De rouwcirkel

1. De rouwcirkel

C. Afscheid nemen

Dit is keerzijde van het welkom en het hechten. Eerst doen we dit in het klein: een knuffelbeer vergeten, afscheid aan de schoolpoort, een huisdier sterft ...

Op die momenten leren we omgaan met verlies. De manier hoe we omgaan met klein verlies zorgt voor ‘tools’ voor latere rouwprocessen.

D. Rouwen

Alle gevoelens, gedachten, gedrag, ervaringen die bij afscheid naar voren komen. Vaak is er een wisselwerking tussen verlangen om stil te staan (verliesoriëntatie) en verlangen om verder te gaan (hersteloriëntatie). Deze wisselwerking verloopt niet voorspelbaar en kan jaren duren. Ook als het verlies al lang een betekenis heeft gekregen (volgende fase in de rouwcirkel)

De reacties kunnen zeer verschillend zijn, maar toch zijn er gelijkenissen tussen mensen. We kunnen een onderscheid maken tussen emotionele, cognitieve (denken), fysieke, gedragsmatige en spirituele reacties

Emotionele reacties (soms moeilijk uit elkaar te houden)

• • schuld

  • woede

  • verdriet

  • angst

  • geen of vlakke gevoelens

  • leegte

  • heimwee naar wat niet meer mogelijk is

  • opluchting

Cognitieve reactie

• • verdringen (niet aan verlies willen denken)

  • concentratieproblemen

  • bezigheden van anderen heel banaal vinden

  • nachtmerries, angstig slapen

  • verwarring (door chaotische gevoelens)

  • daling van zelfvertrouwen (wordt veel lager in tweede jaar)

  • idee van uitzichtloosheid

  • idee van onvermogen

  • rol of identiteitsverwarring: Wat is mijn taak? Wie ben ik?  

Fysieke reacties

• • vermoeidheid

  • schommelingen in eetlust

  • gewichtschommelingen

  • hoofdpijn, keelpijn, spierpijn

  • maag- en darmklachten

Gedragsreacties

• • (vervelend, storend, negatief) aandacht vragen

  • afhaken

  • isoleren

  • agressie

  • veel sporten

  • weglopen

  • rol- of identiteitsverwarring

Spirituele reacties

• • contact met overledene

  • zoeken, vragen naar God, Iets, leven na de dood

  • waarom – vraag, zoektocht naar zingeving

  • opzoeken van 'spirituele' ruimte (natuur, gebedsruimte, kerkhof, stille ruimte op school...)

Reacties die vaak op school worden gezien:

• • Concentratieproblemen

  • Prestaties verminderen

  • Prestaties verbeteren

  • Soms zoeken naar ‘verbinding’ op school

Je kan rouwen niet enkel bekijken vanuit de verschillende reacties, maar ook vanuit de idee van 'rouwtaken': als je dwaalt door het landschap van je rouw zijn er enkele taken die kan vervullen om doorheen het landschap verder te gaan. dwalen door het rouwlandschap

E. Betekenis geven

Wat betekent dit verlies voor mijn leven? Het verlies krijgt een plaats in het leven, waardoor men verder kan, opnieuw contact kan maken met anderen.

Dit sluit sterk aan bij de waarom – vraag: Wat is de zin van dit verlies?

- Welke betekenis heeft mijn verlies voor mij?

- Hoe heeft dit verlies mij en mijn wereld veranderd, positief en negatief?

- Is dit mijn leven? Wat is het doel? Wat is belangrijk? Wat is voor mij een zinvolle manier van bestaan?

Rouwen is oa leren omgaan met de vaststelling dat er op deze vragen misschien geen antwoord is dat volledig voldoening geeft.

4 Gecompliceerde rouw (dit vraagt om professionele begeleiding)

De reacties bij een gecompliceerd rouwproces kunnen dezelfde zijn als in een verstoord proces maar we moeten doorverwijzen als

• • Ze intenser zijn 

  • Ze veel langer duren 

  • Het gaat om een stapeling van verstoringen

  • Het gedrag schadelijk is voor zichzelf of anderen

  • De persoon niet meer kan functioneren in gezin, school, job, vriendenkring

Kernprocessen bij gecompliceerde rouw

• • Het verlies wordt een onderdeel van het eigen levensverhaal.

  • Negatieve opvattingen over de eigen persoon, het leven en de toekomst

  • Verkeerde interpretaties van de eigen rouwreacties

  • Angstig en depressief vermijdingsgedrag

5 Tips voor de rouwende

• • Gezelschap van begripvolle vrienden

  • Dagelijkse routine in stand houden

  • Zorg voor jezelf: eten, slapen, lichaamsbeweging

  • Besef dat rouw = lijden = rauw

  • Wegduwen van rouw: idee van de brandkast

6 Tips voor de omgeving

• • Open en duidelijke communicatie: Beter stuntelen dan doen alsof er niets aan de hand is of info achterhouden.  

  • Regelmaat, regels, continuïteit

  • Goed functioneren van omgeving (zodat rouwende niet voor anderen moet zorgen)   

  • Uiten van gevoelens aanmoedigen door ernaar te vragen (niet pushen + ieder op eigen manier)

  • Accepteer de gevoelens, niet altijd het gedrag.

  • Geef ruimte voor stilstaan en ruimte voor verder willen gaan.

  • Lotgenotencontact aanmoedigen

  • Je bent vriend(in), je kunt dingen die anderen niet kunnen.

  • Je bent geen psycholoog!