Câu chuyện Y Học

NHỮNG KHÁM PHÁ TÌNH CỜ TRONG Y HỌC

Bác Sĩ Trương Ngọc-Thanh

Dược Sĩ Trương Thị Mỹ Hà

2024 - Một năm đã đi qua.

Nhìn lại những biến động thời cuộc gây ra do cuộc chiến giữa Nga và Ukraine đã và đang gây ảnh hưởng hủy diệt không nhỏ về mọi phương diện, đặc biệt về nhân mạng, kinh tế, chính trị.

Không những chỉ ở nơi tranh chấp, mà tác dụng tệ hại của cuộc chiến này đã ảnh hưởng tiêu cực trực tiếp và gián tiếp đến mọi quốc gia trên thế giới, đặc biệt là ở Châu Âu.

Sau Cơn Đại Dịch Corona -19 dai dẳng vừa qua, “thảm họa chiến tranh” lại tiếp nối theo sau “Thảm họa Vi Sinh Covid-19”. Mọi sinh hoạt chưa được hoàn toàn hồi phục sau Cơn Đại Dịch Covid -19 của Thế Kỷ, đã kéo dài gần 4 năm và đã cướp đi sinh mạng của gần 20 triệu người dân trên thế giới, theo ước tính của Tổ Chức Y Tế Thế Giới WHO.

Tiếp theo là cuộc chiến ở Nga và Ukraine, thảm họa Do Thái và Palästina, kéo theo sự tham chiến chính thức và không chính thức của những quốc gia theo xu hướng chính trị phe nhóm, chống đối nhau và tìm cách hủy diệt lẫn nhau.

Con người hay thiên tai, ai là những tác nhân gây ra thảm trạng này?

Để trả lời, các nhà khoa-học, y-học, dược-học, chính-trị-gia, kinh-tế-gia đã tìm mọi cách biện minh, theo cái nhìn không công tâm, chỉ nghiêng về lợi ích riêng mình. Những toan tính chính trị của họ gây ra, và thiên tai đã hủy diệt mạng sống của hàng triệu người và kéo theo sự suy sụp về kinh tế của không biết bao nhiêu quốc gia liên đới.

Giá cả sinh hoạt đều trở nên đắt đỏ. Các xí nghiệp ở những nước kỹ nghệ đã tìm đủ mọi cách chuyển sang các nước đang phát triển với giá công nhân rẻ, hoặc phải đóng cửa do thua lỗ.

Một viễn ảnh kinh tế tồi tệ, ngay cả ở Cộng Hòa Liên Bang Đức, một trong những xứ kỹ nghệ hàng đầu Châu Âu.

Trong thời gian này, tuy bị chịu ảnh hưởng chung không nhỏ, nhưng Y-Học và Dược-Học đã có những đóng góp đáng kể vào NHỮNG TIẾN BỘ Y-HỌC.

Thế giới Y Học đã có những thành tựu xuất chúng đến từ những khám phá tình cờ.

Được kể đến như:

-  VIAGRA®, dược chất Sildenafil (PDE-5-Inhibitor) của hãng dược phẩm Pfizer tại Mỹ, thuốc được nghiên cứu ở Anh Quốc với mục đích đưa vào điều trị bệnh huyết áp cao, Angina pectoris (giảm nghẽn động mạch vành tim), và giúp tăng tuần hoàn máu ở động mạch vành tim, từ năm 1996. Tác dụng giảm huyết áp của thuốc không khả quan lắm, nhưng tác dụng phụ trong giai đoạn thử nghiệm thuốc qua theo dõi cho thấy, những người yếu sinh lý đạt được khả năng này trở lại.

Năm 1998, Viagra® được FDA cho phép dùng để điều trị bệnh yếu sinh lý (Erectile dysfunction). Một khám phá tình cờ, một tác dụng phụ của thuốc đã mang lại lợi nhuận khổng lồ cho Pfizer.

-     MOUNJARO®, dược chất Tirzepatid của Lilly, hãng dược phẩm Mỹ, đã được nghiên cứu và đưa vào điều trị bệnh tiểu đường Typ 2 từ 15.09.2022 cho người lớn, tỷ lệ làm giảm đường trong máu đạt được đến hơn 2,5% HbA1c điểm.

Điều đáng lưu ý là tác dụng phụ của thuốc dẫn đến trọng lượng cơ thể bị giảm đến 13% ở người bệnh tiểu đường. Cho dến ngày 11.12.2023 thuốc này đã được cho phép điều trị, làm giảm trọng lượng ở những người mập quá trọng lượng, dù không bị tiểu đường, khi chỉ số BMI lớn hơn 27 kg/m². Chi phí điều trị thuốc cho 1 năm lên đến 4500 €. Thuốc được chích dưới da, mỗi tuần 1 lần. Do thời gian bán phân hủy của thuốc kéo dài được đến 7 ngày.

