St-Truiden (Brustem)

Sint-Truiden, Brustem, Grafelijke burcht (donjon)

Historiek: Brustem was een Loons allodium binnen of op de grens met het graafschap Duras. De relaties tussen beide domeinen waren van oudsher vertroebeld: in 1085 bestormden de Brustemnaren Sint- Truiden. In 1160 werd Brustem met nog andere dorpen in de omgeving door de graaf van Duras verwoest (Brustemium vastatur et comburitur cum aliis adjacentibus villis per comitem Durachium). Lodewijk I, graaf van Loon, reageerde pas na de dood, in 1170, van de graaf van Duras. Op 12 juli 1171 verbrak Lodewijk I de vrede. Hij had op zijn domein Brustem een sterke toren gebouwd. Als supplementaire versterking van zijn eerder opgetrokken burcht legde de graaf van Loon nog een omwalling aan rond het atrium (= kerkhof) van de kerk ('munito grandi vallo ecclesiae atrio'). Met die werken kwam hij op het domein van de graaf van Duras (in comitatu alterius) of op het terrein van de Kerk (in allodio ecclesiae), waarover de graaf van Duras de voogdij bleek te hebben. Dit feit leidde tot een treffen tussen de graaf van Loon en de graaf van Duras. Op 28 juli werd Brustem in de as gelegd en de burcht van de graaf werd door de Sint-Truidenaren belegerd. De oorlog eindigde voorlopig met de dood van Lodewijk I, op 11 augustus 1171. In 1172 liet Hugo, broer van graaf Gerard van Loon, een grote wal opwerpen rond Brustem (vallum ingens circa Brustemium erexit). Deze wal werd later afgewerkt door graaf Gerard. De graaf van Duras verzette zich echter tegen deze werken, waarop de graaf van Loon, bevreesd voor Duras, zijn allodium en zijn burcht te Brustem aan de keizer afstond om diens bescherming te verkrijgen. Hertog Godfried III van Brabant (1143-1190), één van de bemiddelaars in het geschil, kon graaf Gerard er toe overhalen zijn 'opus valli' uit te stellen. Toch verleende deze in 1175 nog een vrijheidscharter aan Brustem. In 1179 vielen de Sint-Truidenaren Brustem aan en staken het in brand. Zij geraakten over de eerste wal en dwongen de verdedigers zich binnen een kleinere ruimte terug te trekken. Om de burcht zelf in te nemen begonnen ze belegeringswerktuigen in elkaar te timmeren. Later op het jaar sloot de graaf, door bemiddeling van de keizer en de bisschop, vrede met de Sint-Truidenaren: hij zou geen gracht graven op het allodium van de kerk en de wal rond Brustem bleef onvoltooid.

In 1190 tenslotte werd Duras bij het graafschap Loon ingelijfd. Daardoor boette Brustem als grenspost dan ook sterk aan belang in. In het midden van de 19de eeuw is de helft van de toren ingestort, nadat men eerst nog een ingang op het gelijkvloers had gekapt.