ด้านสิ่งแวดล้อม 

พระราชดำริ

       สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนิน ร.ร.ตชด. บำรุงที่ 107 บ้านห้วยจะค่าน ต.ปิงโค้ง อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ เมื่อ 6 ก.พ. 30 มีพระราชดำริให้ดำเนินการปลูกฝังการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติให้แก่เด็กนักเรียน และและให้ ร.ร.ปลูกสะเดา ซึ่งนอกจากจะนำมาประกอบเป็นอาหาร อาศัยเป็นร่มเงาแล้วเมล็ดสะเดายังใช้ในการป้องกันกำจัดแมลงในแมลงในผักได้ ซึ่งไม่มีสารพิษตกค้างและทำลายสภาพแวดล้อมเหมือนสารเคมีทั่วๆไป

สถานที่ตั้ง

• ร.ร.ตชด.บ้านย่านซื่อ ต.หาดขาม อ.กุยบุรี

• ร.ร.ตชด.บ้านท่าวังหิน ต.เขาจ้าว อ.ปราณบุรี

• ร.ร.ตชด.บ้านเขาจ้าว ต.เขาจ้าว อ.ปราณบุรี

• ร.ร.ตชด.นเรศวรป่าละอู ต.ห้วยสัตว์ใหญ่ อ.หัวหิน

•  ร.ร.ตชด.บ้านคลองน้อย ต.ห้วยสัตว์ใหญ่ อ.หัวหิน

• ร.ร.ตชด.บ้านแพรกตะตร้อ ต.บึงนคร อ.หัวหิน

• ร.ร.ตชด.บ้านป่าหมาก ต.ศาลาลัย อ.สามร้อยยอด

วัตถุประสงค์ของโครงการ

       เพื่อดำเนินการปลูกฝังการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติให้แกเด็กนักเรียน

ผลการดำเนินงานตั้งแต่เริ่มต้นจนถึงปัจจุบัน

  เป็นไปตามวัตถุประสงค์ของโครงการ

ปีงบประมาณที่เริ่มดำเนินการ

       พ.ศ.2530

พระราชดำริ

       ตามพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ และสมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถ ทรงมีพระราชประสงค์ให้จัดทำโครงการป่าสงวนแห่งชาติให้สามารถอำนวยประโยชน์ทั้งทางตรงและทางอ้อม

สถานที่ตั้ง

หมู่ที่ 1 ตำบลปากน้ำปราณ อำเภอปราณบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

วัตถุประสงค์ของโครงการ

• เพื่อดำเนินการตามพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

และสมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถ

• เพื่อดำเนินการจัดการโครงการในป่าสงวนแห่งชาติ

ให้สามารถอำนวยประโยชน์ทั้งทางตรงและทางอ้อม

• เป็นแหล่งศึกษาธรรมชาติป่าชายเลนของนักเรียน นักศึกษา

• เป็นตัวอย่างให้ประชาชนสนใจในการปลูกและบำรุงป่าไม้

• เพื่ออนุรักษ์ป่าไม้ให้คงอยู่ตลอดไป

• เพื่อให้เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจของประชาชน

• 
  

หน่วยงานรับผิดชอบ

       สำนักงานบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 3 สาขาเพชรบุรี กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช

ผลการดำเนินงานตั้งแต่เริ่มต้นจนถึงปัจจุบัน

• จัดทำเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติป่าชายเลน เมื่อปี พ.ศ. 2540 ความยาว 1,000 เมตรเพื่อให้เป็นห้องเรียนทางธรรมชาติวิทยากลางแจ้ง โดยประสงค์ให้เกิดผลแพร่หลายแก่การรักษาป่าชายเลนและสัตว์น้ำ

• จัดทำเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติป่าชายหาดและป้ายสื่อความหมาย ความยาว 700 เมตร

• จัดทำป้ายสื่อความหมายธรรมชาติป่าชายเลน จำนวน 40 ป้าย

• จัดกิจกรรมกลุ่มศึกษาธรรมชาติให้กับนักเรียน นักศึกษา และประชาชนโดยทั่วไป

• พัฒนาพื้นที่ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์

• จัดทำป้ายพรรณไม้ในพื้นที่โครงการฯ จำนวน 200 ป้าย

• จัดทำป้ายบอกทางตามแยกต่างๆ จำนวน 40 ป้าย

• ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชุมชน โดยการจัดตั้งกลุ่มอนุรักษ์ป่าชายเลนบ้านหัวแหลมจำนวน 1 กลุ่ม

•  จัดทำแหล่งน้ำ-แหล่งอาหาร โดยการทำฝายชะลอน้ำและโป่งเทียม เพื่อช่วยชีวิตสัตว์ป่า จำนวน 26 กลุ่ม

• จัดทำ Camp Groud (พื้นที่กางเต็นท์) ห้องน้ำ-ห้องสุขา จำนวน 2 หลัง และหอพักน้ำ-ส่งน้ำ จำนวน 1  หอ ตามงบไทยเข้มแข็ง

• มีนักเรียน นักศึกษา และประชานโดยทั่วไป ให้ความสนใจเข้าเยี่ยมชนและศึกษาระบบนิเวศฯเป็นจำนวนมาก (เฉลี่ยเดือนละประมาณ 6,000 บาท)

  • • สถิตินักท่องเที่ยวเข้ามาเยี่ยมชนโครงการฯ ปี 2549 จำนวน 74,701 คน

    • สถิตินักท่องเที่ยวเข้ามาเยี่ยมชนโครงการฯ ปี 2550 จำนวน 80,584  คน

    •  สถิตินักท่องเที่ยวเข้ามาเยี่ยมชนโครงการฯ ปี 2551 จำนวน 61,025 คน

    • สถิตินักท่องเที่ยวเข้ามาเยี่ยมชนโครงการฯ ปี 2552 จำนวน 72,194 คน

    • สถิตินักท่องเที่ยวเข้ามาเยี่ยมชนโครงการฯ ปี 2553 จำนวน 78,948 คน

• ปัญหาเรื่องการทำลายทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมโดยเฉพาะทรัพยากรป่าชายเลนลดน้อยลง

ปีงบประมาณที่เริ่มดำเนินการ

• ได้รับงบประมาณจากสำนักงาน กปร. 

