การสอนภาษาไทยในบางเนื้อหาเช่น เรื่องโวหารในภาษาไทย ถ้าครูสอนโดยการอธิบายแล้วยกตัวอย่างหรือให้ดูตัวอย่างเพียงอย่างเดียว นักเรียนมักจะง่วง ไม่อยากอ่านและไม่สนใจ แต่ถ้าเปลี่ยนเป็นใช้การเล่นเกมแข่งขันกัน นักเรียนจะมีความสนใจมากขึ้นโดยมีขนมเป็นรางวัลหรืออาจเปลี่ยนเป็นคะแนนแทนก็ได้  ซึ่งข้าพเจ้าได้ลองใช้การเล่นเกมมาประกอบการเรียนเรื่องโวหาร พบว่า นักเรียนสนุกสนาน ตั้งใจเรียนมากขึ้น อย่างไรก็ตามจะมีนักเรียนบางคนที่ตามไม่ทันเนื้อหาจะต้องเรียกให้มาซ่อมเสริมเป็นพิเศษ ดังนั้นจึงขอแบ่งปันวิธีสอนการสอนเรื่อง โวหารในภาษาไทย

ขั้นตอนในการสอนเรื่องโวหารในภาษาไทย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 เริ่มจาก

1.  ครูขออาสาสมัครที่เสียงดังฟังชัด 2 คน หญิงก็ได้ ชายก็ดี มาอ่านข้อความ ที่หน้าห้อง

2. ครูเตรียมข้อความโดยพิมพ์ใส่กระดาษ ทำเป็น 2 ข้อความ ดังข้างล่างนี้ แล้วให้นักเรียนอ่านทีละคน บอกเพื่อนที่ฟังว่า ให้ตั้งใจฟังเดี๋ยวต้องตอบคำถามครู

ดอกกุหลาบสีแดงสวยงาม มีก้านเป็นหนามแหลม มีหยดน้ำเกาะอยู่บนกลีบดอก เมื่อแสงแดดส่องมาทำให้เป็นประกาย กุหลาบมีกลิ่นที่หอม

      ดอกกุหลาบสีแดง ชูช่อสวยงามอวดกิ่งก้านที่เป็นหนามแหลมคม หยดน้ำที่เกาะพราวอยู่บนกลีบสีแดงแข็งแรงนั้นสะท้อนแสงแดดเป็นประกายวิบวับ กลิ่นกุหลาบกรุ่นกระจายไปทั่ว

3. เมื่อนักเรียนคนที่ 1 อ่านแล้ว ครูสอบถาม ว่าเป็นเรื่องเกี่ยวกับอะไร มีรายละเอียดอย่างไร จากนั้นให้นักเรียนคนที่ 2 อ่านจากนั้นครูถามคำถามกับเพื่อนเช่นเดียวกัน และถามว่า เรื่องทั้ง 2 เป็นเรื่องเดียวกันไหม มีอะไรแตกต่างกันบ้าง ถึงตรงนี้ให้ครูฉายข้อความทั้ง 2 ข้อความบนกระดาน(นักเรียนจะเริ่มเห็นความแตกต่างของทั้ง 2 ข้อความ ครูค่อยตะล่อมให้นักเรียนทราบว่า ข้อความลักษณะไหนเป็นโวหารบรรยาย และข้อความลักษณะไหนเป็นโวหารพรรณนา ถ้าเราอยากจะเขียนให้คนอ่านอินไปกับเราเราควรเรื่องโวหารแบบใด ครูอธิบายเพิ่มเติมว่า โวหาร ก็คือ กลวิธีในการเขียนนั่นเอง
4. จากนั้นครูทำซ้ำขั้นตอนเดิมทั้งหมดอีก แต่เปลี่ยนข้อความและเลือกนักเรียนที่จะอ่านใหม่อีก 2 คน

ชายหนุ่มหน้าตาดีคนหนึ่ง สีผิวคล้ำ เขายิ้มเล็กน้อยเมื่อมองมาที่หญิงสาวร่างเล็ก

ชายหนุ่มหน้าตาคมเข้ม จมูกโด่งเป็นสัน ผิวคล้ำเหมือนคนเอเชียทั่วไป ยิ้มน้อยๆบนใบหน้าทำให้เห็นฟันขาวเรียงรายเป็นระเบียบ ตาคมคู่นั้นจ้องมองมาที่หญิงสาวร่างเล็กบอบบาง

