Ăn uống là một điều tế nhị, đi đứng, ăn mặc phản ánh tư cách của con người thì phép lịch sự trên bàn ăn càng phản ánh điều ấy rõ ràng hơn.
Tư thế ngồi ăn
Khi đi ăn tiệc phải chú ý tư thế ngồi và tư thế tay. Ngồi lưng ngay ngắn, vai thoải mái không nên cong lưng ưỡn vai. Hai tay có thể nắm lại, đặt tự nhiên trên đùi, ngón tay cũng có thể nắm nhẹ vào mép bàn hoặc một tay để trên bàn, một tay để dưới bàn. Khi ăn canh, chú ý đề phòng canh rơi vào quần áo.
Khi ăn nếu cần nói chuyện thì không nên vừa nhai vừa nói, khi nói nên đặc dao, dĩa, đũa, thìa... xuống bàn. Không nói to, cười to, khi nhai miệng ngậm lại, không nhai nhồm nhoàm. Người lịch sự ăn không pháp ra tiếng động lớn.
Cần tôn trọng sở thích ăn uống của người khác, không nên quá chén. Say sưa là biểu hiện thất lễ và bất lịch sự nhất.
Ăn tiệc kiểu Trung Hoa
Trong bữa cơm phong cách Trung Hoa, sử dụng đũa là một nghệ thuật. Ngoài việc cầm đũa cho đúng, khi nói chuyện với người khác phải đặt đũa xuống. Đũa có thể được đặt lên giá đũa hoặc bên cạnh bát ăn của mình. Sử dụng đũa không nên chống đũa lên bàn để so đũa. Theo phép lịch sự, tay phải cầm đũa chuyển sang tay trái, rồi dùng tay phải sửa lại đôi đũa cho ngay ngắn sau đó lại chuyển đũa sang tay phải. Sử dụng đũa có những kiêng kỵ:
- Sau khi gắp một miếng thức ăn lại gắp ngay một miếng khác.
- Cầm đũa mà không biết nên gắp món nào, cứ chuyển đũa từ đĩa thức ăn này qua đĩa thức ăn khác.
- Lấy đũa để xê dịch bát hoặc cốc.
- Đảo lật món ăn trong đĩa đồ ăn chung.
- Dùng đũa đưa thẳng thức ăn vào miệng.
- Dùng lưỡi liếm thức ăn trên đũa.
Trong các bữa cơm kiểu Trung Hoa, gia vị (nước mắm, ma-gi, xì dầu...) phải múc vào bát (đĩa) riêng của mình chứ không sử dụng chung.
Ăn tiệc kiểu Âu
Theo lối ăn châu Âu, món ăn do người phục vụ mang đến cho từng người. Phụ nữ và những người được kính trọng lấy trước, chủ nhà lấy sau cùng. Đừng bị lúng túng khi thấy trên bàn ăn có rất nhiều loại dao, thìa, dĩa. Thực ra cách dùng chúng rất đơn giản: bất kể là món ăn gì, bạn chỉ cần bắt đầu dùng từ chiếc dĩa bày ở hàng ngoài cùng, mỗi khi thay đổi món ăn thì bạn lại tiến dần vào thứ dụng cụ tiếp theo, làm như vậy bạn sẽ không bao giờ sợ bị dùng nhầm cả.
- Khăn ăn: Khăn ăn phải được để ngay ngắn trên đùi, không lấy khăn ăn để lau bát đĩa. Khi ăn xong hoặc đang ăn có thể để gọn gàng ngay ngắn trên bàn. Chú ý, không làm rơi khăn ăn.
- Dĩa: Theo nguyên tắc, tay trái cầm đĩa tay phải cầm dao. Sau khi cắt thức ăn thành miếng nhỏ, dùng dĩa đưa thức ăn vào miệng. Cắt miếng nào, ăn miếng ấy, không nên cắt toàn bộ rồi cho gia vị, trông sẽ không đẹp mắt. Khi đang ăn muốn nói chuyện cần đặt dao dĩa xuống bàn ngay ngắn. Dao chỉ dùng để cắt, thái thịt, lấy muối chứ không bao giờ được đưa lên miệng.