• ปีงบประมาณ 2549 ได้รับงบจากกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช 436,000 บาท

• ปีงบประมาณ 2550 ได้รับงบจากกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช 436,000 บาท

• ปีงบประมาณ 2551 ได้รับงบจากกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช 436,000 บาท

•  ปีงบประมาณ 2552 ได้รับงบจากกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช 636,000 บาท

• ปีงบประมาณ 2553 ได้รับงบจากกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช 536,000 บาท

• ปีงบประมาณ 2554 ได้รับงบจากกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช 536,000 บาท

ประเภทโครงการ 

สิ่งแวดล้อม 

   พระราชดำริ

  พระราชดำรัสสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ พระบรมราชินีนาถเมื่อวันอังคารที่ 11 สิงหาคม พ.ศ.2552 เนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา พระราชวังดุสิตฯ  สืบเนื่องจากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ พระบรมราชินีนาถทรงมีพระราชเสาวนีย์ให้ดำเนินการช่วยเหลือชาวประมงขนาดเล็กที่ประสบความเดือดร้อนจากความเสื่อมโทรมของทรัพยากรชายฝั่ง การจัดสร้างแหล่งอาศัยสัตว์ทะเลหรือปะการังเทียมเป็นกิจกรรมหนึ่ง ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อฟื้นฟูทรัพยากรสัตว์น้ำตามแนวชายฝั่งทะเลให้มีความอุดมสมบูรณ์ขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม การดำเนินการที่ผ่านมาเกิดจากการร่วมมือร่วมใจของหน่วยงานต่างๆ ในการให้การสนับสนุนทุกปี ผลจากการจัดสร้างปะการังเทียมอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน ส่งผลให้ทรัพยากรสัตว์น้ำมีความอุดมสมบูรณ์ ทำให้ชาวประมงมีรายได้จากการจับสัตว์น้ำมากขึ้น และบางรายมีรายได้จากการท่องเที่ยว เพื่อตกปลาหรือดำน้ำ จนเป็นที่ยอมรับทั้งในหมู่ชาวประมง ประชาชน และนักวิชาการอย่างแพร่หลายว่ากิจกรรมนี้ เป็นปัจจัยหนึ่งในการเพิ่มพูนทรัพยากร ประมงให้กลับมามีความอุดมสมบูรณ์อีกครั้ง และสามารถยกระดับความเป็นอยู่ ของชาวประมง และประชาชนในพื้นที่และทรงมีพระราชดำรัสให้รัฐบาล หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้องช่วยกันสานต่อ

ที่ตั้งของโครงการ    

บริเวณชายฝั่งทะเล จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

วัตถุประสงค์ของโครงการ

     1. ฟื้นฟูผลผลิตทางการประมง (การจัดการและพัฒนาทรัพยากรในท้องถิ่น)

     2. ฟื้นฟูสภาพความเป็นอยู่ของชาวประมงทะเลพื้นบ้านให้มีรายได้เพิ่มขึ้น(การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม)

     3. ฟื้นฟูระบบนิเวศบริเวณชายฝั่ง (การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม)

ระยะเวลาดำเนินโครงการ  

เริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี 2533 จนถึงปัจจุบัน

รายละเอียดโครงการ

   ดำเนินการดัดแปลงสภาพพื้นทะเล โดยการนำวัสดุที่แข็งแรงทนทานต้านกระแสน้ำได้ และค่าใช้จ่ายคุ้มทุนไปจัดวางที่พื้นทะเล เพื่อ

ดึงดูดสัตว์น้ำให้เข้ามาอยู่อาศัย เป็นที่หลบภัย รวมทั้งเป็นแหล่งอาหาร และแหล่งสืบพันธุ์ของสัตว์น้ำ เป็นประโยชน์ต่อการฟื้นฟูความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรสัตว์น้ำ เสริมมาตรการควบคุมและบริหารจัดการทรัพยากรประมง   โดยตั้งแต่ปี พ.ศ.2533 จนถึงปัจจุบัน จะใช้วัสดุแท่งคอนกรีตทรงสี่เหลี่ยม มีขนาด กว้าง ยาว สูง เท่ากันทุกด้าน ด้านละ 1.0 ม. หรือ 1.5 ม. ไปจัดวางในทะเลตามจุดพิกัดที่กำหนด เพื่อเป็นแหล่งอาศัยสัตว์ทะเลพื้นที่ขนาดเล็ก ในการทำการประมงหน้าหมู่บ้าน สำหรับชุมชนประมงขนาดเล็ก งบประมาณ   ในการก่อสร้าง แห่งละ 3 ล้านบาท ใช้แท่งคอนกรีตขนาด 1.5 ม. จำนวน 450 - 500 แท่ง / แห่งโดยประมาณ และยังได้จัดสร้างแหล่งอาศัยสัตว์ทะเลพื้นที่ขนาดใหญ่ เพื่อการเพิ่มผลผลิตสัตว์น้ำ เป็นแหล่งทำการประมงสำหรับชุมชนประมงในเขตหลายตำบลติดต่อกัน งบประมาณในการก่อสร้าง แห่งละ 20 ล้านบาท ใช้แท่งคอนกรีตขนาด 1.5 ม. จำนวน 3,000 แท่งโดยประมาณ ซึ่งแหล่งอาศัยพื้นที่ขนาดใหญ่นั้น ทำให้สัตว์น้ำมีโอกาสเจริญเติบโตได้นานขึ้น ไม่ถูกจับขึ้นมาก่อนเวลาที่ควร

ทั้งนี้ ได้เลือกสถานที่จัดสร้างตามความเหมาะสมทางวิชาการ ดังนี้

• มีความลึกของน้ำทะเล 6 ม.ขึ้นไปพื้นทะเลไม่เป็นโคลนเหลว

• ไม่อยู่ใกล้ปากแม่น้ำที่มีการเปลี่ยนแปลงความเค็มของน้ำทะเลอย่างรวดเร็วในฤดูน้ำหลาก

• ไม่เป็นพื้นที่ซึ่งมีตะกอนแขวนลอยในน้ำมาก

• ไม่กีดขวางการสัญจรทางน้ำ

•  ไม่เป็นที่หวงห้ามเพื่อการใช้ประโยชน์อื่นๆ ทางทะเล เช่น เขตร่องน้ำเดินเรือ เขตจอดเรือ เขตพื้นที่ท่าเรือ เขตสัมปทานขุดแร่และแก๊สธรรมชาติ เขตสัมปทานรังนก เป็นต้น

•  ไม่เป็นพื้นที่ที่อาจกระทบต่อปัญหาความมั่นคงของประเทศ เช่น   เขตทหาร พื้นที่ฝึกซ้อมทางทะเล เขตชายแดนระหว่างประเทศ เป็นต้น

            โดยนับตั้งแต่ปี 2533 – 2553 ได้รับงบประมาณจัดสร้างแหล่งอาศัยสัตว์ทะเล จากกรมประมง , งบพัฒนาส่วนภูมิภาคและท้องถิ่น , งบยุทธสาสตร์พัฒนาจังหวัดแล้ว จำนวน 87 แห่ง เนื้อที่ 211.78 ตารางกิโลเมตร  ดังนี้

           อำเภอ         แปลง เนื้อที่ (ตร.กม.)

