Nóng giận là một cảm xúc mạnh mẽ của con người bắt nguồn từ những cảm giác khó chịu, đau khổ, bực bội, hoặc thất vọng. Biểu hiện của nóng giận cũng có nhiều mức độ, từ một sự bực bội nhất thời cho đến một cơn thịnh nộ. Nếu không được khắc phục, nóng giận có thể dẫn đến nhiều vấn đề về sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.
Bản chất của sự nóng giận
Về bản chất, nóng giận là một hiện tượng bình thường của con người trong quá trình tiến triển và thích nghi với cuộc sống. Bản thân cơn giận không nguy hại, nhưng có thể gây những hậu quả nghiêm trọng nếu cảm xúc mạnh mẽ này không được quản lý đúng cách.
Cảm xúc nóng giận là sự kết hợp những biến đổi cả về mặt thể chất lẫn tinh thần. Khi nóng giận,bên trong cơ thể giải phóng một lượng lớn năng lượng dưới dạng các hợp chất hóa học, điển hình như adrenaline.
Kể cả khi nguyên nhân nóng giận đã được giải quyết, cơ thể người vẫn phải tiếp tục giải phóng phần năng lượng dư thừa. Chúng có thể được chuyển hóa qua một đối tượng khác – có thể là người hay vật thể, điển hình như phản ứng đấm vào tường. Nếu không được khắc phục kịp thời, người nóng giận có thể có những hành động tự hủy hoại bản thân.
Một giải pháp khác thường được nhiều người áp dụng, chính là dồn nén cảm xúc, kìm hãm năng lượng cần được giải phóng. Kết cục là chúng có thể trào ra thành những phản ứng quá mức cần thiết trong lần nóng giận kế tiếp. Hậu quả ngay sau đó là cảm giác xấu hổ vì những hành động thái quá đã làm, để rồi tiếp tục vòng luẩn quẩn những cảm xúc bị đè nén.
Một số người chọn giải pháp không nổi nóng, nhưng thay vào đó, họ phản ứng bằng lời nói cay nghiệt hoặc có những hành động mang tính bạo hành, gây hại cho bản thân và cả những người xung quanh.
Tuy vậy, nóng giận cũng có mặt tích cực của nó. Việc giải phóng năng lượng do nóng giận góp phần mang lại cảm giác dễ chịu. Người nóng giận có thể thấy khá hơn khi mọi sự bực bội được giải phóng. Thậm chí một số người còn cảm thấy hả hê khi cơn giận cho phép họ chứng tỏ quyền uy trước những người xung quanh. Đây là một khía cạnh cần được lưu tâm trong việc quản lý sự nóng giận, vì nó có thể gây nghiện.
Tác hại của sự nóng giận đối với sức khỏe
Cảm xúc nóng giận bị dồn nén có thể dẫn đến lo âu và trầm cảm, làm phương hại đến các mối quan hệ, ảnh hưởng tiêu cực đến suy nghĩ, hành vi ứng xử cũng như nhiều vấn đề khác về thể chất lẫn tinh thần của con người. Nóng giận thường xuyên về lâu dài là nguyên nhân gây huyết áp cao, các vấn đề tim mạch, đau đầu, các bệnh về da và hệ tiêu hóa. Ngoài ra, nóng giận cũng có liên quan đến những hành vi tội ác, bạo hành thể xác và tinh thần, và những hành động mang tính hủy hoại khác.
Nhận diện nguyên nhân gây nóng giận
Việc kiểm soát nóng giận đòi hỏi cần phân biệt giữa những cảm xúc tích cực và tiêu cực khi cơn giận bùng phát, để từ đó tìm ra cách khắc phục phù hợp, trên cơ sở nguyên tắc chung là tập trung vào những suy nghĩ tích cực và hạn chế những ý nghĩ mang tính hủy hoại.
Sẽ có nhiều giải pháp khác nhau do mỗi người sở hữu cơ chế cảm xúc khác nhau. Một số cách thông dụng để khắc phục những cơn giận dữ nhất thời là:
Chơi một môn thể thao không mang tính va chạm;
Học cách thư giãn hoặc thiền;
Tìm một nơi riêng tư, kín đáo để có thể hét thật to, giải tỏa những năng lượng hoặc cảm xúc bị dồn nén;
Đấm vào gối;
Chạy bộ.
Kỹ năng quản lý sự nóng giận
Đây là một kỹ năng cần được luyện tập để có được.
