แหล่งเรียนรู้โคกหนองนาโมเดล

แหล่งเรียนรู้ด้านเกษตรโคกหนองนาโมเดล

ชื่อสถานที่ แหล่งเรียนรู้ด้านเกษตรโคกหนองนาโมเดล นางสุจิรา ทีฆะพันธ์

ตั้งอยู่ที่ 112 หมู่ 8 ตำบลเค็งใหญ่ อำเภอหัวตะพาน จังหวัดอำนาจเจริญ 37240

ผู้รับผิดชอบ นางสุจิรา ทีฆะพันธ์ โทร.087-9505549 (ยายซำ)

ประวัติความเป็นมา เดิม นางสุจิรา ทีฆะพันธ์ ได้รับพื้นที่นาเป็นมรดกจากทางสามี ซึ่งเป็นดินที่มีลักษณะเป็นดินเหนียว ประกอบกับสภาพความแห้งแล้ง ดินจึงมีสภาพทั้งแข็งและแห้งทำให้ปลูกข้าวไม่ได้ผลผลิตเท่าที่ควร โดยมีจำนวนพื้นที่ทำกินทั้งหมดรวม 7 ไร่ ตนกับสามีจึงปรึกษากันว่าอยากปรับปรุงดินโดยการปลูกกล้วยก่อนอันดับแรก ซึ่งปกติตนกับสามีเป็นคนชอบปลูกพืชสวนอยู่แล้ว จึงเริ่มปลูกข้างกับเถียงนา แต่ก็ประสบปัญหาการขาดแคลนน้ำที่จะใช้รดพืชผักที่ปลูก นางสุจิรา ทีฆะพันธ์ ได้เล่าว่า “ แต่ก่อนนี้แม่ต้องรีบตื่นขึ้นมาตั้งแต่เวลา 04.00 น. เพื่อเปิดน้ำประปารดน้ำพืชผักที่ปลูก เพราะ ผู้ใหญ่บ้านได้ประกาศเสียงตามสายว่าให้ประหยัดน้ำเนื่องจากแหล่งน้ำประปาที่หมู่บ้านใช้กำลังแห้งขอด ใครที่มีสวนหญ้าหรือปลูกพืชสวนขอให้หลีกเลี่ยงการใช้น้ำในวลาที่เพื่อนบ้านใช้ทำกิจวัตรประจำวัน แม่ก็เกิดความ ละอายใจ ทั้งเกรงใจกลัวว่าเพื่อนบ้านจะไม่เข้าใจ แต่ถ้าไม่รดน้ำพืชผักที่แม่ปลูกไว้คงตายหมด”

แต่เมื่อเวลาผ่านไป เห็นว่าที่นาของตนเองเก็บเกี่ยวผลผลิตได้น้อยไม่เท่ากับที่ลงทุนและพอเก็บเกี่ยวเสร็จแล้วก็ถูกปล่อยทิ้งไว้ว่างเปล่า ตนจึงคิดว่าน่าจะใช้ให้เกิดประโยชน์ได้มากกว่าการทำนาข้าวอย่างเดียวประกอบกับได้รับข้อมูลข่าวสารจากโทรทัศน์สารคดีเกี่ยวกับ เรื่องโคกหนองนาโมเดล ตนและสามีเกิดความคิดอยากลองทำ จึงเริ่มขุดหนองน้ำปรับปรุงบริหารจัดการพื้นที่ทำกินแบบค่อยเป็นค่อยไป ลองผิดลองถูกตามความเข้าใจและตามกำลังทุนทรัพย์ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2562 จนถึง ปี พ.ศ. 2564

ต่อมา ต้นปี พ.ศ. 2565 ได้มีนักพัฒนาชุมชนเข้ามาชักชวนให้ทำโคกหนองนาโมเดล ตนและสามีไม่รอช้าตอบตกลงทันที ช่วงเดือน มีนาคม พ.ศ.2565 จึงเริ่มขุดคลองไส้ไก่และหลุมขนมครก จำนวน 2 หลุม พื้นที่ว่างบนคูหนองตนได้ปลูกอ้อย กล้วยหลายชนิด ข่า ตะไคร้ มะพร้าวน้ำหอมจะปลูกข้างคูหนองเพราะมะพร้าวชอบน้ำ ส่วนพื้นที่ใกล้ที่พัก แบ่งปลูก มะม่วง อ้อย นอกจากนี้ยังได้ทำโรงเรือนเลี้ยงหนูพุกใหญ่ หนูขวัญ เป็ดไข่ ไก่งวง ไก่สวยงาม หอยเชอรี่สีทอง ปลาดุกบ่อดินธรรมชาติ เป็นต้น