Tirzepatid là nhóm thuốc có tác dụng hoạt hóa GLP-1 (Glucagon-Like-Peptide 1) và GIP-Rezeptor (Glucose dependent Insulinotropic Peptide). Cả hai Inkretine này là Hormone nội tiết có ở đường tiêu hóa. Dưới tác dụng của Mounjaro®, Inkretine sẽ được hoạt hóa và kích thích giúp lượng Insulin của tuyến tụy tạng được điều tiết gia tăng và lượng Glucagon giảm, cùng với việc kích thích thu nhận đường vào các mô cơ gia tăng, khi đường trong máu tăng cao.

Thuốc còn có tác dụng vào trung tâm thần kinh và kéo dài thời gian thức ăn nằm trong bao tử gây cảm giác no lâu, không đói.

Phản ứng phụ của thuốc thuộc nhóm GLP-1 này đã được biết đến từ khi thuốc được cho phép bán trên thị trường dược phẩm: làm rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, đau bụng và tiêu chảy có thể xảy ra. Thuốc có thể gây tăng các phân hóa tố tụy tạng như Lipase, Amylase.

Thuốc không ảnh hưởng đến tim mạch.

-  OZEMPIC®, dược chất Semaglutid, của hãng dược phẩm Novo Nordisk Đan Mạch, thuộc nhóm GLP-1-Rezeptoragonist. Cơ chế tác dụng: như Inkretin Glukcagon Peptide 1, có tự nhiên trong đường tiêu hóa ở người. Thuốc làm tăng hoạt động nội tiết Insulin của tuyến tụy tạng và làm giảm đường lượng trong máu sau khi ăn, do thức ăn lưu lại bao tử lâu hơn. Thuốc làm giảm cảm giác đói.

Thuốc được đưa vào điều trị bệnh tiểu đường ở Châu Âu từ tháng 2 năm 2018. Thuốc còn giúp làm giảm huyết áp và giảm lượng mỡ trong máu. Thuốc có ảnh hưởng tốt đến tim mạch.

Qua theo dõi điều trị lâu dài cho thấy Ozempic®làm giảm trọng lượng cơ thể lên đến hơn 14% ở những người bệnh tiểu đường.

WEGOVY® là tên gọi mới của Semaglutid từ tháng 6 năm 2021, sau khi thuốc chính thức được FDA, cơ quan thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ cho phép dùng để điều trị bệnh mập phì, với liều lượng cao, chích dưới da, mỗi tuần1 lần. Ngày 15.07.2023 thuốc được chính thức cho phép sử dụng ở Đức. Thuốc có tác dụng tốt về tim mạch. Phản ứng phụ tiêu biểu đã biết dến như ở nhóm GPL-1.

Giá thuốc Wegovy® cao gấp đôi Ozempic® đã gây ra khủng hoảng khan hiếm thuốc Ozempic®, vì những người mập béo tìm đủ mọi cách để mua.

Nhờ những khám phá bất ngờ, không chủ đích, cho thấy phản ứng phụ của thuốc làm bệnh nhân gầy đi và giảm trọng lượng đáng kể. Nhờ đó mà lợi ích  kinh tế của hãng dược phẩm Novo Nordisk đã lên đến mức kỷ lục, hơn 350 Tỷ Euro vào tháng 10 năm 2023 trên thị trường chứng khoán, đứng đầu Âu Châu, cao hơn cả tất cả các cổ phần của các hãng xe hơi nổi tiếng của Đức như MERCEDES, BMW và VW cộng chung lại.

Các hãng bảo hiểm y tế Đức đã tìm đủ mọi cách khước từ việc chi trả tiền thuốc điều trị bệnh béo mập, dù họ nhận được các khuyến cáo bệnh béo mập có thể dẫn đến tai hại về tim mạch …, với rất nhiều biến chứng lâu dài kèm theo, ảnh hưởng đến kinh tế quốc gia do chi phí điều trị và chăm sóc xã hội dành cho nhóm bệnh nhân này về lâu dài, khi họ bị từ chối, không được trợ giúp thuốc men để giảm mập béo.

Elon Musk chính thức hãnh diện công khai tuyên bố, nhờ vào chích thuốc mà ông đã bớt béo phì. Chỉ với công bố này, giá trị cổ phiếu của Novo Nordisk đã tăng lên đáng kể ngay sau đó.

