ประวัติ จังหวัดบุรีรัมย์

     จากการศึกษาของนักโบราณคดีพบหลักฐานการอยู่อาศัยของมนุษย์ในแถบนี้มาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ แต่ที่พบมากที่สุดคือหลักฐานทางวัฒนธรรมของขอมโบราณ ไม่ว่าจะเป็นทั้งปราสาทหิน ปราสาทอิฐต่างๆ หรือชิ้นส่วนโบราณวัตถุประเภทภาชนะ เครื่องปั้นดินเผาต่างๆ ซึ่งหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญจริงๆ ของบุรีรัมย์นั้นจะเริ่มประมาณสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลายโดยปรากฏชื่อว่าเป็นเมืองขึ้นของเมืองนครราชสีมา เรียกว่า เมืองแปะ 

     ความเป็นมานั้นย้อนกลับไปได้ถึงรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช กรุงธนบุรี ครั้งนั้นพระยานางรองคบคิดเป็นกบฏร่วมกับเจ้าโอ, เจ้าอิน และอุปฮาด เมืองจำปาศักดิ์ จึงโปรดให้พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เมื่อยังดำรงตำแหน่งเจ้าพระยาจักรี เป็นแม่ทัพไปปราบ และจับตัวพระยานางรองประหารชีวิต จากนั้นสมทบกับเจ้าพระยาสุรสีห์ (สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท) คุมกองทัพหัวเมืองฝ่ายเหนือยกไปตีเมือง จำปาศักดิ์, เมืองโขง และเมืองอัตตะปือ ได้ทั้ง 3 เมือง ประหารชีวิต เจ้าโอ, เจ้าอิน และอุปฮาด เมืองจำปาศักดิ์ แล้วเกลี้ยกล่อมเมืองต่าง ๆ ใกล้เคียงให้สวามิภักดิ์ ได้แก่ เขมรป่าดง, ตะลุง, สุรินทร์, สังขะ และเมืองขุขันธ์ รวบรวมผู้คนตั้งเมืองขึ้นในเขตขอม และให้บุตรเจ้าเมืองผไทสมันต์แห่งพุทธไธสงขึ้นเป็นเจ้าเมืองคนแรก

 ต่อมาประมาณ พ.ศ. 2440 - 2441 เมืองบุรีรัมย์ได้กลับไปขึ้นกับมณฑลนครราชสีมาเรียกว่า "บริเวณนางรอง" ประกอบด้วย เมืองบุรีรัมย์ นางรอง รัตนบุรี ประโคนชัย และพุทไธสง พ.ศ. 2442 มีประกาศเปลี่ยนชื่อ ในคราวนี้เปลี่ยนชื่อ บริเวณนางรองเป็น "เมืองนางรอง" มีฐานะเป็นเมืองจัตวา ตั้งที่ว่าการอยู่ที่เมืองบุรีรัมย์ แต่ตราตำแหน่งเป็นตราผู้ว่าการนางรอง กระทรวงมหาดไทยจึงได้ประกาศเปลี่ยนชื่อเมืองเป็น "บุรีรัมย์" และเปลี่ยนตราตำแหน่งเป็นผู้ว่าราชการเมืองบุรีรัมย์ ตั้งแต่วันที่ 3 สิงหาคม พ.ศ. 2444 เป็นต้นมา จนกระทั่งสมัยปี พ.ศ.2476 ได้มีการจัดระเบียบภูมิภาคใหม่ จึงได้ชื่อจังหวัดบุรีรัมย์ ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา