Actieve Natuur: verbeteringen recreatieve infrastructuur

Vermarkten

Onze duinen, net als de zee en het strand, vormen een “uniek waardevol verkoops-potentieel” voor de De Panne dat veel meer zou moeten "vermarkt" worden. UNIEK omdat er nog weinig duinen overgebleven zijn aan onze kust en WAARDEVOL omdat dit resterende duinenareaal zeer rijk is (vb meer dan 500 soorten hogere planten in het "VNR de Westhoek"!). De resterende 3.800 ha duinen aan de kust (van de 6.000 ha anno 1900) zijn nu alle goed beschermd en dus blijvend! Ook de aangrenzing met het grote natuurgebied ‘Flandre Maritime” van onze grens met Bray-Dunes tot Leffrinckoucke maakt onze locatie zo bijzonder uniek. De Panne en Koksijde zijn de absolute koplopers aan de kust, met elk ca. 25 % van alle Vlaamse kustduinen. (De Panne 783 ha; Koksijde 804 ha). Het verschil met Koksijde is dat het grootste gedeelte van onze natuurgebieden een quasi aaneengesloten gebied vormen, dat doorloopt in Frankrijk, in tegenstelling met Koksijde waar de duinen uiteen vallen in verschillende niet aaneensluitende deelgebieden. Ook in tegenstelling met Koksijde zijn onze duinen quasi allemaal in het bezit van de overheid (gemeente De Panne, IWVA en Vlaamse Gemeenschap (ANB)). Alleen een klein stukje zeereepduinen tussen de Project Zeepark en de appartementen ZILT is nog in privé bezit. Het terrein van Zeepark is recreatiegebied en hiervoor werd een GRUP ZEEPARK opgemaakt om week-end appartementen + hotel + beachbar toe te laten. Het is dan ook goed dat de Vlaamse overheden onze duinen in de toekomst zullen beheren en promoten als 1 groot natuurreservaat nl "VNR De Duinen en de Bossen van De Panne". Spijtig dat de grensoverschrijding tot heden nog niet lukt (in tegenstelling met de Kalmthoutse heide nu het Grote gebied "Grenspark De Zoom - Kalmthoutse heide"). De "Camping du Perroquet" vormt hier een obstakel.

"Natuur" kan een ‘big business' worden. Denk aan klassieke buitenlandse voorbeelden zoals de Nationale Parken in de Verenigde Staten, maar ook aan de Waddeneilanden en de Veluwe in Nederland, de Marquenterre in de baai van de Somme en het Nationaal Park Hoge Kempen in Limburg. Kunnen wij niet evenveel natuurtoerisme hebben als Texel in Nederland?

Een en ander vereist evenwel een volwaardig en sterk product, dat ‘vermarktbaar' is en net daar is nog werk aan voor De Panne. De tijd is voorbij dat de vakantiegangers hier voor 1 volle maand kwamen en dagelijks met de kindjes op het strand speelden voor de cabine. De ééndagtoerist komt ook niet meer voor de "schone winkels"!

De laatste jaren werd in De Panne , door het team van het bezoekerscentum- vroeger door Vlaanderen: De Nachtegaal, nu door de provincie DE DUINPANNE- , een schat aan educatief materiaal en activiteiten ontwikkeld: natuurlespakketten, Week van de Zee, nieuwe expo "Sea Change", geleide wandelingen voor zeeklassen en toeristen, duinpieper-rugzakje, Natuurfestival en andere. De voornaamste doelgroepen waren tot heden de scholen en socio-culturele verenigingen. (en je mag zeker zijn dat die kindjes zullen terugkomen als ze volwassen zijn). Hoewel een geleidelijke kentering merkbaar is (b.v. opentrekken van Week van de Zee naar het brede publiek, evenementen in De Duinpanne zoals het Natuurfestival, Te Nachte Gaan,...) is er nog veel werk aan de winkel.

We hebben nu éénmaal die natuur maar deze wordt door de gemeente De Panne nog te weinig uitgebaat als een toeristisch-recreatieve aangelegenheid en valt nog teveel onder het alleenbeheer van de Vlaamse Administratie Natuur (ANB). Noch de gemeente, noch Westtoer, noch Toerisme Vlaanderen spelen onze natuur (met uitzondering van het strand) volwaardig uit als een echte ‘unique selling proposition '. Daarentegen gaat vzw Natuurpunt-nationaal wel resoluut de toer van de recreant op (niet Natuurpunt-Westkust). Met haar Fiets- en Wandelgids, haar slogan ‘Natuur voor iedereen' geven ze alvast een impuls naar meer natuurbeleven voor het grote publiek.

Zal die promotie het product niet zelf vernietigen op termijn?

Wellicht niet omwille van de volgende redenen:

1· informatie over de natuurwaarden en de mogelijkheden voor recreatief medegebruik ervan zullen het draagvlak voor natuurontwikkeling bij een breed publiek vergroten wat belangrijk is voor het steunen van verdere natuurbeschermingsmaatregelen.

2· het verder goed inrichten van de duingebieden in functie van recreatie en toerisme en het geleiden van recreanten zal de meest kwetsbare gedeelten kunnen beschermen tegen overbetreding. De ervaring van het mooie padennet in het "VNR de Westhoek" heeft duidelijk aangetoond dat goed ingerichte paden een grote publieks-toeloop aankunnen en dat zelden afgeweken wordt van mooie paden.

3· natuurgerichte recreatie en toerisme kunnen banen scheppen (momenteel reeds kleine 20 rechtstreeks in de DUINPANNE +een 6-tal bij ANB en daanaast nog veel vrijwilligers). Dit verhoogt ook het draagvlak bij de lokale bevolking.

Er is de laatste jaren reeds zeer veel gerealiseerd om onze duinen beter bekend te maken bij het grote publiek maar er is nog een hele weg af te leggen. Hierna zullen actiemaatregelen voorgesteld worden om onze gebieden nog beter te promoten o.a.:

1- verdere openstelling en inrichten van onze duinen met het oog op natuur EN recreatie.

2- de recreatieve samenhang van onze duinen en verbeteren vooral door de padenstructuur (te weinig uitgebreid (doorsteek Houtsaegerduinen en verbinding VNR Westhoek met Dunes du Perroquet; ook meer nodig voor fietsers; )

3- inrichting van de duinen voor bezoekers (vergroten belevingswaarde voor de recreant (zoals voor rolstoelgebruiker (nog veel verbeteringen nodig aan het Wieltjespad), blinden en slechtzienden); betere aanduiding van speel- en struinzones + meer van die,...)

4- bereikbaarheid van de duinen (bewegwijzering );

5- onthaal, communicatie en publiciteit naar de recreanten op een overzichtelijke manier (vooral via internet). Nu zeer mooie site van de DUINPANNE. Deze uitbreiden????

Kwaliteiten

Iedereen is van harte welkom in de kustduinen! Zowel groepen, gezinnen als individuelen, mensen met en zonder hond, kinderen en personen met een beperking. Er is reeds zeer veel gerealiseerd: een zeer goed functionerend Provenciaal Bezoekerscentra DE DUINPANNE, recreatieve wandelpaden, parkeerterreinen, uitkijkplatforms, rustbanken en andere. En alles is gratis toegankelijk. (in tegenstelling met veel gebieden in Nederland). Deze gebieden moeten vlot bereikbaar zijn de auto en met het openbaar vervoer. (zie nieuwe "groene stopplaatsen" van De Lijn in samenwerking met Natuurpunt).

Het idee van de met prikkeldraad omheinde natuurgebieden die enkel toegankelijk zijn voor een ‘groene elite'. is gelukkig verleden tijd ‘Natuur voor iedereen' is niet toevallig ook de slogan van "vzw Natuurpunt".

Mogelijke verbeterpunten zijn hier o.m.:

1- de bewegwijzering naar en tussen die natuurgebieden is (veel verbeterd de laatste jaren tussen de gebieden door ANB beheerd)

2- nog betere en herkenbare bewegwijzering van de ingangen,

3- de professionalisering van het onthaal en de informatieverstrekking

4- het zorgvuldig omspringen met afsluitingen.

5-inrichten en aanduiding van nog meer panoramaplatforms

Je kan er de natuur op 101 manieren ontdekken en beleven, met wie je wil, en wanneer je wil. Er zijn voorzieningen en bewegwijzerde routes voor fietsers, wandelaars, ruiters en zelf mountainbikers. Om de natuur nog wat spannender te maken, zijn er uitkijkplatforms, begrazingsblokken met ezels, pony's en hooglandrunderen, struin- en speelzones, duinpieperrugzakjes en geleide wandelingen in gebieden die momenteel niet open staan voor het publiek. En toch is er nog meer uit te halen.

1. verbinding van de gemeentelijke wandeltrajecten met de duingebieden (vb verbinding De Panne-Baaldje via de Houtsaegerduinen en deze verbinden met de DUINPANNE)

2. Het fietsen door de duinen is nog te beperkt. (hoe naar bijvoorbeeld de "Drie Vijvers" ? (Natuurgebied "De Zwarten Hoek")?)

3. Uitkijkpunten zoals het voorstel van de" seven summits" in onze duinen kunnen een grote meerwaarde betekenen.

4. "Ruige Safari" wandelingen met gids in het "NRV De Westhoek" moeten kunnen.

5. Tot slot kunnen ook kleine verbeteringen van de infrastructuur de belevingswaarde van een gebied verhogen.

Een goed toeristisch product straalt kwaliteit uit.

- De "natuur kwaliteit" vertaalt zich o.m. in biodiversiteit, zeldzame en boeiende fauna en flora, natuurlijke gradiënten (hoog-laag, natdroog, zoet-zout, zuur-kalk) en soortenrijkdom. Ondanks haar kleine oppervlakte, scoort de kustnatuur hier uitstekend. Natuur- en landschapsliefhebbers komen zeker aan hun trekken.

- Daarnaast is ook de "inrichting kwaliteit" van de duingebieden. En hier kan nog beter.

- Ook "stilte, rust en ruimte" zijn onmiskenbare kwaliteiten van onze natuur. Onze gemeente is met zijn zee, strand en duinen de ideale plek voor het compenseren van de dagelijkse drukte en stress. De lucht is er gezond en er is ruimte voor actieve beweging of voor mentale rust. Niet voor niets waren er vroeger aan de Kust veel kuuroorden en sanatoria.

- Tegenwoordig is de wellnesscultuur "in". De zee is een ideale locatie. Bij ons kun je ademen en herbronnen, met een zwembeurt, een lange strandwandeling (met of zonder Picon) of een stevige mountainbiketocht. Die elementen -gezondheid en natuur- worden nog te weinig als troeven uitgespeeld door de toeristische dienst.

Door de meerdere eigenaars van onze duingebieden en het gebrek aan communicatie en informatie komt de modale recreant in De Panne hoofdzakelijk naar het "VNR De Westhoek" maar kent hij de andere gebieden niet. Alhoewel de moderne recreant steeds vrijer wil zijn en zelfstandiger beslissingen wil nemen, heeft hij toch vaak nood aan structuur en geleiding. Er is nood aan een aantal vernieuwende producten om het ganse gebied te voet te verkennen. Het nieuwe "Knooppunt Wandelnetwerk" van de Westkust en de door Westtoer nieuwe "Kustwandelroute" kunnen die leemte vullen. De individuele recreant kan hiermee in alle vrijheid zijn route(s) zelf uitstippelen, op basis van trajecten die door deskundigen voor hem zijn uitgezocht. Er zijn ontelbare combinatiemogelijkheden.

Het "VNR De Duinen en Bossen van De Panne" met het "DE DUINPANNE" kan zich profileren als dagbestemmingen. Ze zijn beide bereikbaar via trein en kusttram. Mogelijkheden zat voor het ontwikkelen en vooral promotie van allerlei bezoekersarrangementen met natuur als centraal thema.

Er is ook kruisbestuiving mogelijk tussen kunst en cultuur. Voorbeeld landschapskunst (Beaufort) in de duinen i.p.v. hoofdzakelijk op de stranden? Een wandelcombinatie Houtsaegerduinen- Delvaux + George Grard museum? Een beeldenparcours in de tuin van de DUINPANNE"?

Ook de combinatie natuur en gastronomie opent eveneens mogelijkheden. Waarom zou een gezellig "Pannekoekenhuis" naast het DUINPANNE niet kunnen? (nieuwe cafetaria tennisclub Armorial is een gemiste kans).

Ook de MICE-markt (seminaries) bestaat in De Panne en is constant op zoek naar nieuwe en verrassende locaties voor de organisatie van bijeenkomsten, incentives en congressen die graag eens doorlucht worden met een buiten-lucht activiteit. (vb de nachtwandelingen voor het Donny hotel)

Een laatste combinatie natuur en geschiedenis is helaas moeilijk nog te beleven in De Panne. Nochtans was De Panne op het einde van de 19de eeuw de tweede grootste vissershaven van de kust met ongeveer 100 vissersboten. Ingevolge een concurrentiestrijd met Oostende en ingevolge wereldoorlog I is de "Schuilhaven De Panne" niet gerealiseerd en is de volledige visserspopulatie na WO I naar Oostende verhuisd. De vele vissershuisjes verspreid in de duinen (rond de Veurnestraat, Duinhoek en De Mol) zijn helaas quasi allemaal herbouwd of verdwenen. Een laatste vissershuisje in de bufferzone van de Houtsaegerduinen is ook tot ruïne herleid. Hier bestond een mooie opportuniteit om dit huisje te restaureren en te integreren in het aangrenzend natuurreservaat, waar de mogelijk bestond om de duinakkertjes te restaureren. De enige mogelijkheid is het padenplan zodanig te voorzien dat aansluiting komt met het "Ijslandvaarderswandelpad" van Koksijde. (zie verder)

Sommige vinden dat de eerste doelgroep voor de "vermarkting" van de natuur aan de Kust het brede publiek in Vlaanderen, Brussel en Wallonië is. Maar ook Duitsers en Nederlanders zijn te verleiden voor een meerdaags bezoek aan de Vlaamse Kust om te wandelen en te fietsen.

In tweede instantie stelt men de scholen en socio-culturele verenigingen voor, die vooral omwille van natuureducatieve en ontspanningsredenen naar de natuurgebieden aan de Kust komen. Dit is bij ons goed op gang aan het komen via DUINPANNE.

In derde instantie moet ook gedacht worden aan de "tweede verblijvers" die graag een gemeente uitkiezen met mooie natuur eventueel in het vooruitzicht om zich hier later definitief te vestigen wanneer ze op pensioen gaan.

Tot slot kunnen een aantal nichemarkten worden bewerkt met een specifiek aanbod, dat vandaag nog onvoldoende aanwezig is: kinderen, personen met een beperking, derde en vierde leeftijd, gastronomen e.a.

Communicatie

Er bestaat veel partiële documentatie over het aanbod aan natuur en recreatiemogelijkheden maar weinig overzichten en meestal dekken die niet het volledige aanbod. De informatiebron bij uitstek vandaag is uiteraard het internet. Deze informatie is op elk ogenblik toegankelijk vanuit de luie zetel. Maar is ze ook makkelijk vindbaar, actueel, praktisch, volledig en overzichtelijk. Hier is er een grote versnippering van websites: www.depanne.be; https://www.west-vlaanderen.be/domeinen/duinpanne, www.iwva.be, www.dekust.org; www.natuurpunt.be; www.decoussemaeker.be/natuur (niet meer bijgewerkt)

De informatie op deze websites is zeer fragmentair, vaak verouderd en gerelateerd aan de instantie die de informatie verspreidt. Een overzichtelijk en samenhangend verhaal ontbreekt. Laat staan dat daarbij nog informatie over recreatief medegebruik op een overzichtelijke manier te vinden is. Waar zijn de speelduinen in De Panne? Waar kan men picknicken?

Veel bestaande informatie over de duingebieden heeft vooral betrekking op natuur, eerder dan op recreatie. Dergelijk aanbod voedt de perceptie van een beperkte en weinig gastvrije natuur.

Er zou moeten worden gewerkt met een aanklikbare kaart en praktische fiches voor elk deelgebied. Volgende info is daarbij o.m. wenselijk: bereikbaarheid met wagen fiets en openbaar vervoer, openingstijden, onthaalvoorzieningen, toegankelijkheid voor personen met een beperking en honden, recreatief aanbod....

De toeristische dienst van De Panne geeft een mooie toeristische brochure uit waarin het globale aanbod van De Panne wordt aangeprezen. Het gaat om een wervende uitgave met veel mooi fotomateriaal maar weinig praktische informatie. Wel doorverwijzingen naar de "DUINPANNE", naar het wandelplan van De Panne, naar de wandelkalender en naar de Kustfietsroute. Een overzicht van het recreatief routeaanbod of van de diverse natuurgebieden is niet opgenomen. Er is geen arrangementenfolder meer met combinatie sport en natuur. Nochtans hanteert de gemeente De Panne ‘Actieve Natuur' als slogan.

Ook de kennis van de hoteliers en de hostessen aan de balie van de toeristische dienst kan verbeterd worden. (deze zoude zelf de belangrijkste gidsbeurten moeten meegestapt hebben ).

Anders is het met de DUINPANNE. Wie met de wagen, met de fiets of te voet het domein oprijdt of stapt, krijgt meteen het gevoel van een professioneel onthaal: goede bewegwijzering naar het bezoekerscentrum, ruime parking, grote en moderne onthaalruimte. Aan het onthaal zelf staat een display met folders in 4 talen, er liggen allerlei folders en brochures aan de receptie. Wenselijk zou zijn dat de kalender van al de recreatieve en natuuractiviteiten aangegeven wordt via een groot plasmascherm (zoals destijds bij de Nachtegaal).

De ruime beschikbare info is vooral gericht is op natuur, fauna en flora, natuurbehoud, natuur- en milieueducatie en wandelingen. Men beperkt zich doorgaans ook tot de onmiddellijke omgeving van het bezoekerscentrum en geeft weinig info hoe men overschrijdende wandelingen kan maken over de verschillende natuurgebieden.

Degelijke Informatieborden staan in principe aan de ingang(en) van die gebieden en verstrekken inlichtingen over natuurwaarden, landschap en historiek van het gebied in kwestie. Een overzichtskaart schetst de contouren van het natuurgebied, de ingangen, de padenstructuur, begrazingszones, uitkijkpunten e.a. Het Agentschap voor Natuur en Bos doet dat zeer goed en nu ook aan de Franse natuurgebieden. Doorgaans wordt er door ANB in vier talen gecommuniceerd. Bij de belangrijkste ingangen van natuurgebieden van ANB waren vroeger folderkastjes opgesteld. Nu niet meer. Dat was nochtans en uitstekend idee om last-minute-informatie aan de recreant mee te geven. De praktijk leerde evenwel dat de kastjes vaak leeg waren, of beschadigd, en de folders nat…(te herzien)

Aandacht nodig voor de recreatie

Voor de meeste gebieden van De Panne zijn diverse beheersplannen opgemaakt waarvan de eeerste dateren van 1995 en dus ouder dan 10 jaar zijn. In 2013 zijn de diverse individuele beheersplannen geëvaluerd en grondig herzien om 1 groot coherent overkoepelend beheersplan te schrijven “VNR De Duinen en de Bossen van De Panne”. Men wil in eerste instantie een optimaal klimaat creëren voor natuurbehoud, natuurontwikkeling en natuurherstel. Daarnaast wordt ook gekeken om de natuurfuncties te verweven met andere functies, zoals recreatief medegebruik. Dit laatste aspect is helaas niet GRONDIG opgenomen in het beheersplan en deze kans is niet volop aangegrepen want tussentijdse wijzigingen van de beheersplannen stuiten op zware procedures: nl advisering door adviescommissie, advisering door Vlaamse Hoge Raad Natuurbehoud, goedkeuring van de wijziging bij Ministerieel besluit'. De adviescommissie is niet geneigd elke ad hoc vraag te kunnen of te willen opnemen (logge procedure).

Algemeen wordt aanvaard dat de resterende duinen speciale bescherming verdienen, omwille van hun hoge natuurwaarde. Vanuit die optiek is ook een uitgebreid regelgevend kader gecreëerd, dat die bescherming moet garanderen. Die regelgeving roept soms weerstand op bij andere actoren die inspraak willen hebben over het beleid rond de duinen en leidt wel eens tot de opmerking dat de sector natuur te veel macht heeft.

Vanuit de natuursector wordt echter al veel langer gevochten voor natuurbehoud en –ontwikkeling, met als belangrijk argument het bewaken van de biodiversiteit. Daarnaast speelt nog een esthetisch argument, namelijk de natuur die moet worden beschermd als "belevingselement".

De natuurrol wordt internationaal erkend en aanvaard: zowat het volledige duinenareaal aan de kust valt binnen de Europese Natura 2000-richtlijnen. Ook binnen het Vlaamse natuurbeleid is het belang van de duinen bevestigd. Cruciaal was het duinendecreet (1993), dat het grootste deel van de duinen heeft beschermd evenals het "Natuurdecreet" (1997). Zowel op het Vlaamse als op het Europese niveau werd dit belang via een strenge regelgeving geconsolideerd. Die regelgeving wordt toegepast door het “Agentschap voor Natuur en Bos” en wordt dikwijls als beperkend ervaren door de andere sectoren. Het programma van de sector natuur voor de duinen is duidelijk: een maximale handhaving en bescherming van de hoge ecologische waarden. Men wil maximaal de natuurlijke processen op gang brengen, door een aangepast beheer. Dit gebeurt door de aangekochte gebieden door de Vlaamse Overheid bijna automatisch het statuut van Vlaams natuurreservaat te geven en een bijbehorend beheersplan op maken. (zodat het Natuurdecreet van toepassing wordt met een aantal – niet altijd gunstige – consequenties voor het recreatieve medegebruik!! )

Deze focus op natuurbehoud en natuurherstel mag niet impliceren dat de sector natuur het alleenrecht opeist voor onze duinen. Integendeel, het besef groeit meer en meer dat het maatschappelijken draagvlak voor natuur heel wat groter wordt als men natuurgebieden maximaal openstelt voor het grote publiek en tegelijk ook inspanningen doet voor natuurinformatie via geleide wandelingen, folders en infoborden. Bij de inrichting van de duinen MOET dus ook rekening gehouden worden met de beleving van de recreanten. De verzuchting: ‘ in de duinen heerst de dictatuur van de sector natuur ” moet dringend weggewerkt worden. Het is een moeilijke evenwichtsoefening rond het recreatief medegebruik. De "sector recreatie" betwist geenszins de hoofdfunctie natuur. Wel is de sector vragende partij om, waar de natuurwaarden dit toelaten, meer voorzieningen toe te staan voor recreatief medegebruik. (het kan bijvoorbeeld niet dat de Houtsaegerduinen afgeschermd blijven voor een doorgang naar Baaldje voor het publiek).

In theorie zit men hiermee op dezelfde lijn als de "sector natuur" vanuit de veronderstelling dat het openstellen van natuurgebieden voor recreatie het “draagvlak voor de natuur” vergroot. Alleen hebben in de praktijk deze twee sectoren nogal een uiteenlopende visies over ‘wat de natuurwaarden precies toelaten.

De "sector natuur" focust in de eerste plaats op de zachte recreatie, en met name natuurgerichte wandelrecreatie . Andere vormen van recreatie zoals fietsen en paardrijden , roepen meestal enige weerstand op, al worden ze niet a priori uitgesloten. Argument contra is de negatieve impact van deze 2 recreatievormen op de natuurwaarden. Mountainbike, een recreatievorm die sterk in opmars is, wordt door de sector natuur beschouwd als een "harde" vorm van recreatie en hoort volgens hen dus in principe niet thuis in duingebieden.

Vanuit de "sector recreatie" wordt een minder principiële instelling gevraagd. Men accepteert dat bepaalde duingebieden zo kwetsbaar zijn dat ze vrijwel geen enkele vorm van betreding verdragen en dus afgesloten moeten worden. Dat impliceert echter dat er in een aantal andere gebieden een ruimere opstelling ten aanzien van recreatie moet zijn, die in principe wel mogelijkheden ziet voor bijvoorbeeld fietsen. Zij vinden ook dat mountainbike als recreatievorm niet gelijkgeschakeld kan worden met gemotoriseerde recreatievormen als quadrijden. De "sector recreatie" vindt dat bij de recreatieve inrichting van natuurgebieden soms niet voldoende vanuit de beleving van de recreant wordt gedacht, of dat er niet voldoende aandacht is voor de wandel- en fietsverbinding van trajecten over de gebieden heen (“missing links”).

De ambtenaren van de "sector natuur" krijgen meestal het laatste woord ingevolge hun zeer limitatieve regelgeving: veelal op basis van het ‘beruchte' artikel 35 uit het “natuurdecreet”, dat beschrijft welke vormen van recreatief medegebruik wel of niet zijn toegelaten. “..Voetgangers kunnen natuurreservaten betreden via paden; andere categorieën van weggebruikers zijn enkel toegelaten als dit in het beheersplan wordt vermeld…” . Daarnaast worden een aantal verbodsbepalingen opgelijst, zoals “..het verbod op het beoefenen van individuele of groepsporten, of het verbod om gemotoriseerde voertuigen te gebruiken…” .

Het beheersplan kan hier evenwel uitzonderingen of afwijkingen toelaten: vb voor educatief medegebruik. (een voorbeeld hiervan is de infrastructuur van de DUINPANNE).

Om te weten “wat de natuurwaarden precies toelaten"'moet je weten wat de effecten van diverse recreatievormen op de natuurwaarden in duingebieden zijn. Daar is blijkbaar weinig objectief feitenmateriaal voorhanden. Men stelt dat rustverstoring door o.m. recreatie aan de basis ligt van de sterke achteruitgang van broedvogels sedert de jaren ‘60 maar dit is moeilijk hard te maken met studies. Vandaar dat ingevolge het gebrek aan wetenschappelijk studiemateriaal over de “gevolgen van recreatie in de duinen” de hele discussie op vandaag grotendeels reduceert tot een welles-nietes spel. Het aanleggen van “schelpenzand fietspaden” kan hoogstens enig direct effect hebben op de directe kalktoevoer in de omgeving. Dit veroorzaakt eigenlijk enkel een lokaal effect in ontkalkte duinen, maar is daarom zeker niet negatief voor de ‘biodiversiteit". Integendeel in Nederland vindt men juist vele interessante kalkminnenende plantjes naast de paden. De aanleg van een afzonderlijk fietspad is niet per se meer verstorend dan de aanleg van een wandelpad. De tegenstand tegen fietspaden in de duinen is grotendeels een princiepskwestie, waarvoor vanuit wetenschappelijke invalshoek weinig harde argumenten te vinden zijn. Het effect op de natuurwaarden van vegetatie en flora en kleine dieren is een fietspad niet veel anders dan van een wandelpad. Wel is het zo dat bezoekers via fietspaden veel verder het gebied in komen en dus hierdoor het hele gebied onder grotere recreatiedruk komt. In Nederland heeft men al lang ervaring met de vele fietspaden in de duinen. Daar beschouwt Staatsbosbeheer “recreatief fietsen” als een van de recreatievormen, die (samen met wandelen en ruitersport) behoren tot het recreatief gebruik dat in de terreinen wordt gefaciliteerd. Het uitgangspunt luidt: "..de gebieden van Staatsbosbeheer zijn opengesteld, tenzij …". Onder ‘tenzij' vallen dan voorwaarden die te maken hebben met de natuurwaarden, de draagkracht van het terrein en de veiligheid van de recreant. Volgens Staatsbosbeheer kan fietsen ‘overal', zij het dat men voorkeur geeft aan doorgaande netwerkroutes in gebieden die kleiner zijn dan 150 ha. Bij grotere gebieden zijn ook rondgaande fietsroutes bespreekbaar. Vooralsnog bestaat de indruk dat de negatieve effecten van recreatief fietsverkeer op de natuur gering zijn. Daar heeft men kennelijk geen problemen voor het krijgen van de nodige vergunningen zelfs voor klinkerverharding en ook niet voor de hiervoor nodige Europese ontheffingen in het kader van de Habitatrichtlijn. In Nederland blijken dus andere inzichten gangbaar te zijn. Daar is doorgaand fietsverkeer zeker niet een bedreiging voor de duinen. Het is duidelijk dat er meer nood is aan objectieve gegevens om de concrete impact van maatregelen te meten, waardoor een inhoudelijke aanpak de huidige welles-nietes discussies kan vervangen. Wel kunnen er conflicten optreden tussen recreanten onderling– met name dan tussen racefietsen en recreatief fietsen. Dit is op te lossen door een rustig fietstempo te stimuleren door de aanleg van smalle, slingerende paden met halfverharde ondergrond en door het gebruik van drempels en slingerhekken.

Er mag ook gewaarschuwd worden voor een al te eenzijdige benadering vanuit de "sector natuur". Aandacht en respect voor de rol van de mens in dit alles is ook belangrijk. Het "biodiversiteitsargument' mag niet altijd primeren bij de ontsluiting van duingebieden. De uitdaging op lange termijn is immers om een draagvlak te creëren bij een breed publiek en niet enkel bij een publiek van natuurvrienden. Er mag ook gewezen worden op het ‘ robuuste karakter' van duingebieden.

Samen met strand en zee zijn de duinen en de bossen de grootste aantrekkingskracht van De Panne om niet te zeggen "onze eigenheid". (cf. Nieuwpoort: jachthaven; Koksijde: cultuur (10 musea!). Daarbij doen de duinen niet alleen dienst als uniek decor, ze vormen tegelijk een aantrekkelijke gebruiksruimte voor tal van recreatieve activiteiten, zowel voor de lokale bewoners, dagtoeristen als verblijfstoeristen. Vandaar het logo “Actieve Natuur”. De zeereepduinen zijn voor strandgebruikers een uitwijkplaats bij sterke wind en hoog water. Vooral in de onmiddellijke nabijheid van de bewaakte badzones en concentraties van verblijfsaccommodatie kennen ze een vrij intensief recreatief gebruik. Uiteraard bieden de duinen uitgelezen kansen voor liefhebbers van natuurobservatie. Stationaire vormen van recreatie zoals zonnebaden, picknicken en spelen worden momenteel te weinig beoefend in onze duinen. Beter is het gesteld met de mobiele recreatievormen zoals wandelen (met of zonder hond), joggen en paardrijden . Zelfs hardere vormen van recreatie – met name mountainbike kunnen in en rond het Calmeynbos.

De recreatieve activiteiten manifesteren zich doorgaans in de vorm van recreatief medegebruik, d.w.z. dat de recreatie zich afspeelt in gebieden die een andere ‘hoofdfunctie' hebben nl de functie natuur.

