MAULE-ARLA AUZOA (Donaixti-Ibarre)
(2025-05-27an, asteartea)
Zuberoako hiriburuan (en-pays-basque) hasi eta Nafarroa Beherera (wikipedia) eramango gaituen etapa. Ibilbidea Arbaila (wikipedia) eskualdeko lurretatik igarotzen da, hango zelaietatik eta hosto erorkorreko zuhaitzak (pagoak, haritzak...) dituzten basoetatik. Paisaiaz gozatzeko moduko irteera.
Hankak berotu orduko, aldapatxo bat igo beharko dugu Hitabordako (berria) magaletarantz; altura irabazita, zelai artean eta desnibel handirik gabe, San Gregorio (euskal-herria.org) ermitara iritsiko gara.
Jarraian Gastelüzarretik (berria) igaroko gara eta hiru bat kilometro lasai egingo ditugu mendi federazioaren katalogoan kota puntuagarria den San Antonio ( luberri) ermitara igo aurretik. Kapera 1385ean eraiki zen Gramont eta Luxe familia boteretsuen arteko bakea ospatzeko. Geroago, XX. mendearen hasieran, kanpandorre hirukoitzarekin zaharberritu zuten, baina laster eraikin berria erre egin zen eta hormak bakarrik geratu ziren zutik. 1912an, Muskildiko 447 eliztarrek kanpandorre bakarrarekin berreraiki zuten, eta, gaur egun, erromesaldiak egiten dira San Antonio (en-pays-basque) kaperara ekainaren 13an, uztailaren bigarren igandean eta abuztuaren 19an.
Baselizatik Ehüsako (euskaltzaindia) lepora jaitsiko gara, jarraian Elhaudiko (mendiak.eus) tontor belartsura igotzeko; handik jaitsi eta, berriro IL/GR 78 (en-pays-basque) edo Piemont bidea hartuta, Oztibarre (en-pays-basque) eskualdeko Donaixti-Ibarre (wikipedia) udalerrira (Arla) helduko gara.
Zailtasunari dagokionez, 2. kilometroaren inguruan hasten da ibilaldiko igoerarik pikoena (% 30etik gorakoa), baina ez da oso luzea (600 metro ingurukoa). Nahi duenak beheko laukitxoan ikus ditzake ibilaldiari buruzko xehetasun gehiago.
Gehiago/Más
Gehiago/Más
MAULE-ARLA
Gaurko ibilaldia Zuberoko hiriburutik abiatuko dugu, Maule-Lextarretik. 1841ean Maule eta Lextarre herriek bat egin zuten. Maule, gaztelu-gotorleku bat zuen muino baten magalean garatu zen. Hasiera batean, Akitaniako bizkonderriaren menpe egon zen, eta Maule izenaz 1050-1070. urteen artean sortu zen.
Ingelesen okupazioa
XI. mendean, Zuberoa Akitaniako bizkonderriaren menpe zegoen. 1261an, Edward I.a Ingalaterrakoa, orduan printzea zena, bere indarrak erakutsi nahi eta Zuberoako bizkondeak bere menpe jartzera behartu eta bizkonde bihurtu zen. Bere boterea finkatzeko, eskualdean zenbait hiribildu gotortzea eta Atharratzen eta Maulen gotorlekuak eraikitzea erabaki zuen. Orain galduta dagoen Erdi Aroko harresiak babesten zuen hiribildua. Barnealdean angeluzuzeneko enparantza handia zegoen etxez inguratuta. Akitania Ingalaterraren agindupean egon zen 1307-1449 artean, eta Zuberoa ere bai. 1449 urtean Gaston IV.a Foixkoak hiria setiatu eta hartu zuen. Hala ere, hogei urte geroago mauletarrek altxatu eta gainditu egin zuten, aske geratuz.
Zeinek esan gure lurrak ingelesen esku egon zirenik? Historiak gauza bitxiak eta askorentzat ezezagunak gordetzen ditu. Batzuen ustez gure herria ia ezezaguna eta balio edo garrantzi gabekoa azaldu nahi izan digute, interes gutxikoa balitz moduan, isolatua, eta hori inoiz ez da horrela izan. Hona hemen adibide bat gehiago.
Goranzko nahiz beheranzko aldapa batzuk izango ditugu, izterrak eta belaunak gogortzeko, eta Muskildi tontorrera iritsiko gara. Baina tontorraz gain bada Muskildi izeneko herri txiki polit bat, garai batean garrantzi handia izan zuena eta gaur egun nekazaritza jarduera nagusitzat duena. Maskaradetan ere buru-belarri murgildu izan da askotan. Euskaldun izaera eta sena mantendu nahi duen herria dugu Muskildi.
Gure ibilbidea Arlan amaituko dugu. Ez ditugu nahastu behar gure gaurko Arla auzoa eta Izaba inguruan dagoen Arlas (2.043 m) mendia, askoz txikiagoa izan arren, gure oinetarako askoz ere atseginagoa izango baita.
Page updated
Report abuse