1.หัวหิน          11         37.02

2.ปราณบุรี          5         12.40

3.สามร้อยยอด          5        20.80

4.กุยบุรี          9         37.38

5.เมือง         15         45.50

6.ทับสะแก         18         22.74

7.บางสะพาน          9         13.93

8.บางสะพานน้อย         15         21.35

         รวม           87            211.78

องค์กรหรือกลุ่มเป้าหมาย  

 กลุ่มชาวประมง และธุรกิจที่ต่อเนื่อง

ผลประโยชน์ที่ได้รับจากการดำเนินโครงการ

      1. ด้านชีววิทยา สามารถรักษาบริเวณที่เป็นแหล่งเลี้ยงตัวของสัตว์น้ำวัยอ่อน ทำให้ประชากรรุ่นใหม่ของ สัตว์น้ำที่จะเข้าสู่แหล่งทำการประมง  มีมากขึ้น

      2. ด้านเศรษฐกิจ เพิ่มแหล่งทำการประมงที่มีประสิทธิภาพ สามารถลดต้นทุนการผลิต

      3. ด้านสังคม การบริหารการประมงของรัฐ ดำเนินไปอย่างมีประสิทธิภาพ ลดความขัดแย้ง

  ปัญหาอุปสรรค

1. ด้านการจัดการแบบมีส่วนร่วม

     ปัญหาอุปสรรค

            การทำหน้าที่ของคณะกรรมการประมงหมู่บ้านทำได้เฉพาะการประสานงาน หรือร่วมวางแผนการดำเนินงานกับเจ้าหน้าที่ของรัฐ , ชาวประมงในพื้นที่ และรายงานสภาพปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้น เท่านั้น

ส่วนการบริหารจัดการอย่างเต็มรูปแบบ ยังทำได้ไม่เต็มที่ เนื่องจาก ไม่มีบทบาทพอที่จะจัดการการใช้ผลประโยชน์ได้ ซึ่งเป็นที่ทราบกันดีว่าปัจจุบัน

มีการขยายตัวอย่างรวดเร็วของการประมงไทย ซึ่งมีทั้งประมงพาณิชย์ และประมงพื้นบ้านที่หากินตามชายฝั่งทะเล  ทั้งหมดนี้ รวมถึงการเพิ่มขึ้นของประสิทธิภาพของเรือและเครื่องมือประมงด้วย  ทำให้มีการแย่งชิงทรัพยากรและลุกล้ำพื้นที่  ภาครัฐเข้าไปแก้ไขในส่วนของการเข้าถึง และการใช้ประโยชน์ทรัพยากรประมงได้ยาก เนื่องจากทรัพยากรประมงเป็น ”ทรัพยากรร่วม ไม่มีผู้หนึ่งผู้ใดเป็นเจ้าของ”  อีกทั้ง การประกอบอาชีพประมงเป็นการเปิดโอกาสให้ผู้มีทุน มีความสามารถเข้ามาประกอบอาชีพได้โดยเสรี  และที่สำคัญด้านแรงงานของเรือประมงพาณิชย์ ส่วนใหญ่เกือบ 100 % เป็นแรงงานต่างด้าว ยากที่จะมีจิตสำนึกมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ หรือหวงแหนทรัพยากรสัตว์น้ำ จึงเป็นที่มาของประเด็นปัญหาของการบริหารจัดการทรัพยากรประมงแบบมีส่วนร่วม

        แนวทางแก้ไข 

1.     แหล่งปะการังเทียมควรประกาศเป็นสิทธิให้อยู่ในความครอบครองของหมู่บ้าน

หรือองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในบริเวณที่จัดสร้าง โดยกรมประมงเข้าไปสนับสนุนเป็นพี่เลี้ยง และให้คำแนะนำ

และช่วยควบคุมดูแลการประมงที่ผิดกฎหมาย

2.     จังหวัด หรือกรมประมงควรขยายโครงการจัดการทรัพยากรประมงโดยชุมชน เพื่อให้มี

ส่วนร่วมในการบริหารจัดการ  ควบคู่ไปกับการดำเนินกิจกรรมฝ่ายภาครัฐ เช่น การควบคุมการทำการประมงให้อยู่ภายใต้กฎหมายอย่างจริงจัง หรือการปล่อยพันธุ์สัตว์น้ำ หรืออื่นๆ อย่างจริงใจ และจริงจัง เพื่อให้ชุมชน หรือชาวประมงที่มาจากที่อื่น ช่วยกันดูแลแหล่งอาศัยสัตว์ทะเล เสมือนหนึ่งเป็นทรัพย์สมบัติของชุมชนตนเอง ซึ่งจะสามารถช่วยยืดอายุการใช้งานปะการังเทียมให้ยืดยาว และให้เกิดการใช้ประโยชน์อย่างคุ้มค่า

 2. ด้านการควบคุมการทำการประมงบริเวณแหล่งที่อยู่อาศัยสัตว์ทะเล

      ปัญหาอุปสรรค

           การลักลอบทำการประมงที่ผิดกฎหมาย

      แนวทางแก้ไข

          1. แหล่งอาศัยทะเลทำการจัดสร้างทุกแห่ง ควรออกกฎหมายรองรับ เช่น ประกาศเป็นที่รักษาพืชพันธ์ หรือ ห้ามทำการประมงในแหล่งปะการังเทียมในระยะ.........เมตร

