euphonium en bastuba

Een euphonium of tenortuba is een koperen blaasinstrument. De toon is te vergelijken met een baritonzanger. De naam euphonium komt oorspronkelijk van het Griekse woord euphonos, wat betekent "mooi klinkend": eu betekent "mooi" of "goed" en phonè betekent "klank" of "geluid". Een euphonium behoort tot de tubafamilie. De tenorsaxhoorn, gewoonlijk kortweg 'bariton' genoemd, een gelijksoortig instrument, maar met een beperkter bereik in het lage register. Over het algemeen is een euphonium even groot, of iets groter dan de bariton. Een euphonium heeft drie of vier ventielen, de bariton meestal drie. Het instrument wordt gestemd in bes of c en heeft een iets zwaardere klank dan de bariton. De grote charme van het euphonium is zijn mooie, zachte klank en hij heeft als voordeel dat hij dankzij zijn vierde ventiel, ook wel kwartventiel genoemd, een kwart lager kan spelen, maar ook zeer gemakkelijk hoge noten haalt.

De bastuba of kortweg tuba is de naam voor een aantal koperen blaasinstrumenten in het bas-register. Tuba is een benaming die in vele talen wordt gebruikt en ongespecificeerd verstaat men onder 'tuba' meestal een bastuba. In amateur blaasorkesten in Nederland en Vlaanderen heeft men echter dikwijls de gewoonte om onder de term 'tuba' een euphonium te verstaan, wat voor enige verwarring kan zorgen.

Het instrument werd in de jaren dertig van de negentiende eeuw door Wilhelm Wieprecht en J.G. Moritz ontwikkeld om zowel in militaire blaasorkesten als symfonieorkesten de leegte in het bas-register op te vullen.

Adolphe Sax heeft in zijn werk geprobeerd om de tubafamilie over het gehele register uit te bouwen. De uitbouw van de tuba-achtige instrumenten resulteerde in de reeks saxhoorns van piccolo tot sub-contrabas. De klassieke saxhoorns (bugel, althoorn, bariton) hebben een iets engere boring dan de euphonium en de bastuba's en daarom wordt soms de saxhoorn- en tubafamilie uit elkaar getrokken. In het concept van Adolphe Sax vormde dit echter wel één geheel.

Waar kan ik met het instrument terecht?

Euphonium, bariton en tuba behoren tot de standaardbezetting van het harmonie- en het fanfareorkest en van de brassband. In een conventionele brassband zitten twee euphonium, een solo-instrument en een tweede euphonium alsook twee baritons en vier bassen. Occasioneel wordt een euphonium gebruikt in een symfonieorkest, maar dan vaak eerder solistisch, bijv. in The Planets van Gustav Holst. De tuba daarentegen heeft wel een vaste plaats in het groot symfonisch orkest.