วัดศรีชุมเป็นวัดโบราณสมัยล้านนา เดิมชื่อวัด "ผามวัว" เนื่องจากยังหลงเหลือซากโบราณสถานร้าง กระจัดกระจาย อาทิ บ่อน้ำ ร่องรอยของกำแพงอิฐ เศษกระเบื้องมุงหลังคาของวิหารหลังเดิม ต่อมาได้รับการฟื้นฟูสภาพให้เป็นพระอารามอีกครั้งในปี พ.ศ. 2452 โดยคณะศรัทธาที่อาศัยอยู่ในละแวกบ้านผามวัว ได้อาราธนา "พระครูชยาลังการ์" จากวัดเหมืองง่า อำเภอเมืองลำพูน มาเป็นผู้อำนวยการสร้างวัด และวางรากฐานการบริหารปกครอง ตั้งชื่อว่า “วัดผามวัว” ตามชื่อหมู่บ้าน ต่อมาเปลี่ยนชื่อหมู่บ้านเป็น “บ้านศรีชุม” จึงเปลี่ยนชื่อวัดเป็น "ศรีชุม" ตามไปด้วย โดยคำนี้ภาษาล้านนามักอ่านแบบเรียงตัวแยกพยางค์ว่า "วัดสะหลีจุม" หมายถึงเป็นวัดที่มีการปลูกต้นพระศรีมหาโพธิ์จำนวนมาก

ภายในวัดศรีชุม มีอาคารที่ทรงคุณค่าทางสถาปัตยกรรมตั้งอยู่ นั่นคือ อาคารกุฎิวัดศรีชุม สร้างขึ้นในสมัยพระครูชยาลังการ์ เจ้าอาวาสวัดศรีชุมรูปแรก ซึ่งชาวบ้านนิมนต์มาจากวัดเหมืองง่า เมื่อพระครูชยาลังการ์ได้มาเป็นเจ้าอาวาสวัดศรีชุมได้ระยะหนึ่ง ได้คิดที่จะสร้างกุฎิเพื่อใช้เป็นที่พำนักของพระสงฆ์ ท่านจึงได้ปรึกษาผู้หลักผู้ใหญ่ของจังหวัดลำพูนและจังหวัดเชียงใหม่ และเนื่องด้วยท่านเป็นพระนักพัฒนาและมีลูกศิษย์ที่เคารพนับถือจำนวนมาก จึงได้สร้างกุฎิขึ้นได้สำเร็จ โดยสร้างในรูปแบบโคโลเนียนผสมล้านนา แต่เมื่อสร้างเสร็จท่านเห็นว่าตัวกุฎิมีขนาดใหญ่เกินไป จึงได้ปรับเปลี่ยนใช้เป็นโรงเรียนพระปริยัติธรรมสำหรับพระสงฆ์

ภาพอาคารกุฎิวัดศรีชุม 

ภาพโดย ชนัตถธร สาธรรม

ต่อมาเมื่อยุคสมัยเปลี่ยนไป ได้มีการใช้กุฎิหลังนี้เป็นโรงเรียนสอนธรรมะสำหรับฆราวาส โดยสอนเกี่ยวกับการปฏิบัติธรรม ต่อมา ดร.ประสิทธิ์ จันทกลาง นายกเทศมนตรีตำบลบ้านกลาง ได้คิดสร้างจุดเด่นให้แก่ชุมชน จึงร่วมกับ เจ้าอาวาสวัดศรีชุม และ ดร.เพ็ญสุภา สุขคตะ ใจอินทร์ จากพิพิธภัณฑ์หริภุญไชย พากันลงพื้นที่สำรวจกุฎิโบราณแห่งนี้ และนำเสนอสำนักศิลปากรเชียงใหม่ จนได้รับงบประมาณบูรณปฎิสังขรเมื่อ พ.ศ. 2547 แล้วก็บูรณะแล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2552

จากนั้น มีการเสนอชื่ออาคารกุฎิวัดศรีชุมเข้ารับการพิจารณาคัดเลือกรางวัลอนุรักษ์ศิลปสถาปัตยกรรมดีเด่น และได้รับรางวัลอนุรักษ์ศิลปะสถาปัตยกรรมดีเด่น ประเภทปูชนียสถานและวัดวาอาราม ประจำปี 2556-2557 จากสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ โดยได้เข้าเฝ้ารับพระราชทานรางวัลอนุรักษ์ศิลปะสถาปัตยกรรมดีเด่น ประจำปี 2556 - 2557 จากพระหัตถ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา กรุงเทพมหานครฯ เมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม 2558 

