โรงเรียนสตรีราชินูทิศ เดิมชื่อ "โรงเรียนอุปถัมภ์นารี" เป็นโรงเรียนสำหรับเด็กหญิงในมณฑลอุดรธานี โดยคุณหญิงศรีสุริยราชวรานุวัตร ภริยาพระยาศรีสุริยราชวรานุวัตร สมุหเทศาภิบาลมณฑล เห็นความสำคัญในการศึกษาของกุลธิดาในมณฑล จึงได้ใช้เรือนที่อยู่ภายในจวนสมุหเทศาภิบาลเป็นโรงเรียนเปิดทำการสอนครั้งแรกเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม พุทธศักราช 2460 มีนักเรียน 30 คนและมีหม่อมหลวงสาย วัชโรทัย ซึ่งได้เล่าเรียนมาจาก โรงเรียนสตรีวิทยา กรุงเทพมหานคร เป็นครูสอนโดยได้รับเงินเดือน ๆ ละ 30 บาท
ต่อมาในปี 2462 สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระพันปีหลวง ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวสวรรคต คุณหญิงศรีสุริยราชวรานุวัตร จึงออกแจ้งความเชิญชวนข้าราชการพ่อค้า ประชาชนในมณฑลอุดรธานี ร่วมกันบริจาคทรัพย์สร้างโรงเรียน เพื่อถวายเป็นพระราชกุศลถวายแด่พระองค์ เป็นการสนองพระราชดำริที่ สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี ทรงตั้งพระทัยที่จะบริจาคทรัพย์สร้างโรงเรียนสตรีขึ้นในมณฑลอุดรธานี แต่สวรรคตเสียก่อน
เมื่อรวบรวมทรัพย์ที่บริจาคได้จึงมีหนังสือถึงกระทรวงศึกษาธิการฉบับที่ 27/4326 ลงวันที่ 11ตุลาคม 2462 เพื่อนำกราบบังคมทูลถึงการถวายพระราชกุศล และขอรับพระราชทานนามโรงเรียนด้วยกระทรวงศึกษาธิการจึงมีหนังสือแจ้งถึงราชเลขาธิการ เพื่อนำความกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวให้ทรงทราบ เมื่อพระองค์ทรงทราบจึงให้กรมอาลักษณ์คิดชื่อโรงเรียนจากนั้นทรงเลือกพระราชทานนามโรงเรียนว่า "ราชินูทิศ" ตามหนังสือแจ้งพระราชทานนามโรงเรียน ลงวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2463 ซึ่งทางโรงเรียนถือเอาวันนี้เป็นวันสถาปนาโรงเรียนเป็นต้นมา
ต่อมาในปี 2468 ได้มีการก่อสร้างอาคารใหม่บริเวณริมหนองประจักษ์ชื่อว่าอาคาร "ราชินูทิศ" โดยสมเด็จเจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ (กรมพระนครสวรรค์วรพินิต)เสด็จมาเปิดอาคาร
ในปี 2497 จอมพล ป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี ในขณะนั้น และท่านผู้หญิงละเอียด พิบูลสงคราม มาประกอบพิธีเปิดสมาคมส่งเสริมวัฒนธรรมจังหวัดอุดรธานี ซึ่งใช้อาคาร "ราชินูทิศ" เป็นที่ตั้งสมาคมและท่านเห็นว่าอาคารหลังเล็กไป ประกอบกับมีน้ำล้อมรอบตั้ง 3 ด้านขยายออกไปอีกไม่ได้ จึงอนุมัติเงินสลากกินแบ่งรัฐบาลจำนวน 5,760,000 บาท สร้างอาคารใหม่บนถนนศรีสุขในเนื้อที่ 43 ไร่ 1 งานและสร้างเสร็จในปี 2499 และเปิดทำการสอนเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2500 ซึ่งเป็นอาคาร 1 ในปัจจุบัน ส่วนอาคารริมหนองประจักษ์ใช้เป็นสำนักงานการศึกษา เขต 9 และพิพิธภัณฑ์สถานจังหวัดในกาลต่อมา
โรงเรียนได้รับพระราชทานเครื่องหมายประจำโรงเรียนเป็นพระนามาภิไธยย่อ ของ พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 5 จาก พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เมื่อวันที่ 7 มกราคม 2527 ซึ่งก่อนที่จะเป็นตราสัญลักษณ์ดังปัจจุบัน ทางโรงเรียน ได้มีตราสัญลักษณ์ใช้อยู่ก่อน 2 แบบ
ในวันที่ 3 มกราคม 2523 นายสมภพ จันทรประภา ผู้ตรวจราชการกระทรวงศึกษาธิการ ได้มาตรวจเยี่ยมโรงเรียน และได้ท้วงถึงเกี่ยวกับตราประจำโรงเรียนว่า เป็นการไม่ถูกต้องควรทำการ ปรึกษาสำนักพระราชวัง เพื่อแก้ไขให้ถูกต้องต่อไป ทางโรงเรียนได้มีหนังสือไปยังสำนักราชเลขาธิการ ซึ่งทางสำนักราชเลขาธิการ(กรมราชเลขานุการในพระองค์ ในปัจจุบัน)แจ้งว่า อักษรย่อ ร.น. อยู่ภายใต้มหามกุฎนั้นไม่เหมาะสม จึงได้เปลี่ยน จาก ร.น.มาเป็น "โรงเรียนสตรีราชินูทิศ"
ต่อมาวันที่ 10 ตุลาคม 2526 นางสาวสมจิตต์ บุตรดีมี ผู้อำนวยการโรงเรียนขณะนั้น ได้มีหนังสือนำความกราบบังคมทูล ขอพระราชทานตราสัญลักษณ์ และได้รับพระบรมราชานุญาต เมื่อวันที่ 6 มกราคม 2527 โดยใช้พระนามาภิไธยย่อ อักษรไขว้ "ผ.ส." ภายใต้มหามงกุฎอันเป็นพระนามาภิไธย ของ สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ พระพันปีหลวง สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง มีอักษรคำว่า "สตรีราชินูทิศ" บนแพรแถบสีฟ้า
สิ่งที่เคารพนับถือ
พระบรมราชานุเสาวรีย์ สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง "สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี" ทุกๆ ปีจะมีการบ่วงสรวงพระบรมราชานุเสาวรีย์ สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ วันที่ 14 กุมภาพันธ์ ของทุกปี คือวันสถาปนาโรงเรียน
หอพระพุทธชินราชจำลอง ตั้งอยู่หน้าอาคาร 4
ลานต้นโพธิ์ (ลานปฏิบัติธรรม) ตั้งอยู่หน้าอาคาร เมตตา
ศาลเจ้าแม่ทับทิม เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่โรงเรียน สตรีราชินูทิศ
รายชื่ออาคารโรงเรียนสตรีราชินูทิศ
อาคารหลังแรก 2460