จุดเด่นเกษตรกรทำการเกษตรโคกหนองนาโมเดล

โคก-หนอง-นา โมเดล คือ การจัดการพื้นที่ซึ่งเหมาะกับพื้นที่การเกษตร ซึ่งเป็นผสมผสานเกษตรทฤษฎีใหม่ เข้ากับภูมิปัญญาพื้นบ้านที่อยู่อย่างสอดคล้องกับธรรมชาติในพื้นที่นั้นๆ โคก-หนอง-นา โมเดล เป็นการที่ให้ธรรมชาติจัดการตัวมันเองโดยมี มนุษย์เป็นส่วนส่งเสริมให้มันสำเร็จเร็วขึ้น อย่างเป็นระบบ โคก-หนอง-นา โมเดล ซึ่งเป็นแนวทางทำเกษตรอินทรีย์และการสร้างชีวิตที่ยั่งยืน โดยมีองค์ประกอบดังนี้

1. โคก: พื้นที่สูง

– ดินที่ขุดทำหนองน้ำนั้นให้นำมาทำโคก บนโคกปลูก “ป่า 3อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง” ตามแนวทางพระราชดำริ

– ปลูกพืช ผัก สวนครัว เลี้ยงหมู เลี้ยงไก่ เลี้ยงปลา ทำให้พออยู่ พอกิน พอใช้ พอร่มเย็น เป็นเศรษฐกิจพอเพียงขั้นพื้นฐาน ก่อนเข้าสู่ขั้นก้าวหน้า คือ ทำบุญ ทำทาน เก็บรักษา ค้าขาย และเชื่อมโยงเป็นเครือข่าย

– ปลูกที่อยู่อาศัยให้สอดคล้องกับสภาพภูมิประเทศ และภูมิอากาศ

2. หนอง: หนองน้ำหรือแหล่งน้ำ

– ขุดหนองเพื่อกักเก็บน้ำไว้ใช้ยามหน้าแล้งหรือจำเป็น และเป็นที่รับน้ำยามน้ำท่วม (หลุมขนมครก)

– ขุด “คลองไส้ไก่” หรือคลองระบายน้ำรอบพื้นที่ตามภูมิปัญญาชาวบ้าน โดยขุดให้คดเคี้ยวไปตามพื้นที่เพื่อให้น้ำกระจายเต็มพื้นที่เพิ่มความชุ่มชื้น ลดพลังงานในการรดน้ำต้นไม้

– ทำ ฝายทดน้ำ เพื่อเก็บน้ำเข้าไว้ในพื้นที่ให้มากที่สุด โดยเฉพาะเมื่อพื้นที่โดยรอบไม่มีการกักเก็บน้ำ น้ำจะหลากลงมายังหนองน้ำ และคลองไส้ไก่ ให้ทำฝายทดน้ำเก็บไว้ใช้ยามหน้าแล้ง

– พัฒนาแหล่งน้ำในพื้นที่ ทั้งการขุดลอก หนอง คู คลอง เพื่อกักเก็บน้ำไว้ใช้ยามหน้าแล้ง และเพิ่มการระบายน้ำยามน้ำหลาก

3. นา:

– พื้นที่นานั้นให้ปลูกข้าวอินทรีย์พื้นบ้าน โดยเริ่มจากการฟื้นฟูดิน ด้วยการทำเกษตรอินทรีย์ยั่งยืน คืนชีวิตเล็กๆ หรือจุลินทรีย์กลับคืนแผ่นดินใช้การควบคุมปริมาณน้ำในนาเพื่อคุมหญ้า ทำให้ปลอดสารเคมีได้ ปลอดภัยทั้งคนปลูก คนกิน

– ยกคันนาให้มีความสูงและกว้าง เพื่อใช้เป็นที่รับน้ำยามน้ำท่วม ปลูกพืชอาหารตามคันนา

โดย กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย ได้มีการขับเคลื่อนโครงการ ตามแนวทาง “โคก หนอง นา โมเดล” ทุกหมู่บ้าน

นางสุจิรา ทีฆะพันธ์ กล่าวว่า รายได้ส่วนใหญ่จะมาจากการรีดน้ำอ้อยขาย ทั้งปลีกและส่งให้ร้านค้า เนื่องจากเป็นการปลูกแบบเกษตรอินทรีย์อ้อยที่ปลูกปราสจากสารเคมี จึงมีรสชาติหอมหวาน และเมื่อวันที่ 15 มิถุนายน 2565 ที่ผ่านมาทางศูนย์เรียนรู้ของตนได้มีโอกาสต้อนรับ นายนิวัติ น้อยผาง รองอธิบดีกรมการพัฒนาชุมชนนับเป็นอีกหนึ่งความภาคภูมิใจแก่ตนเองครอบครัวและชุมชนอย่างยิ่ง

ข้อมูลเนื้อหา เรื่องราว เขียนโดย นางราตรี โสคำภา

ภาพถ่าย/ภาพประกอบ โดย นางราตรี โสคำภา

อ้างอิงข้อมูลจาก : https://district.cdd.go.th/muang-sukhothai/2020/01/09/