- Ăn canh: Khi ăn canh đầu hơi cúi, lấy thìa xúc canh vào miệng. Phần canh còn trong bát có thể dùng tay trái nghiêng bát canh rồi dùng tiếp.
- Ăn bánh mỳ: Bất kể bánh mỳ mềm hay cứng đều nên bẻ từng miếng nhỏ cho vào miệng. nếu miếng bánh lớn phải cắt bằng dao, dao phải chùi sạch, quay lưỡi lên trời cắt, không tỳ lưỡi dao xuống mặt bàn hay trên mặt đĩa. Khi dùng bơ (phó-mát), lấy mũi dao phết bơ vào từng mẩu bánh, tránh phết bơ quá nhiều trên miếng bánh.
Sử dụng đồ uống
Rượu là thức uống gây hưng phấn không thể thiếu được trong bữa ăn của người phương Tây, tuỳ theo món ăn mà dùng các loại rượu khác nhau. "Rượu nho đỏ dùng với thịt màu đỏ, rượu nho trắng dùng với thịt màu trắng" - đó là nguyên tắc chung mà bạn nên biết.
- Trong một bữa ăn kiểu Âu, có đến 3 hay 4 cỡ cốc (ly) để đựng các loại rượu khác nhau tuỳ theo ý muốn của khách hay tuỳ theo lúc dùng món gì. Độ và vị của rượu là một thứ gia giảm nhịp nhàng với tính chất các món ăn.
- Dùng thịt quay, luộc nướng sẽ dùng những loại rượu vừa phải (các loại vang: Vin Fin, Bordeaux Sahel), nếu ăn hải sản sẽ sử dụng các loại rượu cao độ hơn. Khi dùng rau không nên uống rượu. Khi tráng miệng lại sử dụng loại rượu khác.
- Dùng nước đá không nên để sẵn trong cốc. Những thứ rượu ngon không nên cho nước đá mà phải ướp lạnh. Rượu uống nguyên chất và các loại rượu tiêu hoá (digestif) cũng không nên dùng cùng nước đá. Thông thường, rượu mạnh rót vào ly nhỏ, rượu nhẹ rót vào ly lớn
Người Việt vốn quen với đôi đũa, được làm từ cây tre quốc hồn quốc tuý của Việt Nam. Một trong những nét văn hoá ẩm thực của người Việt Nam là văn hoá dùng đũa. Tuy nhiên không phải cứ ở nước ta thì khách cứ phải nhập gia tuỳ tục mà bản thân chúng ta cũng phải tìm hiểu và am tường cách dùng dao dĩa cũng như văn hoá ẩm thực của người phương tây.
Người Nga
Bữa ăn tối giao dịch đang ngày càng trở nên phổ biến ở Nga để đưa ra các quyết định,để thương lượng hay để làm quen. Do đó việc đặt trước một nhà hàng thích hợp là rất quan trọng và nhà hàng đó không nên ầm ĩ với tiếng nhạc hay tiếng ồn của một đám đông. Vị trí trung tâm thường dành cho những quan chức cao cấp nhất. Bạn nên ngồi ở vị trí đối diện với đối tác người Nga.
Nâng li chúc mừng là một phần rất quan trọng trong bữa tối.
Người Nga dùng dao dĩa theo kiểu truyền thống với dĩa được cầm trên tay trái, mũi dĩa chĩa xuống dưới và tay phải luôn luôn cầm dao. Người ta cho rằng tay của bạn vẫn nên để trên bàn. Chắc chắn là cổ tay bạn vẫn để nguyên trên mặt bàn.
Nước Nga có một nền văn hoá đồ uống. Từ chối uống rượu là không thể chấp nhận được trừ phi bạn có lí do chính đáng chẳng hạn như giải thích rằng lí do sức khoẻ hay tôn giáo khiến bạn không thể uống rượu. Bạn cũng có thể mỉm cười và giả như mình đang uống để chứng tỏ rằng bạn đồng ý với việc nâng ly chúc mừng và tôn trọng người xung quanh.
