Góra Świętej Anny - Muzeum Czynu Powstańczego

W 1980 r. Muzeum zostało przeniesione do nowej, obecnej siedziby, którą stał się – po przeprowadzeniu remontu generalnego i rozbudowy – „Dom Polski” (zwany również „Domem Pod Chełmskim Wierchem”) położony w lesie na stoku pomiędzy Leśnicą a Górą św. Anny. Budynek ten, powstały w XIX wieku i pełniący pierwotnie funkcję karczmy został wraz z przyległym gruntem zakupiony w 1936 r. przez Bank Słowiański w Berlinie i oddany do dyspozycji I Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. W latach 1937 – 1939, tj. do czasu, gdy Niemcy przerwali działalność Związku, w „Domu Polskim” odbywały się zjazdy organizacji polskich, obozy harcerskie i kolonie zuchowe Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech oraz inne imprezy polskie. Na przyległym terenie urządzono poletka doświadczalne, na których zdobywali wiadomości fachowe młodzi rolnicy należący do ZPwN. Budynek był zradiofonizowany, a ustawione w oknach głośniki witały przechodniów dźwiękiem polskiej mowy, chociaż były to lata nasilającego się hitlerowskiego terroru. Tutaj zebrani na sejmiku w październiku 1936 roku członkowie Związku Polaków w Niemczech manifestowali swoją polskość zdecydowanym: „Byliśmy – Jesteśmy – Będziemy”. W czasie II wojny światowej Niemcy w okolicznych lasach założyli obóz pracy dla Żydów, a w budynku „Domu Polskiego” umieścili jego komendanturę. Usytuowanie Muzeum Czynu Powstańczego w budynku „Domu Polskiego” splotło zatem ze sobą tradycję powstań i plebiscytu, polskiego ruchu narodowego w Niemczech oraz tragedię hitlerowskiego terroru.
Muzeum ma charakter monograficzny. Jego zbiory, liczące prawie 2,5 tys. eksponatów, dotyczą generalnie powstań śląskich oraz plebiscytu na Górnym Śląsku. Gromadzi pamiątki po uczestnikach powstań, dokumentuje drogę życiową jaką przeszli byli ich uczestnicy. Do wartościowych zbiorów należy zaliczyć sztandary bojowe i kombatanckie oraz pisemne rozkazy wydawane w czasie III Powstania Śląskiego. Ekspozycja stała, rozmieszczona w salach na parterze budynku przedstawia następujące zagadnienia:

• • historia klasztoru i kalwarii na Górze Św. Anny,

  • polski ruch narodowy na Śląsku w l. 1848-1918,

  • działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na Śląsku,

  • I Powstanie Śląskie,

  • II Powstanie Śląskie i Plebiscyt,

  • III Powstanie Śląskie,

  • przejęcie polskiej części Górnego Śląska w 1922 roku,

  • działalność Związku Polaków w Niemczech i Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech.

W 2006 roku ekspozycja wzbogaciła się o unikalną, na wskroś nowoczesną „Panoramę Powstań Śląskich” ożywianą piętnastominutowym spektaklem typu „światło i dźwięk”. Do rotundy, w której znajduje się Panorama wiedzie zaaranżowana w formie dioramy ścieżka historyczno – przyrodnicza prezentująca najcenniejsze zabytki architektury oraz bogactwo przyrody okolic Góry Św. Anny. W salach znajdujących się na piętrze organizowane są liczne wystawy czasowe, jest również sala audiowizualna, w której są organizowane są lekcje muzealne dla dzieci i młodzieży szkolnej, sesje naukowe, wykłady, odczyty itp.
W 2006 roku do Muzeum Czynu Powstańczego przeniesiono również Dział Przyrody Muzeum Śląska Opolskiego. Od tego czasu organizowane są tu czasowe wystawy przyrodnicze, a także prowadzona jest popularyzacja i edukacja w postaci wykładów, lekcji muzealnych, konkursów i zajęć terenowych o tematyce przyrodniczej.
Na przylegającym do Muzeum terenie możliwe jest zorganizowanie ogniska, biwaków, zajęć terenowych zarówno o tematyce historycznej, jak i przyrodniczej.

Muzeum Czynu Powstańczego
ul. Leśnicka 28
47-154 Góra Św. Anny