5. นักเรียนจะเริ่มมองเห็นข้อแตกต่างของโวหารแบบบรรยายและพรรณนา
6. ครูย้ำให้นักเรียนเห็นว่า ข้อแตกต่างของโวหารทั้ง 2 ชนิดนี้ คือ โวหารบรรยายจะไม่มีคำที่แสดงอารมณ์ ความรู้สึก ไม่มีคำรำพึงรำพัน แต่จะเป็นลักษณะของข้อเท็จจริงทั่วๆไป ขณะที่โวหารพรรณนานั้นจะมีถ้อยคำที่มีการเลือกสรรว่าไพเราะ มีคำแสดงความรู้สึก คำรำพึงรำพัน  และมักมีความละเอียดชัดเจนมากกว่าโวหารบรรยาย (หลังจากนี้ครูสามารถสอนโวหารชนิดอื่นๆ เช่น อุปมาโวหาร  เทศนาโวหาร  และสาธกโวหาร ด้วยวิธีเดียวกันได้ โดยอาจจะแบ่งสอนในคาบต่อไป)
7. ต่อไปให้ครูแจ้งนักเรียนว่าจะแข่งขันทายโวหาร โดยแบ่งนักเรียนเป็นทีมๆละ 5 คน โดยครูจะมีข้อความขึ้นบนจอโปรเจคเตอร์ให้แต่ละทีมช่วยกันอ่านและตัดสินใจว่าเป็นโวหารชนิดใด แล้วส่งตัวแทนมาตอบหน้าห้อง โดยเวลาตอบไม่ต้องพูดแต่ให้แสดงท่าทางแทน ดังนี้
      - ถ้าจะตอบว่าเป็นโวหารบรรยาย ให้ยื่นแขนออกมาแล้วหันฝ่ามือเข้าหากัน ฝ่ามือห่างกันประมาณ 3 นิ้ว(เพราะบรรยายจะเขียนไม่ละเอียดเท่าพรรณนาจึงใช้ท่านี้)
      - ถ้าจะตอบว่าเป็นโวหารพรรณนา ให้กางแขนออก ประมาณ 45 องศา(เพราะพรรณนาจะเขียนละเอียดมากขึ้น จึงใช้ท่านี้)
      - ถ้าจะตอบว่าอุปมาโวหาร ให้ยื่นแขนออกมาแล้วกำหมัดไว้ แต่ปล่อยนิ้วชี้ออกมาคู่กัน แล้วเอามือทั้งสองมาเทียบกัน(เพราะอุปมาคือการเปรียบเทียบ จึงใช้ท่านี้)
      - ถ้าจะตอบว่าเทศนาโวหาร ให้เอาฝ่ามือประกบกันแล้วรองไว้ใต้แก้มเอียงหน้าลงเหมือนเราจะหลับ(เพราะเทศนาให้นึกถึงพระเทศน์ พระเทศน์ทีไรหลับทุกที จึงใช้ท่านี้)
      - ถ้าจะตอบว่าสาธกโวหาร ให้หงายฝ่ามือทั้งสองแล้วทำท่ายกขึ้นเสมอตา (เพราะสาธกแปลว่ายกตัวอย่าง)
8. ครูซักซ้อมทำความเข้าใจ จนนักเรียนสามารถทำท่าได้ถูกต้องจากนั้นจึงเริ่มการแข่งขันไปเรื่อยๆ นักเรียนจะสนุกสนานมาก
9. เมื่อแข่งขันจบ ครูให้นักเรียนสรุปลักษณะของโวหารแต่ละชนิดอีกครั้ง แล้วจึงมอบรางวัลให้ทีมที่ชนะ

TRICK : ครูควรใช้คำพูดเชิงบวกบ่อยๆ เช่น เก่งมาก ดีมาก ถูกต้อง สุดยอด ฯลฯ เมื่อนักเรียนตอบถูก หรือถ้านักเรียนตอบไม่ถูก ก็พูดว่า ไม่เป็นไร ยังมีข้อใหม่ให้แก้ตัว  ผิดนิดหน่อยไม่เป็นไร เป็นต้น

บทสรุป

     จากการจัดการเรียนการสอนเรื่องโวหารด้วยเกมทายโวหารนี้ ทำให้เด็กมีความเข้าใจ เรียนอย่างสนุกสนาน มีเสียงหัวเราะ แต่จะมีนักเรียนบางคนตามไม่ค่อยทันเพราะเกมจะมีการจำกัดเวลาในการตอบ คิดนานไม่ได้ จึงควรมีการทวนซ้ำ หรือเพิ่มเติมนอกเวลาแก่นักเรียนที่ไม่เข้าใจ

โดย...ครูสุรางค์  วรรณวิภาพร
กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย
5 กรกฏาคม 2565