การส่งเสริมอาคารกุฎิวัดศรีชุมเพื่อการท่องเที่ยวโดยความร่วมมือของชุมชนและภาครัฐ สามารถแบ่งได้ 2 ส่วน ส่วนแรก คือ การร่วมมือระหว่างวัด เทศบาลในฐานะตัวแทนของชุมชน และภาครัฐ อันประกอบด้วยพิพิธภัณฑ์หริภุญไชย และสำนักศิลปากร เชียงใหม่ ในการผลักดันให้มีการบูรณปฎิสังขร รวมถึงการผลักดันให้อาคารกุฎิวัดศรีชุมให้มีชื่อเสียง โดยการเสนอชื่ออาคารแห่งนี้ให้ได้รับรางวัล และส่วนที่สอง เทศบางตำบลบ้านกลางได้มีแนวคิดพัฒนาบ้านศรีชุมให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม โดยมีการเชื่อมโยงกับอาคารกุฎิวัดศรีชุม และผลิตภัณฑ์ผ้ายกดอกลำพูน และผ้าฝ้ายทอมือของคนในชุมชน เพื่อส่งเสริมให้ประชาชนมีรายได้เสริมจากการท่องเที่ยว และเคยมีการจัดงานส่งเสริมการท่องเที่ยวบ้านศรีชุมอยู่ครั้งหนึ่ง ซึ่งได้รับการตอบรับเป็นอย่างดี แต่การท่องเที่ยวมีการหยุดชะงักไปเนื่องจากสถานการณ์โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) อย่างไรก็ตามเทศบาลตำบลบ้านกลางมีความพยายามจะฟื้นฟูการพัฒนาบ้านศรีชุมชนให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวอีกครั้ง

นับว่าอาคารกุฎิวัดศรีชุมเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีความน่าสนใจหลายประการทีเดียว นับตั้งแต่ประวัติศาสตร์ความเป็นมาอันยาวนานของสถานที่ รูปแบบสถาปัตยกรรมที่สวยงามแปลกตา รวมทั้งความร่วมมือร่วมใจของชุมชนและภาครัฐในการดูแลสถานที่แห่งนี้ให้สวยงามคงอยู่คู่ชุมชน และ

อาคารกุฏิวัดศรีชุม

ตั้งอยู่ที่ วัดศรีชุม เลขที่ 96 บ้านผามวัว หมู่ที่ 5 ตำบลบ้านกลาง อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน

ข้อมูลเนื้อหา :  

จุไรรัตน์ อุตถภาม ประธานแม่บ้านหมู่ที่ 5 ตำบลบ้านกลาง อำเภอเมืองลำพูน

ชนสรณ์ บุญจำนงค์, สมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์. (2559). กุฏิวัดศรีชุม. ค้นจาก  

        https://asaconservationaward.com/index.php/2016-06-13-15-22-21/ temple2556/ 253-wat-si-chum-residence

เพ็ญสุภา สุขคตะ ใจอินทร์. (2564). การเสนออาคารกุฏิวัดศรีชุม จังหวัดลำพูน. ค้นจาก

        https://www.facebook.com/notes/817830955640760/

เทศบาลตำบลบ้านกลาง. (2563). “ของดีบ้านเฮา” สิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมือง และสถานที่สำคัญ. ค้นจาก  

        http://www.banklanglp.go.th/main/index.php?modules=baanhau-3&fbclid=IwAR1AqgiCs3CeDl6wp1DnjQvrANn 

        WgRxHFju2tFkMbgJGNqUjTdVBLr-wTb0

เรียบเรียงข้อมูล/เนื้อหา : นางสาวจุฑาทิพย์ วิจิตร์ ครู กศน.ตำบล/  นางสาวชนัตถธร สาธรรม บรรณารักษ์ปฏิบัติการ

ภาพถ่าย/ภาพประกอบ : นางสาวจุฑาทิพย์ วิจิตร์ ครู กศน.ตำบล และนางสาวชนัตถธร สาธรรม