           2. เร่งแก้ไขกฎหมายการประมงให้ทันต่อเหตุการณ์     

3. ด้านการติดตามผลการดำเนินงานภายหลังการดำเนินโครงการ

ปัญหาอุปสรรค

        1. ข้อจำกัดด้านการสำรวจทรัพยากรสัตว์น้ำ สำนักงานฯ ไม่มีภารกิจด้านการสำรวจทรัพยากรสัตว์น้ำที่อาศัยในแหล่งปะการังเทียม เนื่องจากหลังจากการจัดสร้างแล้ว 1-2 ปี จะมีความหลากหลายทางชีวภาพภาพมาก  การติดตามด้านทรัพยากรสัตว์น้ำจึงเป็นเรื่องทางวิชาการ  ที่ต้องอาศัยบุคลากรที่เชี่ยวชาญ , วัสดุอุปกรณ์ , เรือสำรวจ เป็นต้น

        แนวทางแก้ไข

        สนับสนุนงบดำเนินการ หรือ ขอรับการสนับสนุนทางวิชาการจากส่วนกลาง หรือในทางกลับกัน การติดตามผลภายหลังจากการจัดสร้าง อาจไม่จำเป็นต้องกระทำทุกปี เนื่องจาก ผลการศึกษาทางวิชาการของกรมประมงซึ่งริเริ่มดำเนินการมาตั้งแต่ พ.ศ.2521 - ปัจจุบัน ได้ศึกษาผลกระทบทั้งทางบวก และลบมาค่อนข้างมากแล้ว ซึ่งพอจะสรุปได้ว่าปะการังเทียมเกิดประโยชน์ต่อระบบนิเวศบริเวณชายฝั่งทะเล ผลดีทางเศรษฐกิจและสังคม และปัจจุบันก็เป็นที่ยอมรับของผู้ประกอบอาชีพการประมงทั้งระบบอยู่แล้ว

ข้อเสนอแนะเพื่อพัฒนาการดำเนินงานครั้งต่อไป

                 การจัดสร้างปะการังเทียม เปรียบเสมือนดาบสองคม เพราะ

                “ถ้าเกิดการผิดพลาดของการบริหารการใช้ทรัพยากรสัตว์ทะเล   ในบริเวณพื้นที่จัดสร้าง

แหล่งอาศัยสัตว์ทะเลแล้ว จะเป็นวิธีการช่วยสนับสนุน   และส่งเสริมให้เกิดสภาวะทรัพยากรสัตว์น้ำทรุดโทรม

ลงอย่างใหญ่หลวง”

                ซึ่งหากมองถึงความสูญเสียที่จะเกิดขึ้นในโอกาสต่อไป จึงขอเสนอแนะให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการในเรื่องการควบคุม ป้องกันปราบปรามเครื่องมือทำการประมงที่ผิดกฎหมายเข้ามาทำการประมงในบริเวณที่จัดสร้างปะการังเทียม โดยเฉพาะการพิจารณาหา

แนวทางแก้ไขปัญหาดังกล่าวด้วยการออกกฎหมายหรือใช้กฎหมายเดิม

ที่มีอยู่ คือ มาตรา 32 หรือมาตรา 16 ที่อยู่ในอำนาจของผู้ว่าราชการจังหวัด โดยความเห็นชอบของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ห้ามทำการประมงด้วยเครื่องมือและวิธีการดังกล่าวในบริเวณ

แหล่งอาศัยสัตว์ทะเล (ปะการังเทียม) ทุกแห่งที่ได้ดำเนินการไปแล้ว

               และพิจารณาประเด็นที่ว่า เมื่อฟื้นฟูให้ทรัพยากรประมงอุดมสมบูรณ์ได้แล้ว จะรักษาไว้ให้ยาวนานได้อย่างไร ความพยามในการรักษาทรัพยากรที่ฟื้นฟูได้แล้วนี้ ให้ใช้ประโยชน์ได้ยั่งยืน ต้องมีการศึกษา วิเคราะห์ วิจัย หาวิธีการจัดการประมงชายฝั่งที่เหมาะสมกับสภาพการเปลี่ยนแปลง และปัญหาประมงชายฝั่ง ซึ่งจะต้องดำเนินการต่อไป ทั้งนี้ ต้องสอดคล้องกับกระแสการทำการประมงอย่างยั่งยืน มีจรรยาบรรณในการทำการประมงอย่างรับผิดชอบ การมี

ส่วนร่วมของชุมชน ตลอดจนน้อมนำแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงมาเป็นหนทางในการดูแลรักษา และหาข้อมูลประกอบการวางนโยบายบริหารจัดการแหล่งอาศัยสัตว์ทะเล ตลอดจนถ่ายทอดความรู้ในการใช้ประโยชน์จากแหล่งอาศัยสัตว์ทะเล ให้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการประมงได้ทราบ เพื่อให้ทรัพยากรประมงมีใช้

อย่างยั่งยืนต่อไป

พระราชดำรัสพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวต่อการอนุรักษ์ช้างป่าและฟื้นฟูป่ากุยบุรี

       เมื่อวันที่ 19 มิถุนายน 2540 ณ พระราชวังไกลกังวล อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ “...ให้ดำเนินการอนุรักษ์และฟื้นฟูสภาพป่าบริเวณป่าสงวนแห่งชาติป่ากุยบุรีโดยใช้รูปแบบในการฟื้นฟูเช่นเดียวกับการดำเนินงานโครงการศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยทรายอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดเพชรบุรี และโครงการฟื้นฟูที่ดินเสื่อมโทรมเขาชะงุ้มอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดราชบุรี...”

พระราชดำรัสพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม พ.ศ. 2542 ต่อการจัดการสถานการณ์ระหว่างคนกับช้างป่า

ทุกหน่วยงานน้อมนำพระราชดำรัสสู่ยุทธศาสตร์การอนุรักษ์ช้างป่ากุยบุรี

ที่ตั้งของโครงการ    พื้นที่ลุ่มน้ำกุยบุรี อุทยานแห่งชาติกุยบุรี และป่าสงวนแห่งชาติป่ากุยบุรี

วัตถุประสงค์ของโครงการ

• เพื่อสนองพระราชปณิธานอันแน่วแน่ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ในอันที่จะอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะอย่างยิ่งทรัพยากรป่าไม้และทรัพยากรสัตว์ป่า ให้สามารถเอื้ออำนวยประโยชน์ต่อปวงชนชาวไทยอย่างยั่งยืนสืบไป

