ช่างสิบหมู่

1.6 ความปลอดภัยในการปฏิบัติงานช่าง

ก่อนเริ่มปฏิบัติงานทุกครั้งสิ่งสำคัญที่สุดที่ผู้ปฏิบัติงานจะต้องคำนึงถึงอยู่เสมอ คือ ความปลอดภัยในการปฏิบัติงานทั้งของตนเองและผู้ร่วมงาน ทั้งนี้เนื่องจากอุบัติเหตุจะเกิดขึ้นได้เสมอ ถ้าการทำงานขาดความระมัดระวังหรือใช้เครื่องมือไม่ถูกต้อง ซึ่งอาจเป็นผลทำให้เกิดการสูญเสียทรัพย์สิน ร่างกายได้รับบาดเจ็บพิการ หรืออาจถึงแก่ชีวิตได้ ดังนั้น เพื่อที่จะลดอัตราการเกิดอุบัติเหตุให้เหลือน้อยที่สุด ผู้ปฏิบัติงานจะต้องสำนึกถึงความปลอดภัย ปฏิบัติตามกฎแห่งความปลอดภัยอย่างเคร่งครัด

1.6.1 สาเหตุของการเกิดอุบัติเหตุในการปฏิบัติงานช่าง

จากการรวบรวมสถิติเกี่ยวกับการเกิดอุบัติเหตุในโรงงานอุตสาหกรรม หรือในโรงฝึกงานของโรงเรียนมัธยมศึกษาทั่ว ๆ ไป พอสรุปได้ว่าอุบัติเหตุเกิดจากสาเหตุใหญ่ ๆ 3 ประการคือ

1. เกิดจากตัวบุคคล ได้แก่ 

• การแต่งกายไม่รัดกุม ไว้ผมยาวแล้วไม่รวบ สวมเครื่องประดับ

• ความไม่สนใจและไม่ตั้งใจปฏิบัติงาน

• สภาพทางร่างกายและทางอารมณ์ขณะปฏิบัติงานไม่ปกติ

• ไม่ใช้เครื่องป้องกันอันตรายขณะปฏิบัติงาน

• หยอกล้อกันขณะปฏิบัติงาน หรือไม่ประสานสัมพันธ์กันภายในกลุ่ม

• ความประมาท ไม่รอบคอบ

• ไม่วางแผนการปฏิบัติงาน หรือไม่ทำงานตามแผนที่วางไว้ 

2. เกิดจากเครื่องมือและวัสดุอุปกรณ์ ได้แก่

• เครื่องจักรกลมีกำลังมากเกินไป

• เครื่องมือชำรุด ขาดการซ่อมแซมที่ดี

• เครื่องมือไม่มีเครื่องป้องกันอันตราย

• การจัดเก็บวัสดุอุปกรณ์ไม่เป็นระเบียบ

• ใช้เครื่องมือผิดประเภท ไม่ถูกต้อง

• เครื่องมือวัสดุอุปกรณ์เก่าเกินไป 

3. เกิดจากการจัดระบบการทำงานและสถานที่ปฏิบัติงาน ได้แก่

• สถานที่ทำงานไม่สะอาด ลื่น เป็นหลุมเป็นบ่อ

• มีแสงสว่างไม่เพียงพอ อากาศถ่ายเทไม่สะดวก

• พื้นที่ปฏิบัติงานคับแคบ แออัดเกินไป

• จัดวางผังพื้นที่การปฏิบัติงานไม่เป็นระบบ

• ไม่มีกฎระเบียบสำหรับเป็นแนวปฏิบัติที่ถูกต้อง 

เมื่อทราบสาเหตุของการเกิดอุบัติเหตุในการปฏิบัติงานช่างพื้นฐานแล้ว ควรจะได้เรียนรู้และทำความเข้าใจในหลักการปฏิบัติงาน เพื่อป้องกันและระมัดระวังอันตรายที่อาจจะเกิดขึ้นได้ โดยการดูแลซ่อมบำรุงรักษาเครื่องมือให้อยู่ในสภาพดี จัดระบบการทำงานและสถานที่ปฏิบัติงานให้เป็นระเบียบ ตลอดจนปฏิบัติตามกฎเกณฑ์อย่างเคร่งครัด 

1.6.2 การป้องกันอุบัติเหตุในการปฏิบัติงานช่างพื้นฐาน

การป้องกันภัยที่อาจเกิดขึ้นขณะปฏิบัติงานช่างพื้นฐานต้องปรับปรุงคุณลักษณะของตัวบุคคลก่อนเป็นอันดับแรก ขณะเดียวกันต้องปรับปรุงเครื่องมือและสภาพโรงงานให้ดีขึ้นตามลำดับ การป้องกันอุบัติเหตุในการปฏิบัติงานช่างพื้นฐาน สามารถกระทำได้ ดังนี้

1. การป้องกันด้านตัวบุคคล ในการปฏิบัติงานช่างทั่ว ๆ ไป ตัวบุคคลเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่จะทำให้เกิดอุบัติเหตุได้ทุกเวลา ดังนั้นการกระทำสิ่งใดต้องหมั่นสังเกต พิจารณา วิเคราะห์ คิด ฟัง ดูให้ดีก่อนที่จะลงมือปฏิบัติงาน โดยคำนึงถึงความปลอดภัยเป็นหลัก ดังนี้

