ประวัติและตำนานสร้างคอม

บริเวณหมบู่ ้านสร้างคอมเม่อื ครั้งก่อนเป็นเหล่า (เหล่าหมายถึงป่าทึบ) หรอื ป่าดงดิบมาก่อนมีต้นไม้ใหญ่มากมาย เช่น ต้นยาง ต้นสะแบง ต้นเต็ง และต้นรัง ฯลฯ เป็นต้น ต่อมามีพวกชาวบ้านสร้างแป้นได้ย้ายลงมาอยู่ เนื่องจากชาวบ้านสร้างแป้นมีสาเหตุของการย้ายบ้านในครั้งน้หี ลายประการ ซึ่งหมู่บ้านสร้างแป้นเดิมตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของบ้านสร้างคอม ห่างกันประมาณ ๑กิโลเมตรสาเหตุที่หมู่บ้านสร้างแป้นย้ายบ้านหนีมาอาศัยอยู่ที่บ้านสร้างคอมเดิม บ้านสร้างแป้น อด

น้ากินและน้าใช้ เสือชุกชุมออกมากินวัว ควายและสัตว์เลี้ยงต่าง ๆ ของชาวบ้านในตอนกลางคืนเป็นโรคระบาด คือ โรคหมากห่าง ( โรคหมากห่าง หมายถึง โรคฝีดาษ )สาเหตุนี้ ชาวบ้านสร้างแป้นจึงได้ย้ายมาอยู่บ้านสร้างคอมและยังมีชาวบ้านบางส่วนได้ย้ายถิ่นฐานไปอยู่ที่จังหวัดหนองบัวลาภูก็มี ( ตามคาบอกเล่า )

มีชาวบ้านบ่อใต้ ได้ย้ายมาอยู่บ้านสร้างคอม สาเหตุที่ย้ายมาเพราะบ้านบ่อใต้นี้ ได้เกิดโรคระบาดขึ้น คือโรคหมากห่าง ( โรคฝีดาษ ) โรคห่า ( โรคอหิวาตกโรคหรือโรคท้องร่วง ) ทางไสยศาสตร์ในช่วงนั้นพูดว่า “ บ้านเดือด “ และมีภูตผีปีศาจจะมาเอาคน จึงได้ย้ายลงมาอยู่ที่บ้านสร้างคอมและมีชาวบ้านบาส่วนหนีขามไปตั้งรกรากอยู่ที่นครเวียงจันทร์ก็มีการตั้งชื่อบ้านสร้างคอม เนื่องจากว่าชาวบ้านที่ย้ายมาจากสองหาบ้าน ดังที่กล่าวมาแล้ว

ในเบือ้ งตน้ นั้นได้มาขุดน้าส้าง ( บ่อนา้ ) ขนึ้ สามแหง่ ดว้ ยกันคือ ส้างคอม ส้างโพธิ ์ และ ส้างคาที่สา้ งคอม ( บ่อนา้ คอม ) นเี้ ป็นบ่อที่มขี นาดใหญ่มากและมนี ้าที่ใสสะอาดซึมออกมาโดยมิได้ขาดชาวบ้าน

จงึ ได้ใช้บ่อน้เี ป็นบ่อที่ใชดื้่มและจะมีต้นคอม ( ภาษาไทยเรียกว่าตน้ เล็บเยี่ยว ) เกิดขึ้นที่ปากบ่อนนั้นชาวบ้านจงึ ขนานนามบ่อนนวี้ ่าส้างคอม และก็ได้นาชื่อบ่อนา้ นไี้ ปตั้งชื่อหมู่บ้านที่มาตั้งถิ่นฐานอยู่แหง่ ใหมนี่้

ว่า “ บ้านสร้างคอม “ จนถึงปัจจุบันนี้ ส่วนอีก ๒ บ่อ คือส้างคาและส้างโพธ์นั้นให้ใช้เป็นน้าใช้ ในปัจจุบันส้างโพธิ์ได้เกิดตื้นเขินไม่มีใครที่จะนาชาวบ้านรื้อหรือลอกให้ลึกลงมีน้าใช้ตลอดเหมือนเดิมและประการหน่งึ ก็ได้มนี ้าประปาใช้แล้วจงึ ไม่มใี ครคิดบูรณะใชแ้ ละชาวนาที่ไปจับจองที่ทานาในบริเวณนั้นจึงได้ถมส้างดังกล่าว

สร้างคา เป็นบ่อน้าที่มีประวัติเล่าขานกันมาว่า คนแต่สมัยก่อนนั้นไปตักน้าที่ส้างคามาใช้นั้นถ้าหากว่าครุ ( ครุ คือ ภาขนะที่ใช้ตักน้าซึ่งทามาจากไม้ไผ่โดยนามาสานคล้ายตะกร้าพอสานเสร็จแบะวก็จะทารอบ ๆ ตัวภาชนะนี้ด้วยชันบดละเอียดเป็นผงแล้วผสมเข้ากับน้ามันยางเพื่อป้องกันไม่ให้น้ารั่วออกได้ ) เกิดหลุดมอื หรอื หลุดตะขอหล่นลงไปในน้าส้างนี้ ครุจะไหลลอยไปโผล่ที่ท่านาเยียในลาหว้ ยหลวงเพราะที่ก้นสา้ งคานจี้ ะมีรูขนาดใหญ่ ซึ่งคนเฒ่าคนแก่และชาวบ้านเช่อื กันว่ารูนี้เป็นรูของนางเงอื กหรือรูพญานาคและมีผู้พบเห็นสัตว์ที่โผล่ขึ้นมาในช่วงที่คนเงียบ ๆ ภายในส้างคานี้เป็นรูปร่างที่แปลก ๆ ตลอดต่อมาชาวบ้านในสมัยก่อนกลัวว่าจะเป็นอันตรายต่อผู้คนที่ไม่รู้เกิดดาน้าลงไปตามเอาครุแล้วก็จะเกิด

อันตรายขึ้นและเป็นการลาบากที่จะต้องเดินทางไปเก็บเอาครุซึ่งเป็นระยะทางที่ไกลมากและมีพระเถระผู้ใหญ่ของชาวบ้านสร้างคอมได้นาชาวบ้านเอาดุมเกวียนไปอุดรูนี้ไว้เสีย ( ดุมเกวียนภาษไทยเรียกว่า เพลาเกวียนซึ่งเป็นพาหนะของคนในสมัยก่อน ) ปัจจุบันนี้ส้างคาก็ยังปรากฎให้เห็นอยู่ คนที่มาสร้างบ้านสร้าง

คอมคนแรกนั้นไม่มีใครเล่าขานถึงเลย บ้านสร้างคอมได้ตั้งขึ้นมาผ่านหลายยุคหลายสมัยซึ่งนานพอสมควร จึงมาตั้งผู้ใหญ่บ้านและกานันขึ้นตามระบอบการปกครองของไทยผู้ใูหญ่บ้านคนแรกของบ้านสร้างคอมหรืออาเภอสร้างคอมในปัจจุบัน คือ หม่นื ชนะนิกรเป็นผู้ใหญ่บ้าน เมื่อสร้างคอมได้รับแต่งตั้งเป็นตาบลบ้านสร้างคอมจึงแต่งตั้งกานัน ซึ่งกานันคนแรกคือนายแดง ไม่มีนามสกุล เพราะสมัยก่อนไม่มีการตั้งนามสกุลขึ้นใช้เหมือนปัจจุบัน ไม่รู้ระยะเวลาดารงตาแหน่งที่แน่นอน