• เพื่อให้มีการใช้ประโยชน์ทรัพยากรธรรมชาติควบคู่ไปกับการฟื้นฟูบูรณะให้ทรัพยากรธรรมชาติมีความอุดมสมบรูณ์ รวมทั้งควบคุมรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมให้สามารถสนับสนุนการพัฒนาทางเศรษฐกิจและคุณภาพของราษฎรในพื้นที่โครงการแบบ “พออยู่ พอกิน” เพื่อการ “พึ่งตนเอง” ขณะเดียวกับที่ปูพื้นฐานไว้สำหรับความ “อยู่ดี กินดี” ตามแนวพระราชดำริได้อย่างยั่งยืน

• เพื่อให้การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพเกิดความสมดุลทั้งในด้านระบบนิเวศและสภาพแวดล้อมและการพัฒนา โดยใช้การร่วมมือจากหลายฝ่าย โดยให้ประชาชนและชุมชนในท้องถิ่นมีส่วนร่วมมากขึ้น ในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและดูแลรักษาสภาวะแวดล้อมในท้องถิ่นของตนเอง รวมทั้งสร้างจิตสำนึกให้ราษฎรมีความรักและหวงแหนทรัพยากรป่าไม้และสัตว์ป่า ด้วยการสนับสนุนจากภาครัฐ นักวิชาการ องค์กรพัฒนาเอกชน และองค์กรธุรกิจแบบ “บูรณาการ”

• เพื่อแก้ปัญหาข้อพิพาทระหว่างคนและช้างอย่างยั่งยืนตลอดไป

• เพื่อเป็นการเผยแพร่ผลการศึกษาทดลองตามแนวพระราชดำริที่ประสบผลสำเร็จมาใช้เป็นแนวทางในการดำเนินงานโครงการต่อไป

ระยะเวลาดำเนินโครงการ 

ระยะที่ 1 (พ.ศ. 2542 – 2544) พื้นที่ดำเนินการประมาณ 108,891 ไร่ ครอบคลุมพื้นที่ชุมชนเฉพาะหมู่บ้านรวมไทย

ระยะที่ 2 (พ.ศ. 2545 – ปัจจุบัน) พื้นที่ดำเนินการประมาณ 127,487 ไร่ ครอบคลุมพื้นที่ชุมชนถึงหมู่บ้านย่านซื่อ และบ้านพุบอน

รายละเอียดโครงการ

ความเป็นมา

สืบเนื่องจากปัญหาวิกฤตการณ์ด้านทรัพยากรป่าไม้และสัตว์ป่าได้ประสบกับปัญหาความเสื่อมโทรม ซึ่งนับวันได้ทวีความรุนแรงเรื่อยๆ สาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากความต้องการที่ดินทำกินและความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ของราษฎรที่ได้บุกรุกทำลายพื้นที่ป่าไม้เพื่อทำการเกษตร ตลอดจนการล่าสัตว์ป่าเพื่อเป็นอาหาร  ป่าสงวนแห่งชาติป่ากุยบุรี  ในเขตพื้นที่อำเภอกุยบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เนื้อที่ประมาณ 569,875 ไร่ ซึ่งเดิมมีสภาพพื้นที่เป็นป่าที่อุดมสมบรูณ์ มีป่าไม้และสัตว์ป่าหายากรวมทั้งเป็นป่าต้นน้ำลำธารของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ พื้นที่ป่าบางส่วนได้ประสบปัญหาในลักษณะที่คล้ายคลึงกันกับป่าสงวนอื่นๆ กล่าวคือราษฎรได้เข้าไปบุกรุกพื้นที่ป่ารวมทั้งเช่าพื้นที่ป่าเพื่อปลูกสับปะรด สวนสนประดิพัทธ์ และอื่นๆ ก่อให้เกิดปัญหาคุณภาพของดินและป่าไม้เสื่อมโทรม ส่งผลกระทบต่อแหล่งที่อยู่อาศัยและแหล่งอาหารของสัตว์ป่า

โดยเฉพาะอย่างยิ่งช้างป่า ซึ่งเป็นสัตว์ป่าขนาดใหญ่มีประชากรประมาณ 107 ตัว และมีแหล่งที่อยู่อาศัยใกล้เคียงกับพื้นที่บุกรุกและพื้นที่เช่าของราษฎรดังกล่าว เมื่อแหล่งอาหารในฤดูแล้งลดลง ฝูงช้างป่าดังกล่าว ได้ลงมาบุกรุกพื้นที่ทำกินและกินพืชไร่  จนก่อให้เกิดความเสียหายต่อผลผลิตของราษฎรเป็นประจำเกือบทุกปี จนเกิดข้อพิพาทระหว่างคนกับช้างป่าขึ้น ความรุนแรงของสภาพปัญหาได้ทวีความรุนแรงขึ้นเป็นลำดับ นับตั้งแต่ช่วงต้นปี 2540 เป็นต้นมา ช้างป่าได้ถูกราษฎรทำร้ายจนถึงขั้นบาดเจ็บและเสียชีวิตแล้วหลายตัว 

       พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้ทรงตระหนักถึงความสำคัญของป่าผืนดังกล่าว จึงได้พระราชทานพระราชดำรัสเมื่อวันที่ 19 มิถุนายน 2540 ณ พระราชวังไกลกังวล อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เพื่อแก้ไขวิกฤตการณ์ดังกล่าว เพื่อที่ช้างป่าจะได้ไม่ออกมารบกวนพื้นที่อื่นๆ ให้เสียหาย ไม่ก่อให้เกิดการกระทบกระทั่งระหว่างคนและช้างป่าอีกต่อไป โดยอาศัยความร่วมมือจากหลายๆ ฝ่ายทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน องค์กรและราษฎรที่อยู่ใกล้เคียงกับพื้นที่ ร่วมกันดำเนินงานให้บรรลุวัตถุประสงค์ดังกล่าวจึงได้เกิด โครงการอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าบริเวณป่าสงวนแห่งชาติป่ากุยบุรีอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ขึ้น

ภาพรวมการดำเนินการ:  เป็นโครงการต้นแบบเพื่ออนุรักษ์ช้างป่าอย่างบูรณาการ ภายใต้การมีส่วนร่วมของคนทุกภาคส่วน บนฐานข้อมูลทุกมติทั้งในและต่างประเทศเพื่อสนับสนุนการจัดการระยะยาวอย่างเป็นระบบ เพื่อสนองแนวพระราชดำริช้างป่าควรอยู่ในป่า

