โดยปกติงานประเพณีบุญบั้งไฟจะจัดให้มีในพื้นที่ของจังหวัดในภาคอีสาน และสําหรับประเพณีบุญบั้งไฟของวัดเขานางบวช หมู่ที่ 5 ตําบลสาริกา อําเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก ซึ่งก็ได้รับเอาประเพณีดังกล่าวมาจากภาคอีสานเช่นกัน โดย พระครูวิบูลเขมกิจ (หลวงพ่อจันทา) อดีตเจ้าอาวาสวัดเขานางบวช เมื่อประมาณ 100 กว่าปีมาแล้ว เนื่องจากหลวงพ่อจันทา ได้ไปศึกษาวิชาความรู้ในจังหวัดทางภาคอีสาน และได้เห็นประเพณีดังกล่าวนี้ จึงมีความคิดที่จะนํามาสืบทอดที่พื้นที่จังหวัดนครนายก เนื่องจากจังหวัดนครนายกชาวบ้านมีอาชีพเป็นเกษตรกรรม ทํานา เป็นส่วนใหญ่ ส่วนมากต้องอาศัยฟ้าฝนในการทําการเกษตร โดยมีวัตถุประสงค์ตามความเชื่อเช่นเดียวกับทางภาคอีสาน คือ เพื่อจุดถวายพระยาแถน ขอฝนให้ตกต้องตามฤดูกาล ให้มีน้ําไว้สําหรับการทํานา และประเพณีบุญบั้งไฟนี้ก็ได้รับความแพร่หลายในอีกหลายตําบลของจังหวัดนครนายก เช่น ตําบลบ้านใหญ่ ตําบลหินตั้ง ตําบลศรีนาวาตําบลเขาพระ เนื่องจากชาวบ้านต่างก็มีอาชีพทํานาเช่นกัน
สําหรับประเพณีบุญบั้งไฟของวัดเขานางบวช ได้กําหนดจัดเป็นประจําทุกปีในกลางเดือนหก (วันขึ้น 15 ค่ํา เดือน 6) โดยก่อนที่จะทําการจุดบั้งไฟ ก็จะมีพิธีการจัดขบวนแห่บั้งไฟไปตามหมู่บ้านต่างๆ มีการร้องรําทําเพลงเพื่อความสนุกสนานของชาวบ้าน และระหว่างทางก็จะมีการรับบริจาคสิ่งของต่างๆ เช่น ผลไม้ ขนม ของแห้งต่างๆ เพื่อนําไปถวายกับวัดเขานางบวช ซึ่งเป็นวัดที่จัดทําพิธีดังกล่าวเมื่อขบวนแห่มาถึงวัด ก็จัดทําบุญร่วมกัน (บุญสลากพัตร) ทําบุญสรงน้ําพระ เพื่อความเป็นสิริมงคลหลังจากนั้นก็จะเป็นการจุดบั้งไฟเสี่ยงทาย จํานวน ๒ กระบอก ที่ด้านบนของมณฑปวัดเขานางบวชในเวลาเที่ยงตรง
วิธีทําบั้งไฟ
ดินลําตัว นําดินปะสิวไปบดแต่ไม่ให้ละเอียด ใช้กับตะแกรงเบอร์ 9 ประมาณ 8 กิโลกรัม นําถ่านไปบดให้ละเอียดตามอัตราส่วนดินปะสิว 1 กิโลกรัมใช้ถ่าน 2.3 ขีด แล้วนําดินปะสิวกับถ่านที่เตรียมไว้มาผสมกัน ใส่น้ำเปล่าพอชุ่มๆ ผสมให้เข้ากันที่สุด
ดินคอ ให้นําดินลําตัวที่ผสมไว้มาให้พอดีผสมกับดินเหยียบน้ำ 1:1 ดินเหยียบน้ำ คือดินที่อัดบั้งแล้วผ่าหรือเจาะออกจากรู นํามาผสมให้เข้ากัน
การอัด ต้องอัดให้เกิน 300 ขึ้นไปถึง 400 ให้ดูที่เข็มไฮดรอลิค ลําดับแรกใส่ดินหัวก่อนแล้วอัดต่อไปเป็นดินคอ ใช้เพียง 4 สัดๆ ละ 2 ขีดมิล เมื่อหมดคอแล้วอัดลําตัวยาวตลอดจนเต็ม
การเจาะรู ให้อัดแล้วทิ้งไว้ 1 คืน แล้วเจาะใช้ 4 เหล็กคอยาว 20 เซนติเมตร ไฟกิน 25 เซนติเมตร ที่เหลือให้แบ่งครึ่ง
การทําหาง ใช้ไม้ไผ่ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 3 เซนติเมตร ยาว 290 เซนติเมตร หนัก 8 ขีด ห้ามเกิน 8 ขีดครึ่ง วัดกึ่งกลางแล้วเลื่อนไปด้านหน้า 27 เซนติเมตร ถ่วงเสมอแล้วมัดเข้าบั้ง 37 เซนติเมตร
ข้อมูลเนื้อหา เรียบเรียงโดย นายยุทธชัย สุวรรณ
ข้อมูลอ้างอิงภาพถ่าย ภาพประกอบจาก https://www.m-culture.go.th/nakhonnayok/ewt_dl_link.php?nid=557&filename=index