Tranh biện là hoạt động mà thanh thiếu niên (TTN) tư duy và lập luận giải thích quan điểm của mình về bất kỳ một chủ đề nào đó ví dụ như: biến đổi khí hậu, rác thải… Khi tham gia mô hình này TTN không chỉ được khuyến khích tham gia học tập một cách tự nhiên thông qua việc tìm kiếm các thông tin, hình thành hệ thống luận điểm, luận cứ mà còn rèn luyện tư duy phản biện, kỹ năng thuyết phục và thái độ tự tin. Mô hình này đã và đang được sử dụng rất nhiều trong và ngoài trường học như một công cụ nhằm:
Nâng cao nhận thức của các em tham gia về một chủ đề/quan điểm;
Phát triển kỹ năng tư duy phản biện, tìm kiếm thông tin;
Khuyến khích quan tâm đến những chủ đề cộng đồng như: phát triển bền vững, bình đẳng giới, thành phố xanh và lành mạnh.
Quy mô và đối tượng: có thể thực hiện dưới hình thức buổi sinh hoạt hoặc cuộc thi trong và ngoài trường học, dành cho tất cả các em muốn tìm hiểu và quan tâm đến chủ đề.
- Kiến nghị: Vấn đề được đưa ra để tranh biện.
- Luận điểm: Quan điểm về kiến nghị trên (ủng hộ hoặc phản đối).
- Luận cứ: Các lý do cho quan điểm trên.
- Bằng chứng: Các thông tin, số liệu, câu chuyện,v.v. để minh họa cho lý do trên.
Ví dụ: Luận điểm: Ủng hộ cấm hút thuốc lá tại nơi công cộng.
+) Luận cứ 1: Vì khói thuốc lá ảnh hưởng đến sức khỏe của cả những người không hút…
-> Bằng chứng 1: theo nghiên cứu …, khói thuốc lá chứa các chất … Những người hít phải khỏi thuốc có nguy cơ mắc bệnh hô hấp cao hơn … lần so với người bình thường.
+) Luận cứ 2: Vì khói thuốc lá làm ô nhiễm môi trường…
-> Bằng chứng 2: …
+) Luận cứ 3: Vì hút thuốc lá nơi công cộng sẽ làm gương xấu cho những người khác…
-> Bằng chứng 3: …
Trước cuộc tranh biện
Nghiên cứu kỹ lưỡng: Xem xét các nghiên cứu, tin tức và báo cáo để tìm hiểu thêm về tác động của túi ni lông đối với môi trường và các giải pháp thay thế có sẵn.
Chuẩn bị ví dụ cụ thể: Tìm kiếm các ví dụ, số liệu nghiên cứu về tác động, hiệu quả của túi ni lông. Xem xét các trường hợp thành công và thất bại của các chính sách cấm túi ni lông.
Đối mặt với phản biện: Dự đoán các lập luận phản đối và chuẩn bị các phản biện hợp lý. Hãy chắc chắn bạn có các số liệu và ví dụ cụ thể để hỗ trợ lập luận của mình.
Trong cuộc tranh biện
Xem video hướng dẫn luật tranh biện ở đây
Hai Nhóm được chia làm phe ủng hộ hay phản đối. Mỗi Nhóm sẽ cử ra 3 đại diện để trực tiếp tranh biện với nhau. Nhóm ủng hộ (A) sẽ có 3 người: A1, A2, A3. Tương tự, Nhóm phản đối (N) sẽ có 3 người. N1, N2, N3. Mỗi người sẽ có vai trò khác nhau. Diễn biến tranh biện cụ thể như sau (Thời gian: 33 phút):
Lưu ý:
Trong lúc tranh biện, các thành viên của mỗi nhóm không được liên lạc, trao đổi với nhau dưới bất kỳ hình thức nào.
Có thể sử dụng giấy để ghi nhớ các ý cần nói. Tuy nhiên, tránh đọc hoàn toàn từ giấy.
Có thể sử dụng hình ảnh (ảnh chụp, biểu đồ, v.v.) nhưng cần chuẩn bị từ trước, tránh bị mất thời gian do lỗi kỹ thuật.
Trong phần hỏi đáp, người hỏi chỉ hỏi, không được trình bày luận cứ, bằng chứng gì thêm. Người hỏi có thể ngắt người trả lời nếu người trả lời không trả lời đúng trọng tâm.
Trọng tài sẽ chọn Nhóm thắng dựa trên các tiêu chí sau:
Luận điểm, luận cứ chặt chẽ, thuyết phục, phản biện được Nhóm còn lại
Các bằng chứng chính xác, có độ tin cậy cao, làm cho luận cứ thuyết phục hơn
Các câu hỏi đặt ra cho Nhóm còn lại chỉ ra điểm yếu trong lập luận của Nhóm còn lại
Trả lời đầy đủ các câu hỏi
Cách trình bày trôi chảy, rõ ràng
Trọng tài sẽ không được áp dụng bất kỳ hiểu biết hoặc nhận định cá nhân nào khi chấm. Trong Giải tranh biện này, không có luận điểm nào đúng, luận điểm nào sai. Chỉ có luận điểm nào được trình bày thuyết phục hơn.
Đây là danh sách gợi ý, có thể điều chỉnh phù hợp với nội dung và chủ đề quan tâm:
Đề bài tranh biện là: Bạn ủng hộ hay phản đối kiến nghị sau:
Nên cấm sử dụng túi nilon để bảo vệ môi trường?
Các bạn có thể tìm kiếm các thông tin theo một số từ khóa gợi ý: túi ni lông, rác nhựa, ưu nhược điểm của túi ni lông.
Xe điện là giải pháp bảo vệ môi trường
Các bạn có thể tìm kiếm các thông tin theo một số từ khóa gợi ý: pin lithium, cơ cấu điện ở Việt Nam, ô nhiễm không khí.
Năng lượng tái tạo không thể thay thế nhiên liệu hóa thạch
Các bạn có thể tìm kiếm các thông tin theo một số từ khóa gợi ý: năng lượng tái tạo, ưu nhược điểm của năng lượng tái tạo, ưu nhược điểm của nhiên liệu hóa thạch.
Mạng xã hội mang lại nhiều tác hại hơn là lợi ích cho lối sống của giới trẻ
Các bạn có thể tìm kiếm các thông tin theo một số từ khóa gợi ý: lợi ích của mạng xã hội, tác hại của mạng xã hội, nghiện mạng xã hội, bắt nạt qua mạng (cyberbullying), sức khỏe tâm thần và mạng xã hội.
Nên phát triển du lịch sinh thái tại các sông, suối tại Quảng Nam
Các bạn có thể tìm kiếm các thông tin theo một số từ khóa gợi ý: du lịch đại trà, du lịch sinh thái, du lịch bền vững, tác động môi trường của du lịch, quá tải du lịch.
Đốt rác là giải pháp xử lý rác tối ưu nhất cho thành phố Đà Nẵng hiện nay.