วิสัยทัศน์: ช้างป่าสามารถเติบโตและดำรงอยู่ได้อย่างมีความสุขในพื้นที่ป่าอุทยานแห่งชาติกุยบุรี และต่อเนื่องถึงพื้นที่ป่าทางตอนใต้ของอุทยานแห่งชาติแก่งกระจานโดยปราศจากภัยคุกคามภายใต้การจัดการการอยู่ร่วมกันระหว่างคนกับสัตว์ป่า

กรอบแนวคิดการพัฒนาการดำเนินงาน บริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติในระดับลุ่มน้ำอย่างเป็นระบบ ให้มีการประสานนโยบายและการจัดการการใช้ประโยชน์ที่ดินให้เป็นไปในทิศทางเดียวกันและเหมาะสมศักยภาพของพื้นที่โดยเน้นการจัดทำเขตการใช้ประโยชน์ที่ดิน การกำหนดและวางเขตนิเวศท้องถิ่น

โดยมีการกำหนดการแบ่งเขตการจัดการ (และแสดงในแผนที่ด้านบน) และขนาดพื้นที่ตามตาราง ดังนี้

1.เขตอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (C)

1.1 พื้นที่คุ้มครองป้องกันทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (C1)

2.เขตฟื้นฟูสภาพป่าตามแนวพระราชดำริ (E)

2.1 พื้นที่ฟื้นฟูป่าธรรมชาติ (E1)

2.2 พื้นที่ป่ากันชน (E2)

3. เขตพัฒนาเกษตรกรรม (A)

3.1 พื้นที่พัฒนาระบบเกษตรผสมผสาน (A1)

3.2 พื้นที่พัฒนาการปศุสัตว์ (A2)

3.3 พื้นที่พัฒนาการประมง (A3)

4. เขตพัฒนาคุณภาพชีวิต (QL)

5. เขตพัฒนาอื่นๆ (D)

ผลการดำเนินงาน

การดำเนินงานระยะที่ 1 ตามแผนงาน ปี พ.ศ. 2542 – 2544 ได้รับความสำเร็จอย่างดียิ่งในการฟื้นฟูป่าในพื้นที่เป้าหมายจำนวน 18,675 ไร่ โดยโครงการฟื้นฟูและอนุรักษ์สภาพป่าบริเวณป่าสงวนแห่งชาติป่ากุยบุรี สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 3 (บ้านโป่ง)  กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช และสร้างแหล่งน้ำอ่างเก็บน้ำขนาดเล็กสำหรับช้างป่า จำนวน 11 แห่ง โดยโครงการชลประทานจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ สำนักชลประทานที่ 14 กรมชลประทาน โดยผลการฟื้นฟูสภาพป่า ได้ใช้ภาพถ่ายดาวเทียมแสดงการปกคลุมของป่าไม้เป็นตัวชี้วัด ดังภาพต่อไปนี้

การดำเนินงานระยะที่ 2 ตามแผนงาน ปี พ.ศ. 2545 – ปัจจุบัน

       การดำเนินงานระยะที่ 2 โดยโครงการอนุรักษ์และฟื้นฟูสภาพป่าบริเวณป่าสงวนแห่งชาติป่ากุยบุรีอันเนื่องยังดำเนินการฟื้นฟูป่าและปลูกต้นไม้ซ่อมแซม ภายใต้แนวทางที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานไว้อย่างต่อเนื่อง อาทิ ภูเขาป่า ปลูกป่าบนที่สูง ฝายชะลอความชุ่มชื้น ไฟป่าเปียก ปลูกป่าโดยไม่ต้องปลูก เพิ่มแหล่งอาหารให้นกและสัตว์ป่า และปลูกป่า 3 อย่าง ได้ประโยชน์ 4 อย่าง เป็นต้น

       นอกจากนี้ ตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2548 อุทยานแห่งชาติกุยบุรี มีนโยบายต่อเนื่องในความพยายามทุกวิถีทางที่จะคลี่คลายปัญหาความขัดแย้งระหว่างคนกับช้างป่า ภายใต้การจัดการแบบมีส่วนร่วมของชุมชนท้องถิ่น โดยได้รับการสนับสนุนความร่วมมือจากองค์การกองทุนสัตว์ป่าโลกสากล สำนักงานประเทศไทย หรือ WWF ประเทศไทย ในการวางแผนจัดการประชากรช้างป่า บนพื้นฐานข้อมูลที่เป็นจริงและข้อมูลมีความน่าเชื่อถือในทางวิทยาศาสตร์ โดยให้ความสำคัญต่อกระบวนการวางแผนจัดการเพื่อแก้ปัญหาระยะยาว ภายใต้การมีส่วนร่วมของเจ้าหน้าที่อุทยานฯ  ชุมชนท้องถิ่น และหน่วยงานภาครัฐระดับพื้นที่  เพื่อสนองแนวพระราชดำริช้างป่าควรอยู่ในป่า พร้อมทั้งน้อมนำแนวพระราชดำรัสพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ที่ได้พระราชทานเมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม พ.ศ. 2542 มากำหนดเป็นยุทธศาสตร์การจัดการสถานการณ์ระหว่างคนกับช้างป่าอุทยานแห่งชาติกุยบุรี โดยอุทยานแห่งชาติกุยบุรี และ WWF ประเทศไทย ได้ดำเนินงานร่วมกันมาอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน และได้รับการสนับสนุนและประสานความร่วมมืออย่างดียิ่งจากหน่วยงานภาครัฐ และชุมชนในพื้นที่ ได้แก่ ผู้ว่าราชการจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ นายอำเภอกุยบุรี ชุดประสานงานโครงการพระราชดำริฯ บ้านรวมไทย (ร.11 พัน.3 รอ.) โครงการอนุรักษ์และฟื้นฟูสภาพป่าบริเวณป่าสงวนแห่งชาติป่ากุยบุรีอันเนื่องมาจากพระราชดำริ  ชุดเฉพาะกิจจงอางศึก กองกำลังสุรสีห์ กองร้อยตำรวจตระเวนชายแดนที่ 145 สถานีพัฒนาพืชอาหารสัตว์บ้านรวมไทย สถานีพัฒนาการจัดการอุทยานแห่งชาติทางบก จังหวัดเพชรบุรี ผู้นำชุมชนและชุมชนท้องถิ่นบ้านรวมไทย บ้านย่านซื่อ และบ้านพุบอน ตำบลหาดขาม และองค์การบริหารส่วนตำบลหาดขาม อำเภอกุยบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ โดยมีผลการดำเนินงานสรุป ดังต่อไปนี้

