ประเด็นที่ท้าทายในการพัฒนาคุณภาพผู้เรียน ครู และสถานศึกษาของผูจัดทําข้อตกลงซึ่ง ปัจจุบันดํารงตําแหน่งผู้บริหารสถานศึกษา วิทยฐานะผู้อำนวยการ ชํานาญการพิเศษ ต้องแสดงให้เห็นถึงระดับการปฏิบัติที่ คาดหวังของวิทยฐานะผู้อำนวยการชํานาญการพิเศษ คือการ การริเริ่ม พัฒนา การพัฒนาการบริหารจัดการสถานศึกษาและคุณภาพการศึกษาของสถานศึกษา ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในทางที่ดีขึ้นหรือมีพัฒนาการมากขึ้น (ทั้งนี้ ประเด็น ท้าทายอาจจะแสดงให้เห็นถึงระดับการปฏิบัติที่คาดหวัง ในวิทยฐานะที่สูงกว่าได้)

ปัจจุบันเป็นยุคที่มีการเปลี่ยนแปลงทางด้านสังคม เศรษฐกิจและวัฒนธรรมในโลกอย่างรวดเร็วอันสืบเนื่องมาจากการใช้เทคโนโลยีเพื่อเชื่อมโยงข้อมูลต่างๆ ของทุกภูมิภาคของโลกเข้าด้วยกัน การปรับเปลี่ยนทางสังคมที่เกิดขึ้นเป็นสังคมที่ก้าวเข้าสู่ยุคใหม่ที่เรียกว่าศตวรรษที่ 21 ส่งผลกระทบต่อวิถีการดํารงชีวิตของมนุษย์ในสังคมอย่างทั่วถึง มนุษย์จึงต้องมีความตื่นตัวและเตรียมพร้อมในการเรียนรู้ให้มีทักษะสําหรับการออกไปดํารงชีวิตในโลกแห่งศตวรรษใหม่ โดยทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ที่สําคัญที่สุดคือทักษะการเรียนรู้ (Learning Skill)

(สุพรรณา เพ็ชรรักษา และคณะ, 2559) แต่ผู้เรียนต้องฝึกการเรียนรู้จากการลงมือปฏิบัติและการแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง (Active Learning) โดยมีครูเป็น “โค้ช” ที่คอยออกแบบการเรียนรู้เพื่อช่วยผู้เรียนให้บรรลุผลได้ ประการสําคัญ คือครูในศตวรรษที่ 21 จะต้องไม่ตั้งตนเป็น “ผู้รู้” แต่ต้องแสวงหาความรู้ไปพร้อมๆ กันกับผู้เรียน

ในขณะเดียวกัน (สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, 2560) การเปลี่ยนเช่นนี้เป็นสัญญาณเตือนว่า การทํางานและการเรียนรู้ของวิชาชีพครูไม่สามารถทําอย่างโดดเดี่ยว แบ่งแยกกันทําตามสายงานหรือทํางานภายในกรอบแนวคิดเดิมที่มุ่งเน้นเนื้อหาเพื่อสอนมากกว่าการเรียนรู้ (Ministry of Education, 2010)

กระทรวงศึกษาธิการและสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน มีนโยบายและจุดเน้นปีงบประมาณ พ.ศ.2565 ในประเด็นการพัฒนาการเรียนรู้ที่ตอบสนองต่อการเปลี่ยนแปลงในศตวรรษที่ 21 สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานกำหนดนโยบายด้านการพัฒนาและสร้างเสริมศักยภาพของทรัพยากรมนุษย์ ปีงบประมาณ พ.ศ.2563 มีแนวทางการพัฒนาศักยภาพและคุณภาพผู้เรียนระดับประถมศึกษา ดังนี้

1) จัดการเรียนรู้ที่ให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ผ่านกิจกรรมการปฏิบัติจริง (Active Learning)

2) จัดการเรียนรู้อย่างเป็นระบบมุ่งเน้นการใช้ฐานความรู้และระบบความคิดในลักษณะสหวิทยาการ (STEAM Education)

3) จัดกิจกรรมการเรียนรู้เพื่อส่งเสริมสนับสนุนให้ผู้เรียนมีทักษะพื้นฐานในการดำรงชีวิตมีสุขภาวะที่ดีสามารถดำรงชีวิตอย่างมีความสุข

4) จัดการเรียนการสอนเพื่อเพิ่มทักษะการคิดแบบมีเหตุผลและเป็นขั้นตอน (Coding) (กระทรวงศึกษาธิการ, 2563)

จากรายงานการประเมินตนเองของสถานศึกษา (SAR) ระดับการศึกษาปฐมวัยและการศึกษาขั้นพื้นฐาน ปีการศึกษา 2564 พบว่า