Bước đầu tiên là đối mặt với tình huống gây nóng giận. Hãy viết lại thật chi tiết từng sự kiện đã xảy ra khiến cho cơn giận bùng phát. Đó có thể là một tình huống nhất thời, hoặc một loạt sự việc xảy ra trong quá khứ chưa được giải quyết thỏa đáng, khiến cho cơn giận bị dồn nén và tích tụ.
Kế tiếp, hãy tự hỏi bản thân mình 4 câu hỏi về tình huống gây nóng giận và thử trả lời chúng:
Sự việc có nghiêm trọng đến mức phải nóng giận như thế không?
Có cách giải thích nào khác thích hợp hơn cho những gì đã diễn ra?
Tôi có thể làm gì để kiểm soát tình huống đó?
Nếu người thân của tôi gặp phải tình huống tương tự, tôi sẽ khuyên họ thế nào?
Việc này thực chất không giúp giải tỏa cơn giận, nhưng sẽ có tác dụng giúp người nóng giận lấy lại bình tĩnh để đánh giá sự việc một cách chính xác hơn. Mỗi khi có chuyện xảy ra và bạn cảm thấy mình sắp “bốc hỏa”, hãy lánh đi chỗ khác và – nếu có thể – tự nhìn nhận lại sự việc thông qua 4 câu hỏi trên.
Nếu cơn giận vẫn chưa được giải tỏa, hãy suy nghĩ lại thật cặn kẽ về nguyên nhân khiến cho bạn giận dữ, vì chỉ có cách xác định đúng nguyên nhân mới có thể giúp tìm ra cách giải quyết thỏa đáng. Vì khi nóng giận, chúng ta thường đánh mất lý trí và có xu hướng “chĩa mũi dùi” vào những người vô can, trong khi lẽ ra sự việc cần phải được dàn xếp với đúng đối tượng có liên quan. Hãy dành cho bản thân mình một khoảng thời gian nhất định để kiểm soát cơn giận cho đến khi hoàn toàn lấy lại được những cảm xúc tích cực.
Sau đây là một số giải pháp có thể thực hiện được nhằm khắc phục tính nóng nảy về lâu dài:
Mỗi khi bạn cảm thấy mình sắp nổi nóng, hãy hít thở sâu, tự trấn an hoặc dừng ngay những ý nghĩ tồi tệ. Hãy tự nhắc nhở bản thân bằng những lời khuyên đại loại như “Thư giãn đi nào!” hoặc “Đừng nghiêm trọng hóa vấn đề!” cho đến khi cơn giận lắng xuống.
Quyết đoán là một trong những đức tính có thể được rèn luyện để khắc phục sự nóng nảy. Thay vì mất bình tĩnh trước một tình huống không như ý, những người quyết đoán có khả năng biểu đạt cảm xúc, nhu cầu cũng như những gì họ muốn một cách khéo léo mà không gây hậu quả nghiêm trọng.
Hãy chia sẻ với những người thân thiết, giãi bày những vấn đề của bản thân và nỗ lực thay đổi cách ứng xử của chính mình.
Tập nhìn nhận sự việc từ nhiều góc độ, đặt mình trong hoàn cảnh của người khác để có những đánh giá khách quan.
Hãy học cách lắng nghe. Kỹ năng lắng nghe giúp nâng cao khả năng giao tiếp và làm tăng cường sự tin tưởng lẫn nhau giữa những người đối thoại. Chính niềm tin này sẽ giúp bạn kiểm soát được những cảm xúc tiêu cực.
Học cách thể hiện bản thân, thể hiện cảm xúc một cách trực tiếp và suôn sẻ mà không cần phải mang tâm lý phòng thủ tiêu cực. Những điều này có thể được học hỏi từ những sách vở, tài liệu về kỹ năng sống hoặc từ những người xung quanh.
Cuối cùng, khi bạn cảm thấy mình không còn khả năng kiểm soát những cơn nóng giận thường xuyên gây ảnh hưởng nghiêm trọng lên các mối quan hệ trong cuộc sống, hãy tìm đến bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý. Họ sẽ giúp bạn rèn luyện các kỹ năng quản lý cảm xúc cũng như giúp bạn thay đổi suy nghĩ theo hướng tích cực hơn, đồng thời giúp xác định giải pháp khắc phục nóng giận phù hợp nhất cho bạn./.
PHAN NGUYỄN KHÁNH ĐAN