Nhưng cần biết là đối tác người Nga có thể muốn tiến hành việc làm ăn ngay khi bạn đang say. Vì thế phải biết đâu là điểm dừng vì mỗi lần bạn cạn ly, bạn sẽ bị thúc giục phải rót đầy ly.
Ở những bữa tiệc tối cá nhân, bạn sẽ được khuyến khích chứ không bị thúc ép ăn đến xuất thứ hai. Nếu chủ nhà của bạn cứ khăng khăng mời thì có lẽ bạn sẽ thấy để lại một chút thức ăn trên đĩa của mình là cần thiết để họ tin rằng bạn đã ăn đủ. Song trong những trường hợp khác hãy cố gắng ăn hết mọi thứ trên đĩa của bạn, bởi người Nga thấy khó chịu trước sự lãng phí.
Người nào đưa ra lời mời sẽ thanh toán hoá đơn. Như là một cử chỉ lịch sự người khách sẽ đưa ra lời đề nghị thanh toán. Nếu bạn sắp chủ trì một bữa ăn thì cách tốt nhất là nên sắp xếp việc chi trả từ trước. Song nếu bạn là một phụ nữ thì những vị khách nam giới sẽ cảm thấy bị xúc phạm khi bạn định áp dụng theo cách này.
Người Đức
Người Đức sau khi họp thường ăn tối với nhau và chủ đề nói chuyện thường vẫn là về các công việc làm ăn. Các doanh nhân Đức đã thành thông lệ không đưa ra các quyết định công việc trong bữa ăn.
Phép tắc về việc ai thanh toán sau mỗi bữa ăn là rất khác biệt trong văn hoá Đức. Ai đưa ra lời mời thì sẽ trả hoá đơn. Điều này khác so với phép lịch sự của những nền văn hoá mà khách được mời thì tỏ ý muốn được thanh toán hoá đơn để tỏ ra hào phóng. Đặc biệt là những người Á Đông nên tránh việc khăng khăng muốn giả tiền như vẫn hay làm bởi nó không chỉ làm người Đức cảm thấy xấu hổ và bối rối mà đôi khi thực tế họ không ngờ đến điều này. Nếu bạn thực sự thấy bạn cần tỏ ý muốn chia sẻ hoá đơn thì tốt nhất bạn nên làm việc này trước khi tới nhà hàng.
Lưu ý quan trọng là một người bạn hay một đồng nghiệp Đức chỉ gợi ý là cũng nhau đi ăn ở ngoài thì điều đó không có ý là muốn trả hoá đơn. Người Đức vốn dùng nhiều thịt và nước sốt. Đây có thể là vẫn đề với những ai có chế độ kiêng khem đặc biệt. Tuy nhiên điều quan trọng ở đây là những vị chủ nhà Đức sẽ không thấy xấu hổ hay bực mình nếu bạn thẳng thắn thông báo trước với họ về điều này.
Những buổi dạ tiệc thường bắt đầu rất đúng giờ. Nếu bạn vì bất kì một lí do nào mà đến muộn thì nên gọi điện thông báo trước với chủ nhà. Không nên tuỳ tiện ngồi ở những bữa tiệc như vậy, hãy đợi cho đến khi nào bạn được chỉ chỗ ngồi hay chủ nhà bảo bạn cứ ngồi bất cứ chỗ nào bạn thích.
Theo truyền thống thì đầu bàn là chỗ ngồi danh dự nhất, vị trí đầu tiên ở bên phải hay bên trái đầu bàn là để dành cho những người thực sự quan trọng. Nếu chủ nhà là hai người thì một người sẽ ngồi ở đầu bàn bên này, còn một người sẽ ngồi ở phía bên kia.
Nếu bạn đã quen với những phép tắc lịch sự khi ăn uống của Pháp thì bạn sẽ không gặp bất cứ vấn đề nào ở Đức.
ST