1.สร้างความเข้าใจต่อผู้นำและชุมชนท้องถิ่นบ้านรวมไทย บ้านย่านซื่อ และบ้านพุบอนต่อการอนุรักษ์ช้างป่า และทรัพยากรป่าไม้

2.ประสานความร่วมมือและสร้างความเข้าใจต่อหน่วยงานราชการในระดับพื้นที่ ที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์ช้างป่า และทรัพยากรป่าไม้

3.ศึกษาข้อมูลระดับพื้นที่ในทุกประเด็น เพื่อเป็นข้อมูลสนับสนุนการจัดทำแผนการจัดการประชากรช้างป่าอุทยานแห่งชาติกุยบุรีด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมปี พ.ศ. 2548 – 2549

4.จัดทำแผนการจัดการประชากรช้างป่าอุทยานแห่งชาติกุยบุรีด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมปี พ.ศ. 2548 – 2549

5.คำสั่งอุทยานแห่งชาติกุยบุรี เมษายน 2552 แต่งตั้งเจ้าหน้าที่รับผิดชอบ ดำเนินการ สนับสนุน และประสานความร่วมมือชุมชน และหน่วยงานราชการในการอนุรักษ์ช้างป่า

6.สำรวจพื้นที่เกษตรกรรมติดแนวเขตอุทยานฯ และจัดทำฐานข้อมูลการเฝ้าระวังช้างป่า และติดตามสถานการณ์ช้างป่าออกมาหากินในพื้นที่เกษตรกรรม

7.จัดทำบันทึกข้อตกลงในการเฝ้าระวังและติดตามสถานการณ์ช้างป่าระหว่างอุทยานแห่งชาติกุยบุรี กับเกษตรกรที่ได้รับผลกระทบจากช้างป่าออกหากินในพื้นที่เกษตรกรรม เมื่อวันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2552

8.วางระบบการเฝ้าระวังและติดตามสถานการณ์ช้างป่าออกมาหากินในพื้นที่เกษตรกรรม

9.ปรับปรุงแหล่งอาหารสัตว์ป่าและที่อยู่อาศัยสัตว์ป่า เพื่อดึงดูดใจให้ช้างอาศัยอยู่ในป่า โดยจัดทำแปลงหญ้าอาหารสัตว์ และบำรุงรักษาประจำปี โดยถึงปี พ.ศ. 2554 มีแปลงหญ้ากระจายทั่วพื้นที่จำนวน 10 แปลง คิดเป็นพื้นที่ 1100 ไร่

10.จัดทำและบำรุงรักษาโป่งเทียมและฝายชะลอความชุ่มชื้น ในพื้นที่ปรับปรุงแหล่งอาหารสัตว์ป่า ภายในพื้นที่โครงการฯ

11.การทำงานเชิงรุก โดยการนำผลที่ได้รับจากงานปรับปรุงแหล่งอาหารและที่อยู่อาศัยสัตว์ป่า มาเป็นข้อมูลในการส่งข่าวในรูปแบบข้อความสั้น SMS ไปยังเกษตรกรที่ได้รับผลกระทบในระบบฐานข้อมูลที่มี รวมถึงส่งข่าวไปยังผู้บริหารและหัวหน้าส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง เพื่อรับทราบสถานการณ์ร่วมกัน

12.การทำงานเชิงรุก ในการสำรวจการเคลื่อนย้ายหากินของช้างป่า และลาดตระเวนร่วมเพื่อป้องกัน

การล่าสัตว์ป่า โดยมีความร่วมมือระหว่างอุทยานแห่งชาติกุยบุรี ชุดเฉพาะกิจจงอางศึก กองกำลังสุรสีห์ ชุดประสานงานโครงการพระราชดำริบ้านรวมไทย (ร.11 พัน.3 รอ.) กองร้อยตำรวจตระเวนชายแดนที่ 145 และ WWF ประเทศไทย

13.สนับสนุนชุมชนท้องถิ่นในเรื่องการส่งเสริมการท่องเที่ยวชมสัตว์ป่าในพื้นที่โครงการฯ ซึ่งเป็นการสร้างรายได้เสริมให้

14.มติเห็นชอบร่วมกันภายใต้การสนับสนุนจากผู้ว่าราชการจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ และนายอำเภอกุยบุรี ในความพยายามเพื่อต่อต้านการล่าสัตว์ป่าและตัดไม้ทำลายป่าในพื้นที่โครงการฯ รวมถึงพื้นที่อุทยานแห่งชาติกุยบุรี และพื้นที่ป่าธรรมชาติบริเวณรอยต่อระหว่างอุทยานแห่งชาติกุยบุรี และอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน โดยมี อุทยานแห่งชาติกุยบุรี WWF ประเทศไทย ชุดเฉพาะกิจจงอางศึก กองกำลังสุรสีห์ ชุดประสานงานโครงการพระราชดำริบ้านรวมไทย (ร.11 พัน.3 รอ.) และกองร้อยตำรวจตระเวนชายแดนที่ 145 เป็นหน่วยงานปฏิบัติในพื้นที่

ผลสำเร็จการดำเนินงานในภาพรวมตามแผนระยะที่ 1 และ 2

• ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2549 – ปัจจุบัน ไม่มีชาวบ้านและช้างป่าตายหรือได้รับบาดเจ็บ จากสถานการณ์ความขัดแย้งระหว่างคนกับช้างป่า

• จำนวนช้างป่าเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ในพื้นที่โครงการพระราชดำริฯ โดยมีจำนวนเพิ่ม 15 เปอร์เซ็นต์โดยเปรียบเทียบฐานข้อมูลปี พ.ศ. 2552 จำนวนช้าง 200 ตัว และปี พ.ศ. 2553 จำนวนช้าง 230 ตัว (มัทนา, 2553)

• จำนวนครั้งที่ช้างป่าออกไปหากินและทำลายพืชผลในพื้นที่เกษตรกรรมลดลง 31.52 เปอร์เซ็นต์ โดยเปรียบเทียบฐานข้อมูลเดือนเมษายน ถึง ธันวาคม ปี พ.ศ. 2552 (165 ครั้ง) และปี พ.ศ. 2553 (113 ครั้ง) ทั้งฐานข้อมูลในปี พ.ศ. 2548 พบช้างป่าออกไปหากินในพื้นที่เกษตรกรรมสูงถึง 332 ครั้ง (หมายเหตุ เริ่มวางระบบติดตามข้อมูลเต็มรูปแบบในเดือนเมษายน พ.ศ. 2552)