ระดับการศึกษาปฐมวัย

มาตรฐานที่ 1 คุณภาพของเด็ก ระดับคุณภาพ : ดี

มาตรฐานที่ 2 กระบวนการบริหารและการจัดการ ระดับคุณภาพ : ดีเลิศ

มาตรฐานที่ 3 การจัดประสบการณ์ที่เน้นเด็กเป็นสำคัญ ระดับคุณภาพ : ดีเลิศ

ระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน

มาตรฐานที่ 1 คุณภาพของผู้เรียน ระดับคุณภาพ : ดี

มาตรฐานที่ 2 กระบวน การบริหารและการจัดการ ระดับคุณภาพ : ดี

มาตรฐานที่ 3 การจัดประสบการณ์ที่เน้นเด็กเป็นสำคัญ ระดับคุณภาพ : ดี

ซึ่งผลการพัฒนายังไม่บรรลุเป้าหมายในระดับดีเยี่ยมและทิศทางการพัฒนาคุณภาพการศึกษา สถานศึกษามีการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เน้นการพัฒนาผู้เรียนเป็นรายบุคคลที่เพิ่มมากยิ่งขึ้น โดยส่งเสริมให้ครูเห็นความสำคัญของการจัดการเรียนรู้โดยเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ การจัดทำการวิจัยในชั้นเรียนเพื่อพัฒนาผู้เรียนให้สามารถเรียนรู้ได้เต็มศักยภาพ ร่วมทั้งมีการพัฒนาบุคลากรโดยส่งเข้ารับการอบรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในงานที่ได้รับมอบหมาย ติดตามผลการนำไปใช้และผลที่เกิดกับผู้เรียนอย่างต่อเนื่องและพัฒนาสถานศึกษาให้เป็นสังคมแห่งการเรียนรู้ของชุมชน (โรงเรียนป่าไม้อุทิศ 4, 2564)

จากสภาพการจัดการเรียนรู้ของครูโรงเรียนป่าไม้อุทิศ 4 พบว่าครูผู้สอนบางส่วนใช้การสอนแบบบรรยายหรือบอกความรู้กับผู้เรียนเป็นหลัก เน้นให้ผู้เรียนฟัง จดจำ และท่องในสิ่งที่ครูสอนส่งผลให้การดําเนินงานการจัดการศึกษาของโรงเรียนไม่บรรลุเป้าหมายที่กำหนดไว้ สมรรถนะสำคัญของนักเรียนด้านความสามารถในการคิด ซึ่งต้องได้รับการปรับปรุงแก้ไขอย่างเร่งด่วน จากการประชุมคณะครูโรงเรียนป่าไม้อุทิศ 4 ได้ร่วมกันวิเคราะห์ปัญหาและหาแนวทางแก้ไข สรุปได้ว่า การพัฒนาครูในด้านการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เป็นเรื่องที่จำเป็น ต้องพัฒนาให้เกิดขึ้นในโรงเรียน โดยมุ่งเน้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงคุณภาพในระดับปฏิบัติ คือ "ห้องเรียน" ซึ่งจะส่งผลโดยตรงต่อการพัฒนาคุณภาพผู้เรียน

เพื่อให้เกิดการขับเคลื่อนทั้งระบบโรงเรียนจึงจําเป็นต้องสร้างชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพที่สอดคล้องกับธรรมชาติทางวิชาชีพร่วมในโรงเรียนย่อมมีความเป็นชุมชนที่สัมพันธ์กันอย่างแน่นแฟ้น (Senge, 1990) จึงไม่อาจปฏิเสธได้ว่า ครูจึงต้องร่วมกันสร้างชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ จึงเป็นกระบวนการสร้างการเปลี่ยนแปลงโดยเรียนรู้จากการปฏิบัติงานของกลุ่มบุคคลที่มารวมตัวกันเพื่อทํางานร่วมกันและสนับสนุนซึ่งกันและกัน (สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน, 2560) ดังนั้นคุณลักษณะสําคัญที่ทําให้เกิดชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ โรงเรียนใดมีชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ นอกจากจะต้องประกอบด้วยสมาชิกซึ่งเป็นกลุ่มบุคคลดังที่กล่าวไปแล้วนั้น การรวมตัวกันของสมาชิกชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพยังต้องประกอบด้วยคุณลักษณะสําคัญ โดยมีการกล่าวถึง คุณลักษณะสําคัญที่จะทําให้เกิดชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพไว้อย่างหลากหลาย อย่างไรก็ตามสามารถสรุปคุณลักษณะสําคัญที่ทําให้เกิดชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพได้ 5 ประการ คือ 1) การมีบรรทัดฐานและค่านิยมร่วมกัน (Shared values and vision) 2) การร่วมกันรับผิดชอบต่อการเรียนรู้ของนักเรียน (Collective responsibility for students learning) 3) การสืบสอบเพื่อสะท้อนผลเชิงวิชาชีพ (Reflective professional inquiry) 4) การร่วมมือรวมพลัง (Collaboration) และ 5) การสนับสนุนการจัดลําดับโครงสร้างและความสัมพันธ์ของบุคลากร (Supportive conditions structural arrangements and collegial relationships) (Hord, Roussin & Sommers, 2009)

ดังนั้น ข้าพเจ้านางศิรภัสสร ชุมภูเทพ ผู้อำนวยการโรงเรียนป่าไม้อุทิศ 4 เห็นว่า ครู คือบุคคลสำคัญที่สุดและเป็นหัวใจสำคัญของการพัฒนาคุณภาพผู้เรียนให้บรรลุเป้าหมาย จึงได้ดำเนินการพัฒนาครูให้มีความรู้ความสามารถในการสร้างนวัตกรรมการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) อย่างต่อเนื่องเป็นระบบ โดยนำเอาแนวคิดชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) ซึ่งเป็นกระบวนการที่ครูรวมตัวกันเพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้ แบ่งปันประสบการณ์จากการจัดการเรียนรู้มาประยุกต์ใช้ในการพัฒนาครูสู่การพัฒนาผู้เรียน โดยการพัฒนาครูในการสร้างนวัตกรรมการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active learning)โดยใช้กระบวนการสร้างชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (Professional Learning Community : PLC) ขึ้น