รู้จักโปรแกรม Scratch
โปรแกรม Scratch เป็นโปรแกรมโอเพนซอร์ส (open source software) พัฒนาโดยนักวิจัยที่ห้องปฏิบัติการสื่อ (MIT Media Lab) สถาบันเทคโนโลยีแมสซาซูเซตส์ ประเทศสหรัฐอเมริกา Scratch ออกแบบมาให้ใช้กับเด็กอายุ 8-16 ปี และเป็นทางเลือกที่ดีในการเขียนโปรแกรมสำหรับผู้เริ่มต้น ปัจจุบัน Scratch พัฒนาถึงเวอร์ชัน 2.0 ผู้ใช้สามารถเขียนโปรแกรมออนไลน์ หรือดาวน์โปลดโปรแกรมมาใช้ที่เครื่องคอมพิวเตอร์แบบออฟไลน์ นอกจากนี้ภายในเว็บไซต์ยังมีข้อมูลความรู้เกี่ยวกับคำสั่งและตัวอย่างของโปรแกรม อีกทั้งยังมีแหล่งชุมชนออนไลน์ให้ได้ศึกษาและเรียนรู้การทำงานร่วมกัน โดยสามารถเผยแพร่ผลงานของตน และสามารถนำโปรแกรมของผู้อื่นที่อัปโหลดไว้มาปรับแก้ได้อีกด้วย
เนื่องจากโปรแกรม Scratch เป็นโปรแกรมภาษาเชิงกราฟิกจึงทำให้ใช้งานง่าย สามารถสร้างสคริปต์ หรือโปรแกรมที่ประกอบด้วยบล็อกคำสั่งต่างๆมาวางต่อกันเป็นลำดับ โดยไม่ต้องกังวลกับการพิมพ์คำสั่งผิดพลาด หน้าต่างโปรแกรม Scratch ดังรูป
รูปหน้าต่างโปรแกรม Scratch
เริ่มต้นกับโปรแกรม Scratch
ในบทนี้จะแนะนำการใช้งานโปรแกรม Scratch แบบออฟไลน์ที่ต้องติดตั้งไว้ที่เครื่องคอมพิวเตอร์หากนักเรียนยังไม่มีโปรแกรม สามารถทำได้โดยเข้าไปที่เว็บไซต์ http://scratch.mit.edu/ แล้วเลือก Offline Editor ซึ่งจะอยู่ในส่วน Support ด้านล่างของเว็บเพจ ดังรูป
รูป Offline Editor สำหรับ Scratch 2.0
หลังจากนั้นจะปรากฎหน้าต่างให้ดาวน์โหลดดังรูป
รูปหน้าต่างดาวน์โหลด Scratch 2.0
ขั้นตอนการติดตั้งโปรแกรมให้ปฏิบัติตามขั้นตอนที่ 1 และขั้นตอนที่ 2 ตามลำดับ
ขั้นตอนที่ 1 ติดตั้งโปรแกรม Adobe AIR โดยคลิก ดาวน์โหลด เลือกให้เหมาะสมกับระบบปฏิบัติการที่ใช้ ซึ่งจัได้ไฟล์ AdobeAIRInstaller.exe หลังจากนั้นให้ดับเบิลคลิกไฟล์เพื่อติดตั้งโปรแกรม
ขั้นตอนที่ 2 ติดตั้งโปรแกรม Scratch โดยคลิก ดาวน์โหลด เลือกให้เหมาะสมกับระบบปฏิบัติการที่ใช้ ซึ่งจะได้ไฟล์ Scratch-456.0.4.exe หลังจากนั้นให้ดับเบิลคลิกไฟล์เพื่อติดตั้งโปรแกรม (ชื่อไฟล์โปรแกรม Scratch อาจแตกต่างกัน เนื่องจาก Scratch จะถูกปรับปรุงให้ทันสมัยอยู่เสมอ)
สำหรับส่วนที่ 3 Support Materials เป็นส่วนของเอกสารให้ความรู้ และตัวอย่างโปรแกรม
สำรวจส่วนประกอบหลักของหน้าต่างโปรแกรม Scratch
หน้าต่างโปรแกรม Scratch ที่ปรากฎจะมีลักษณะคล้ายโปรแกรมอื่นที่มีเมนูให้ใช้งาน และพื้นที่ในการทำงาน ซึ่งมีส่วนประกอบหลักในการทำงาน 3 ส่วน คือ เวที ตัวละคร และสคริปต์ ดังรูป
2. ตัวละคร (sprite) ในโปรแกรม Scratch สามารถกำหนดให้มีตัวละครได้หลายตัวละคร แต่ละตัวจะมีข้อมูลส่วนตัวที่แตกต่างกัน เช่น ชื่อ ชุดตัวละคร ทิศทางการเคลื่อนที่ พิกัดของตำแหน่งโดยชุดตัสละครจะหมายถึง เครื่องแต่งกายและท่าทาง
3. สคริปต์ (script) เป็นพื้นที่ที่ใช้สำหรับเขียนโปรแกรม ดังรูป ซึ่งประกอบด้วย
3.1 บล็อกคำสั่งแต่ละบล็อกถูกจัดอยู่ภายในกลุ่มที่ทำหน้าที่ที่เกี่ยวข้องกัน โดยมีทั้งหมด 10 กลุ่ม และถ้าคลิกที่กลุ่มบล็อกใด ก็จะปรากฎบล็อกคำสั่งภายในกลุ่มนั้น
3.2 พื้นที่เขียนโปรแกรม ผู้ใช้สามารถลากบล็อกคำสั่งที่ต้องการมาวางเรียงต่อกันในพื้นที่เขียนโปรแกรม
รูปส่วนสคริปต์
สร้างโปรแกรม Scratch ให้ตัวละครแมวเดิน มีขั้นตอนดังนี้
1) เปิดโปรแกรม Scratch จะปรากฎตัวละคร Sprite1 ที่เป็นรูปแมว
2) คลิกแท็บ Costumes จะปรากฎชุดตัวละคร 2 ชุด คือ costume1 และ costume2 ให้สังเกตว่าชุดตัวละครมีลักษณะท่าทางการก้าวเดินของแมวที่แตกต่างกัน ดังรูป
3) คลิกแท็บ Script แล้วเขียนโปรแกรม โดยลากบล็อกคำสั่งวางในพื้นที่เขียนโปรแกรมดังนี้
5) ปรับสคริปต์ในข้อ 3) โดยเพิ่มบล็อกคำสั่ง forever วางให้ครอบคำสั่ง move 10 steps และ next costume
6) คลิกปุ่มธงเขียว แล้วสังเกตผลลัพธ์ที่ได้จะเห็นว่าแมวเดินชนขอบเวทีซ้ำอย่างไม่สิ้นสุด
จากตัวอย่างที่ 1 ให้นักเรียนทดลองโปรแกรมแล้วตอบคำถามต่อไปนี้
