ในสารานุกรมศัพท์ดนตรีไทย ภาคคีตดุริยางค์ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน สรุปว่า ขลุ่ย สามารถจำแนกออกได้เป็น 5 ชนิด ได้แก่ ขลุ่ยเพียงออ ขลุ่ยหลิบ ขลุ่ยอู้ ขลุ่ยกรวดและขลุ่ยนก ดังนี้
1. ขลุ่ยเพียงออ
มีความยาวประมาณ 45 เซนติเมตร กว้างประมาณ 4 เซนติเมตร เป็นขลุ่ยที่มีระดับเสียงปานกลางและเป็นขลุ่ยที่นิยมบรรเลงกันทั่วไป ใช้บรรเลงในวงเครื่องสาย วงมโหรี และบรรเลงแทนปี่ในวงปี่พาทย์ที่ต้องการเสียงทุ้มนุ่มนวล ได้แก่ วงปี่พาทย์ไม้นวมและวงปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์
2. ขลุ่ยหลิบ
มีความยาวประมาณ 36 เซนติเมตร เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2 เซนติเมตร เป็นขล่ยที่มีขนาดเล็กที่สุดและมีเสียงสูง บางแห่งเรียก "ขลุ่ยหลีบ" มีระดับเสียงสูงกว่าขลุ่ยเพียงออ 4 เสียง ใช้บรรเลงในวงเครื่องสายเครื่องคู่ วงเครื่องสายปี่ชวา วงมโหรีเครื่องคู่และเครื่องใหญ่
3. ขลุ่ยอู้
มีความยาวประมาณ 60 เซนติเมตร เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4.5 เซนติเมตร เป็นขลุ่ยที่มีขนาดใหญ่ที่สุดและมีเสียงต่ำ มีระดับเสียงต่ำกว่าขลุ่ยเพียงออ 3 เสียง เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 เพื่อใช้บรรเลงวงปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์
4. ขลุ่ยกรวด
มีความยาวประมาณ 36 เซนติเมตร เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4 เซนติเมตร เป็นขลุ่ยที่มีเสียงสูงกว่าขลุ่ยเพียงออ 1 เสียง บางแห่งเรียก "ขลุ่ยเคียงออ" ใช้สำหรับวงเครื่องสายผสมที่นำเอาเครื่องดนตรีฝรั่งมาเล่นร่วมวง
5.1 ขลุ่ยนกโพระดก
ใช้เป่าเลียนเสียงนกโพระดก เลาขลุ่ยเป็นไม้ทรงกระบอก มีดากและรูปากนกแก้ว ไม่มีรูบังคับเสียง เวลาเป่าใช้ฝ่ามือหนึ่งอุดปลายส่วนล่าง ห่อมือเล็กน้อย เป่าได้เสียง “โฮก” และในขณะเป่าต่อเนื่องนั้น ถ้าเปิดฝ่ามือที่อุดด้านล่างออกจะได้เสียง “ป๊ก”
ที่มาภาพ: http://tkapp.tkpark.or.th/
5.2 ขลุ่ยนกกางเขน
ใช้เป่าเลียนเสียงนกกางเขน เลาขลุ่ยด้านล่างใช้ไม้อุดไว้ไม่มีรู ด้านข้างมีรูสอดด้วยไม้ซาง มีลักษณะเป็นท่อเล็ก ๆ เสียบทะลุจากด้านนอกสู่ด้านใน เวลาเป่าต้องใส่น้ำลงในเลาขลุ่ย ให้น้ำอยู่สูงถึงระดับเดียวกับส่วนปลายของหลอดไม้ซาง จึงจะเป่าแล้วเกิดเสียง
ที่มาภาพ: http://tkapp.tkpark.or.th/
5.3 ขลุ่ยนกกาเหว่า
ใช้เป่าเลียนเสียงนกกาเหว่า มีลักษณะคล้ายกับขลุ่ยเพียงออ แต่มีขนาดสั้นกว่า และมีรูบังคับเสียงทางด้านหน้าจำนวน 3 รู เมื่อเป่าโดยปิดรูทั้งหมดจะได้ยินเสียงว่า “กา” และในขณะเป่าต่อเนื่องนั้น ถ้าเปิดนิ้วออกอย่างรวดเร็วจะได้ยินเสียงว่า “เหว่า”
ที่มาภาพ: http://tkapp.tkpark.or.th/
5.4 ขลุ่ยไก่
ใช้เป่าเลียนเสียงไก่ เลาขลุ่ยเจาะทะลุ จากด้านบนถึง ด้านล่าง ช่วงกลาง มีรูไว้สำหรับเสียบกำพวดปี่ ทะลุมา ถึงด้านในของ เลาขลุ่ย เวลาเป่าใช้มือข้างหนึ่งปิด ด้านบนไว้ เมื่อเป่าค่อย ๆ เปิดมือขึ้นตามจังหวะเสียงไก่ขัน ได้ยินเป็นเสียงว่า “เอ้ก อี เอ้ก เอ้ก”
ที่มาภาพ: http://tkapp.tkpark.or.th/