociale reclamecommunicatie. 25 jaar SIRE-campagnes 1967-1992, Deventer 1992

For your interest...