A BIBLIOTECA COMO CENTRO DE RECURSOS DE INFORMACIÓN

No ámbito das bibliotecas escolares é xa un obxectivo tradicional o de convertilas nun centro de recursos para aproveitamento  nas actividades de ensino- aprendizaxe; este aproveitamento pode focalizarse cara a información, probablemente o aspecto máis destacado, pero tamén se pode orientar cara á formación. Sobre o achegamento á información que poden aportar os documentos da biblioteca e o seu  tratamento hai abundantes experiencias, moitas das cales poden consultarse no portal das bibliotecas escolares de Galicia e en moitos outros portais que traballan na mesma línea, así como en entidades especializadas como pode ser a Fundación Germán Sánchez Ruipérez, que ten publicada unha excelente Guía práctica de acceso a la información en la biblioteca escolar. De la pregunta al documento  cun importante conxunto de propostas de  actividades sistematizadas orientadas a tal fin e  axustadas  aos diferentes niveis educativos.

Se nos orientamos cara á formación compriría cambiar o enfoque, especialmente no relacionado á participación do profesorado e buscar novos tipos de protagonismo por parte do alumnado. O traballo conxunto entre o equipo de biblioteca e outros profesores e profesoras de diferentes especialidades pode facilitar o desenvolvemento dun tipo de aproveitamento que supere a mera consulta puntual ou a información sobre referencias bibliográficas (na maior parte das veces solventadas directamente na rede sen criterios de rigor na consulta dos documentos dixitais). A biblioteca escolar pode facilitar a participación, non só mediante a información sobre as características da colección, senón aportando suxerencias de aproveitamento na aula que faciliten cambios ou innovacións nos enfoques pedagóxicos que trascendan as propostas didácticas máis habituais.

Na liña do citado anteriormente faise esta proposta de traballo con medios da biblioteca a partir dunha reflexión sobre as linguas impartidas no centro, ben como primeiras ou segundas línguas estranxeiras, ben como linguas cooficiais e mesmo valorando a posibilidade de introducir o traballo con novas linguas relacionadas con actividades nas que participa o centro, aínda que non teñan un desenvolvemento formal. Nos últimos anos o ensino das linguas, especialmente as estranxeiras, evolucionou favorablemente mediante o uso de métodos comunicativos cada vez máis axustados ás necesidades do falante e orientados a adquisición das diferentes competencias que esixe a comunicación, pero fíxose de modo independente para cada unha das linguas, sen establecer nexos coas demais que eran obxecto de estudo. Certamente desde a administración fíxose fincapé en que  se traballasen de modo coordinado as competencias lingüísticas que inclúen conceptos comúns a fin de limitar as duplicidades,  concretando que “os centros docentes impartirán de xeito integrado o currículo de todas as linguas da súa oferta educativa, co fin de favorecer que todos os coñecementos e experiencias lingüísticas do alumnado contribúan ao desenvolvemento da súa competencia comunicativa plurilingüe”, acción esta que debe concretarse no proxecto lingüístico, o cal recollerá  acordos sobre criterios metodolóxicos básicos, terminoloxía, tratamento dos contidos, criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe similares en cada unha das materias de lingua, avance importante dada a  dificultade que supón coordinar o conxunto das linguas estudadas, así como tratar de interrelacionalas para buscar conexións entre elas.

Á vista do devandito, considérase que unha recuperación limitada do tradicional método traductivo pode resultar de utilidade para establecer unha certa complementariedade entre as diversas linguas do currículo. Tamén se pensa na conveniencia e mesmo necesidade de abrir a participación dos alumnos á preparación de materiais a partir de textos en diferentes  linguas  que xa sexan coñecidos por eles por formar parte dos procesos lectores que teñen a biblioteca como protagonista; pódense aproveitar como elementos de traballo textos lidos, tanto por esixencia das programacións das diferentes linguas (que poden coordinar a lectura de toda ou parte da mesma obra, cadansúa en diferente lingua) como por actividades desenvolvidas dentro da programación da biblioteca (clubes de lectura, hora de ler…) ou por suxerencias dos propios lectores ao longo do curso; con esta proposta pódese estimular no alumnado -cadaquen no seu nivel de posibilidades- o interese pola “práctica literaria” ao tomar exemplos e referencias de personaxes e tramas previamente coñecidas que poden ser reelaboradas, modificadas ou trascendidas configurando novas personaxes  e/ou situacións.

Para exemplificar esta proposta elabóranse uns materiais que poden ser utilizados nas diferentes áreas lingüísticas impartidas no centro, materiais que en situación real de clase poderían facerse coa participación do alumnado, e que permitiría o seu uso como documento comparativo dentro das aulas capaz de ser valorado, analizado, modificado e, chegado o caso, mesmo representado.

Nos materiais presentados pártese de referentes de  libros de lectura manexados polo alumnado, neste caso O segredo de marco Polo de Francisco Castro e O principiño de Antoine de Saint-Exupery  e a partir dos protagonistas de ambas obras créase un diálogo con estrutura teatral traducido ás diferentes linguas que recolle expresións básicas, de modo que poidan ser comparadas as estruturas manexadas, xiros, expresións, léxico, etc. A pretensión é que os textos das diferentes traducións sexan utilizados polos diferentes profesores nas súas clases de modo indistinto utilizando as linguas de referencia do grupo como achegamento aos textos das linguas a aprender.

A proposta exemplificada non estrutura  unha actividade pechada senón que proporciona un modelo aberto no que cada docente define as posibilidades de aproveitamento dos materiais adaptándoos á súa práctica profesional. Entre os posibles aproveitamentos   poden citarse actividades como traducir na clase o texto  ofertado dunha lingua coñecida á lingua que se ensina e establecer comparacións coa tradución existente, que faría de modelo; practicar a lectura dialogada dos textos en diferentes linguas; memorizar e representar unha ou varias escenas dos textos ou propoñer ao alumnado a ampliación dos diálogos na lingua que corresponda, introducindo elementos novos nas respectivas linguas de ensino.

A posta en marcha deste tipo de actividade require necesariamente a colaboración de profesorado dos diferentes departamentos lingüísticos, a quen correspondería facer a selección dos materiais aportados libremente polos seus alumnos e as diferentes traducións, para dispor de aqueles que permitan un mellor aproveitamento común. Por parte da Biblioteca facilitaríase a coordinación e a provisión de obras ou documentos necesarios para as actividades. Así mesmo, responsabilizaríase do arquivo dos materiais elaborados para constituír un fondo de recursos didácticos de libre disposición para o profesorado dos departamentos participantes.