• พบเสือโคร่ง สัตว์ป่าหายากมีสถานภาพใกล้สูญพันธุ์ของโลกออกมาหากินในพื้นที่โครงกาพระราชดำริ ในแปลงปรับปรุงแหล่งอาหารสัตว์ป่า K6 โดยนายสุชิน วงค์สุวรรณ หัวหน้างานปรับปรุงแหล่งอาหารสัตว์ป่าและเฝ้าระวังช้างป่า อุทยานแห่งชาติกุยบุรี บันทึกภาพได้ เมื่อวันที่ 26 ตุลาคม พ.ศ. 2552

• พบวัวแดง สัตว์ป่าหายากมีสถานภาพใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่งของโลกออกมาหากินในพื้นที่โครงการพระราชดำริในแปลงปรับปรุงแหล่งอาหารสัตว์ป่า K1 โดยนายสุชิน วงค์สุวรรณ หัวหน้างานปรับปรุงแหล่งอาหารสัตว์ป่าและเฝ้าระวังช้างป่า อุทยานแห่งชาติกุยบุรี โดยบันทึกภาพได้ครั้งแรก เมื่อวันที่ 2 มิถุนายน พ.ศ. 2553

• พบรอยตีนสมเสร็จ สัตวป่าสงวนของประเทศไทย และสัตว์ป่าหายากมีสถานภาพใกล้สูญพันธุ์ของโลกออกมาหากินในพื้นที่โครงการพระราชดำริในแปลงปรับปรุงแหล่งอาหารสัตว์ป่า K5 โดยนายสุชิน วงค์สุวรรณ หัวหน้างานปรับปรุงแหล่งอาหารสัตว์ป่าและเฝ้าระวังช้างป่า อุทยานแห่งชาติกุยบุรี โดยบันทึกภาพรอยตีนได้เป็นครั้งแรก ได้เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ. 2553

• เกิดความร่วมมืออย่างดียิ่งระหว่างชุมชนท้องถิ่น หน่วยงานภาครัฐและเอกชนในการอนุรักษ์ช้างป่าฯ โดยที่ทุกฝ่ายยอมรับร่วมกันต่อเป้าหมายการดำเนินงานอนุรักษ์ช้างป่าโดยเฉพาะการลงนามในบันทึกข้อตกลงร่วมกันต่อการสนับสนุนการเฝ้าระวังและติดตามสถานการณ์ ระหว่างคนกับช้างป่า โดยมีเกษตรกร 150 รายลงนาม ร่วมกับหัวหน้าอุทยานแห่งชาติกุยบุรี สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเขต 1 จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ และรองนายกองค์การบริหารส่วนตำบลหาดขาม ผู้แทนนายกอบต.หาดขาม พร้อมด้วยผู้แทนหน่วยงานภาครัฐกว่า 50 ราย ร่วมเป็นสักขีพยาน

• สามารถพบเห็นช้างป่า กระทิง รวมถึงสัตว์ป่าอื่นๆ ได้ง่ายในพื้นที่โครงการ และส่งผลให้เกิดกิจกรรมการท่องเที่ยวชมช้างป่าในพื้นที่โดยชุมชนท้องถิ่นมีส่วนร่วม และได้รับผลประโยชน์จากกิจกรรมภายใต้การสนับสนุนและส่งเสริมโดยอุทยานแห่งชาติกุยบุรี อำเภอกุยบุรี และจังหวัดประจวบคีรีขันธ์

• สมาชิกวุฒิสภาจังหวัดเพชรบุรี ศึกษาดูงานและนำรูปแบบการจัดการเพื่ออนุรักษ์ช้างป่าไปประยุกต์ดำเนินการในพื้นที่อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาอ่างฤาไน จังหวัดฉะเชิงเทรา

• ผู้บริหารและเจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติเวย์แคมปัส ประเทศอินโดนีเซีย ศึกษาดูงานการจัดการสถานการณ์ระหว่างคนกับช้างป่า และนำเทคนิคดำเนินการไปประยุกต์ในการจัดการที่ประเทศอินโดนีเซีย

• เจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติจิตวัน พื้นที่มรดกโลกทางธรรมชาติ ประเทศเนปาล และเจ้าหน้าที่ WWF เนปาล ศึกษาดูงานการปรับปรุงแหล่งอาหารสัตว์ป่า โดยนำเทคนิคดำเนินการในพื้นที่โครงการพระราชดำริฯ ไปดำเนินการที่อุทยานแห่งชาติจิตวัน เพื่อจัดการพืชต่างถิ่นได้แก่ Migenia ซึ่งเป็นกำลังเป็นปัญหาใหญ่ที่รุกรานระบบนิเวศอันเป็นถิ่นอาศัยและแหล่งหากินของแรดอินเดียและสัตว์ป่าอื่นๆ ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติจิตวัน

• ผู้อำนวยการอุทยานแห่งชาติราจาจิ ประเทศอินเดีย พื้นที่อนุรักษ์ในรัฐอุตราคาน ซึ่งเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของช้างป่าที่สำคัญที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศอินเดีย ศึกษาดูงานการปรับปรุงแหล่งอาหารสัตว์ป่า โดยนำเทคนิคการทำโป่งเทียม ทำฝายชะลอความชุ่มชื้น และปลูกต้นไม้โดยการยิงเมล็ด ไปประยุกต์เพื่อดำเนินการในพื้นที่อุทยานแห่งชาติราจาจิ

• สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ ๖ (สาขาปัตตานี) โดยผู้อำนวยการสำนักฯ นำข้าราชการ เจ้าหน้าที่และผู้แทนชุมชนในพื้นที่ศึกษาดูงานการจัดการสถานการณ์ระหว่างคนกับช้างป่า และนำเทคนิคดำเนินงานโครงการไปพัฒนาประยุกต์ใช้ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติบางลาง จังหวัดยะลา และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าบาลา-ฮารา จังหวัดนราธิวาส

• นายอำเภอแกลง จังหวัดระยอง นำเข้าเจ้าหน้าทีอุทยานแห่งชาติเขาชะเมา-เขาวง และเจ้าหน้าที่ปกครอง และองค์การบริหารส่วนท้องถิ่นในพื้นที่ ศึกษาดูงานการจัดการช้างป่าและนำไปประยุกต์ใช้ในพื้นที่