Elon Musk là một “thiên tài của thế kỷ” về kinh tế, khoa học và kỹ thuật với những phát minh và tính toán tuyệt vời. Ông là người có ảnh hưởng to lớn đến quốc tế và nhân loại.

Ông cũng là người có những tư tưởng, phát biểu chính trị và khuynh hướng hành động gây nhiều tranh cãi. Kẻ ghét cũng nhiều mà người trọng cũng lắm.

Wegovy® và Ozempic® đã trở nên khan hiếm toàn cầu, khi công dụng điều trị sụt ký được công bố trong Y Học. Hãng dược phẩm Novo Nordisk đã trở thành môt trong những hãng dược phẩm lớn nhất thế giới với doanh thu kỷ lục to lớn và thành công đến bất ngờ trong  việc điều trị bệnh tiểu đường và bệnh mập quá trọng lượng.

Bệnh mập quá trọng lượng (Adipositas), tuy không thể chữa khỏi, nhưng với hiệu quả đầy lạc quan của nhóm thuốc này người bệnh đã sụt giảm trọng lượng cơ thể như mong muốn từ 12% đến 22%.

Chúng ta cũng không nên quên rằng, việc điều trị bệnh tiểu đường, giảm mập béo phải luôn được đi kèm với các hoạt động vận động cơ thể, ăn uống kiêng cử theo hướng dẫn. Như thế kết quả đạt được sẽ ổn định và bền vững lâu dài.

- JARDIANCE® với dược chất Empagliflozin, hãng Boehringer Ingelheim, Tây Đức và Lilly Mỹ, đã đưa Jardiance®vào diều trị bệnh tiểu đường Typ 2 từ tháng 5 năm 2023.

Theo các dữ liệu điều trị, hiện tại thuốc có 3 công dụng điều trị chính:

- Thuốc giúp hạ đường máu với chỉ số giảm đến 1,5% HbA1c nhờ vào cơ chế tái hấp thụ đường Glucose trong các tiểu quản của nang thận, cộng với sự hấp thụ đường Glucose trong ruột không bị ức chế.

Phản ứng phụ của thuốc gây giảm huyết áp, mất nước và muối Natrium.  Nhiễm trùng đường tiểu và nhiễm nấm khuẩn gây ngứa, mẩn đỏ cũng có thể do thuốc gây ra.

Phản ứng phụ có lợi ích giúp giảm trọng lượng do mô mỡ được phân hủy cao,

- Từ tháng 4 năm 2021, thuốc được đưa vào điều trị mở rộng ở những bệnh nhân bị suy yếu tim, do sức co bóp tim suy giảm để đưa máu đến các cơ quan của cơ thể.

Thuốc làm gia tăng thải muối Natrium và đường Glucose qua đường tiểu, nhờ đó huyết áp hạ thấp và khả năng co bóp cơ tim tăng lên đáng kể.

- Từ tháng 7 năm 2023, phạm vi điều trị của thuốc được tiếp tục mở rộng cho những bệnh nhân suy yếu thận.

Dù phát minh ban đầu chỉ để điều trị bệnh tiểu đường, nhưng qua khám phá tình cờ và những theo dõi điều trị tiếp theo cho thấy thuốc có tác dụng điều trị suy tim và yếu thận thật công hiệu, và không làm ảnh hưởng tụt thấp đường huyết, ngay cả ở những người không bị tiểu đường.

Trong lần tham dự Hội Nghị về Tim Thận từ 6-7 tháng 9 vừa qua tại Berlin, chúng tôi đã được nghe những tường trình Y Học qua những dữ liệu điều trị với Jardiance® với kết quả ghi nhận thật tuyêt vời.

Bệnh nhân của chúng tôi, được điều trị với Jardiance®, qua theo dõi thực tế, cũng đạt được kết quả thuyên giảm rõ rệt về các biến chứng bệnh tật, sức khỏe của họ được cải thiện đến mức khó ngờ tới.

Đó là niềm vui của người thầy thuốc khi định đúng bệnh và bệnh nhân của mình được điều trị với những dược phẩm theo tiêu chuẩn y học tiên tiến.

Nhân những ngày đầu Xuân, tản mạn ít dòng với những người bạn Khoa Học của tôi dưới góc nhìn của người vẫn còn thú đam mê nghề với nghiệp, học với hành.

Vẫn biết “ăn nhiều thì mập” mà “không ăn thì lại thèm”. Thôi thì cùng nâng chén mừng năm mới, dù tăng dăm ba ký nữa trong ba ngày Tết, thì có là bao.

Minden-Hamburg-Hannover VG 265 (19.Jan.2025)