• ร่างกายของมนุษย์ไม่มีอะไหล่ จะทำการใดต้องคิดให้ดี

• ขณะทำงานต้องไม่โมโหง่ายเจ้าอารมณ์

• ไม่ประมาทขณะทำงาน

• ถ้าร่างกายหรือจิตใจไม่ปรกติ ให้พักผ่อนอย่าฝืนทำเป็นอันขาด

• อย่าเกียจคร้านขณะทำงาน

• ต้องทำงานด้วยความมีสติ ไม่หลงลืม

• ไม่ทำงานที่ตนเองไม่มีความรู้ ความชำนาญ เพราะอันตรายจะเกิดขึ้น

• ไม่ทำงานด้วยความประมาทเลินเล่อ

• ตรวจสภาพความสมบูรณ์ของเครื่องมือและสถานที่ปฏิบัติงานก่อนลงมือปฏิบัติงาน

• อย่าทำพื้นโรงงานหรือบริเวณปฏิบัติงานให้สกปรกเลอะเทอะ

• การแบกไม้หรือวัสดุจะต้องให้ปลายไม้หรือวัสดุนั้นอยู่ในระดับเอวของผู้แบก

• อย่าใช้นิ้วทดสอบความคมของเครื่องมือ

• อย่าเอาของมีคมใส่ไว้ในกระเป๋าเสื้อหรือกางเกง

• เมื่อใช้ของมีคมตัดหรือบากชิ้นงานต้องหันด้านคมออกจากตัวผู้ใช้ 

2. การป้องกันด้านเครื่องมือและวัสดุอุปกรณ์ ก่อนใช้เครื่องมือชนิดใดจะต้องสังเกตพิจารณาและวิเคราะห์ให้ดีก่อนที่จะลงมือปฏิบัติ โดยจำให้ขึ้นใจเสมอว่า “ปลอดภัยไว้ก่อน” หลักการป้องกันอุบัติเหตุจากการใช้เครื่องมือและวัสดุอุปกรณ์ มีดังนี้

• ตรวจสอบเครื่องมือให้อยู่ในสภาพดีก่อนใช้งาน

• ต้องใช้เครื่องมือให้ถูกต้องตามหน้าที่

• ด้ามของเครื่องมือต้องอยู่ในสภาพดี

• ห้ามใช้เครื่องมือที่ชื่อหรือชำรุดทำงาน

• ต้องวางเครื่องมือไว้บนโต๊ะปฏิบัติงาน

• ต้องเรียนรู้วิธีการใช้เครื่องมืออย่างถูกต้อง

• ต้องปฏิบัติตามคำแนะนำของการใช้เครื่องมือนั้น ๆ อย่างเคร่งครัด

• หลังปฏิบัติงานแล้วจะต้องทำความสะอาดเครื่องมือและเก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย 

3. ด้านการจัดระบบงานและสถานที่ปฏิบัติงาน นอกจากตัวบุคคลและวัสดุอุปกรณ์จะต้องอยู่ในสภาพพร้อมที่จะปฏิบัติงานอย่างมีประสิทธิภาพแล้ว ระบบปฏิบัติงานและสถานที่ปฏิบัติงานต้องเอื้ออำนวยและถูกสุขลักษณะ เพื่อไม่ให้เป็นสาเหตุของการเกิดอุบัติเหตุได้ การป้องกันด้านการจัดระบบและสถานที่ปฏิบัติงานทำได้ ดังนี้

• การปฏิบัติงานต้องจัดให้เป็นระบบ ขณะปฏิบัติงานต้องไม่หยอกล้อหรือเล่นกัน

• ไม่เล่นขณะปฏิบัติงานในโรงงานหรือในห้องปฏิบัติการ

• ภายในโรงงานหรือห้องปฏิบัติการต้องมีแสงสว่างและการถ่ายเทอากาศเพียงพอ

• พื้นโรงงานหรือพื้นห้องปฏิบัติการจะต้องสะอาด ปราศจากน้ำมันเครื่องและวัสดุชนิดอื่น ๆ ที่อาจทำให้เกิดการลื่นไถลได้

• เครื่องมือและวัสดุอุปกรณ์ต่าง ๆ ต้องจัดเก็บในที่ที่เหมาะสม

• รักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของโรงงานและโต๊ะปฏิบัติงานทุกครั้งหลังเลิกปฏิบัติงาน

• ภายในโรงงานหรือห้องปฏิบัติการต้องมีสัญลักษณ์เตือนอันตรายให้ทุกคนระมัดระวังและคำนึงถึงความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน

• ภายในโรงงานหรือห้องปฏิบัติงานต้องมีเครื่องดับเพลิงให้พร้อมอยู่เสมอ

• ต้องรายงานให้ครูหรือผู้ควบคุมทราบทันทีที่พบเห็นสิ่งที่อาจก่อให้เกิดอุบัติเหตุได้

จากที่กล่าวมาทั้งหมดจะเห็นว่าการปฏิบัติงานต่าง ๆ ในโรงงานหรือห้องปฏิบัติการ ไม่ว่าจะเป็นตัวบุคคล เครื่องมือวัสดุอุปกรณ์ การจัดระบบงาน ตลอดจนสภาพโรงงานต่าง ๆ จะต้องมีความระมัดระวังรอบคอบ เพราะถ้าเกิดอุบัติเหตุขึ้นมานอกจากจะเป็นอันตรายต่อตนเองและผู้ร่วมงานแล้ว ยังอาจทำให้เกิดความเสียหายต่อทรัพย์สินอีกด้วย ฉะนั้นเมื่อมีการปฏิบัติงานครั้งใดต้องไม่ประมาทเลินเล่อเป็นอันขาด