Trong khuôn khổ dự án Công dân xanh – Thành phố lành mạnh, mô hình Câu lạc bộ (CLB) Công dân xanh được xây dựng tại 10 trường THCS thí điểm ở thành phố Hội An và Tam Kỳ (cũ), với sự tham gia của hơn 300 học sinh. Mô hình nhằm tạo ra một không gian học tập, trải nghiệm và hành động vì môi trường dành cho thanh thiếu niên. CLB hướng tới việc giúp học sinh phát triển kiến thức, kỹ năng và thái độ tích cực trong bảo vệ môi trường, đồng thời khuyến khích các em trở thành những “đại sứ xanh” lan tỏa thay đổi đến bạn bè, gia đình và cộng đồng.
Các CLB được thành lập sau khi học sinh nòng cốt đã tham gia tập huấn chung theo thành phố nhằm trau dồi kỹ năng sinh hoạt CLB. Trong buổi tập huấn này, học sinh nòng cốt được rèn luyện các kỹ năng cần thiết như làm việc nhóm, tổ chức sinh hoạt CLB theo chủ đề rác cũng như các trò chơi khởi động và giáo dục hấp dẫn. Nhờ vậy, các em có sự tự tin và nền tảng để duy trì sinh hoạt định kỳ tại trường. Sau tập huấn, các CLB bắt đầu sinh hoạt hàng tháng với đa dạng nội dung, từ trò chơi về chủ đề rác, tham quan thực địa kết hợp photovoice, cuộc đua kỳ thú về rác và di sản cũng như triển khai sáng kiến vì văn hóa - môi trường. Các hoạt động được thiết kế linh hoạt, vừa mang tính giáo dục, vừa tạo sân chơi vui vẻ, giúp học sinh gắn bó lâu dài với CLB.
Mỗi CLB được điều hành bởi nhóm học sinh nòng cốt, chịu trách nhiệm chính trong việc lên ý tưởng và tổ chức hoạt động. Trước mỗi buổi sinh hoạt, nhóm nòng cốt họp để: xác định chủ đề, lập kế hoạch chi tiết, phân công nhiệm vụ cho các thành viên, chuẩn bị dụng cụ, trò chơi hoặc tài liệu cần thiết. Trong buổi sinh hoạt, các học sinh nòng cốt dẫn dắt chương trình, hướng dẫn các thành viên tham gia trò chơi, thảo luận hoặc thực hiện các thử thách cá nhân. Các thành viên khác cũng được khuyến khích đề xuất ý tưởng và dẫn dắt một phần hoạt động, giúp phát triển khả năng chủ động trong toàn CLB.
Giáo viên và cán bộ dự án giữ vai trò đồng hành và hỗ trợ kỹ thuật, cung cấp phản hồi, gợi ý cải tiến nhưng không can thiệp vào cách tổ chức cụ thể. Sau mỗi buổi sinh hoạt, nhóm nòng cốt tổng kết kết quả, ghi nhận ý kiến phản hồi và lên phương án cải thiện cho các buổi tiếp theo.
Đối với thanh thiếu niên, sự thay đổi được thể hiện rõ rệt. Từ những bạn e dè, thụ động, nhiều học sinh đã trở nên tự tin hơn khi thuyết trình, dẫn chương trình hoặc làm việc nhóm. Ý thức bảo vệ môi trường dần chuyển thành hành động cụ thể như mang bình nước cá nhân, hạn chế sử dụng túi nilon, hay thực hành ủ phân hữu cơ. Một số em còn trở thành “đại sứ xanh” của lớp, tích cực chia sẻ thông điệp bảo vệ môi trường đến bạn bè và gia đình.
Phạm Trung Nhật Huy – thành viên nòng cốt CLB Xanh, Trường THCS Lê Lợi (phường Bàn Thạch) – chia sẻ:
“Sau khi được tham gia dự án Công dân xanh – Thành phố lành mạnh và trực tiếp tổ chức CLB tại trường, em cảm thấy đây là một trải nghiệm vô cùng thú vị và bổ ích. Em được học hỏi thêm nhiều kiến thức mới về môi trường, rèn luyện các kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng tổ chức sinh hoạt CLB và đặc biệt là sự tự tin khi đứng trước tập thể. Bên cạnh đó, việc tham gia CLB còn giúp em quen thêm nhiều bạn mới và có những kỷ niệm rất đẹp trong mùa hè này. Đặc biệt, em thấy bản thân mình thay đổi khá nhiều sau khi tham gia CLB. Em trở nên chủ động hơn, biết quan tâm đến vấn đề môi trường nhiều hơn, và cũng dần hình thành thói quen sống xanh trong cuộc sống hằng ngày. Không chỉ em mà em còn nhận thấy các bạn khác trong nhóm nòng cốt và một vài bạn trong CLB cũng dần có ý thức hơn trong việc giảm thiểu rác thải, sử dụng tiết kiệm tài nguyên.”
Thầy Đặng Long Nhật - giáo viên trường THCS Chu Văn An (phường Hội An Tây) nhận xét:
“Từ ngày đầu thành lập CLB thì nhiều em còn rụt rè, chưa quen với các hoạt động cũng như đùn đẩy nhau cho các em nhóm nòng cốt. Nhưng dần dần thì các em thay đổi rất nhiều: tự tin hơn, năng động hơn và đặc biệt là nâng cao ý thức giữ gìn môi trường hơn. Bây giờ không chỉ các em trong nòng cốt làm việc, mà các em đều góp sức nhiều hơn, thể hiện nhiều khả năng của mình. CLB này giúp thay đổi nhận thức của các em rất nhiều cũng như giúp các em thêm yêu thiên nhiên và trách nhiệm hơn với môi trường.”
Đối với nhà trường, CLB tạo nên một “không gian xanh” nơi học sinh có thể học hỏi lẫn nhau và cùng thực hành lối sống lành mạnh. Các sáng kiến mới, chẳng hạn như thử thách 1 tuần sống xanh, ngày hội tái chế,... đang được nhóm CLB lên kế hoạch và nhà trường sẵn sàng hỗ trợ triển khai, với mục tiêu mở rộng quy mô áp dụng cho toàn trường.
Sau 3 tháng hoạt động, dự án đã tổ chức một buổi chia sẻ kinh nghiệm giữa các nhóm học sinh nòng cốt của CLB. Đây là dịp để học sinh từ các trường giao lưu, học hỏi lẫn nhau và cùng nhìn lại những kết quả bước đầu. Tại buổi chia sẻ, các em được củng cố thêm những kỹ năng quan trọng như thuyết trình, lắng nghe tích cực, làm việc nhóm và xây dựng dự án. Những kỹ năng này không chỉ giúp các em cải thiện cách thức sinh hoạt CLB, mà còn tạo nền tảng vững chắc để hỗ trợ các CLB phát triển trong các giai đoạn tiếp theo.
Qua quá trình triển khai, mô hình CLB “Công dân xanh – Thành phố lành mạnh” đã chứng minh được vai trò là không gian học tập và rèn luyện kỹ năng toàn diện cho học sinh. Không chỉ giúp các em nâng cao nhận thức và hành động vì môi trường, CLB còn tạo môi trường an toàn để thực hành kỹ năng sống, xây dựng tinh thần trách nhiệm và kết nối bạn bè. Mô hình này cũng trở thành cầu nối giữa nhà trường – gia đình – cộng đồng trong nỗ lực cùng nhau xây dựng thành phố xanh và lành mạnh hơn, qua đó khẳng định vai trò tiên phong của thanh thiếu niên trong hành trình thay đổi vì sự phát triển bền vững.