Er wordt soms beweerd dat de recreatieve druk op de duinen op bepaalde plaatsen en tijdens welbepaalde periodes groot is en de draagkracht van het natuurlijk systeem dreigt te overschrijden. Dit geldt misschien wel voor de zeereepduinen die het slachtoffer zijn van deze overrecreatie maar geldt zeker niet in de natuurreservaten. Daar treft men in de winter-WE meer wandelaars aan (met honden) dan in de zomer. Maar sinds geruime tijd groeit de overtuiging dat een duurzame aanpak van het recreatieve medegebruik, ook in het belang van het kusttoerisme zelf, noodzakelijk is. Vandaar dat de "sector recreatie" nu ook de hoofdfunctie “natuur”, die aan de meeste duingebieden is toegeschreven, begint te onderschrijven. Wel vragen ze naar uitbreidingen van het recreatieve medegebruik, met name voor zachte recreatievormen, binnen de krijtlijnen die vanuit de sector natuur zijn uitgezet. Daarnaast blijft ook de behoefte bestaan aan duinen om in te spelen en te ravotten zoals de kinderen van de vorige generaties (te beperkte "speelduinzones en niet goed aangeduid). De duinen moeten in de mate van het mogelijke toegankelijk zijn, al is differentiatie nodig afhankelijk van de natuurwaarden.

Op het niveau van de gemeente De Panne werd in de jaren 90 een gemeentelijke natuurontwikkelingsplan (GNOP) opgesteld en volledig uitgevoerd. Daarin vonden we heel wat natuurgerichte acties in verband met onze duinen maar weinig recreatiegerichte acties. Destijds werd de functie natuur vooropgesteld en was dan nog te weinig aadacht voor het recreatieve medegebruik. Nu kunnen we stellen dat alle actoren een geïntegreerde aanpak voorstaan. Om te vermijden dat alle principes rond een geïntegreerde aanpak dode letter blijven, is voor de Vlaamse Kust het “Coördinatiepunt Duurzaam Kustbeheer” opgericht. Dit coördinatiepunt manifesteert zich als aanspreekpunt voor de kustzone waar sectoroverschrijdende thema's aan bod komen. De organisatie wil duurzaam en geïntegreerd beheer van het kustgebied in België stimuleren en promoten. De doelstelling van “Geïntegreerd kustzonebeheer” is ‘zoveel mogelijk rekening houden met de belangen van alle betrokkenen, zonder toekomstige generaties het recht en de mogelijkheden te ontnemen om te genieten van al het moois aan onze kust.' Zonering van recreatief medegebruik is een van de sleutelconcepten ook Europees aanbevolen via de ‘European Code of Conduct for Coastal Zones'.

Te nemen acties

Ter gelegenheid van het coherent overkoepelend beheersplan “VNR Duinen en Bossen van De Panne” had men als uitdaging de “versnippering” moeten wegwerken. De barrières hadden moeten verdwijnen. De DUINPANNE had het wandelcentrum moeten zworden voor alle wandelpaden van het "VNR De Duinen en de Bossen van De Panne”. Men zou van hieruit moeten kunnen wandelen zowel naar de Houtsaegerduinen, de Zwarten Hoek als naar het VNR Westhoek (en als de voetgangersbrug komt over het kanaal ook naar de Cabougduinen + indien tunnel onder A24 naar de Moeren). Dit vraagt echter veel moed, want het afbreken van afsluitingen op de perceelsgrenzen van de diverse eigenaars zal zeker tegenstand ondervinden. Waarom staan er afsluitingen rond de 2 eilandjes van ANB (COC en bosje ten Noorden van de DUINPANNE) die gelegen zijn in het gemeentelijk natuurreservaat De Oodthoekduinen? Waarom een prikkeldraad tussen de Krakeelduinen van de IWVA en het VNR De Westhoek?...en nog veel meer!. De Panne heeft ongeveer 50 km prikkeldraad in en rond zijn natuurgebieden! Dit moet grondig herzien worden in functie van toegankelijkheid en afsluiting voor de grote grazers.

Een ander belangrijk knelpunt is de Koninklijke Baan en Zeereepduinen tussen de baan en het strand waar een groot immobilienproject op stapel staat. Hier zou een wandeldoorgang moeten voorzien worden (is opgenomen in het GRUP Zeepark). Ook een knelpunt is de doorsteek tussen de Houtsaegerduinen en de Oosthoekduinen ten oosten van het “Kasteeltje van Houtsaeger” en de Lijnvisserstraat. Aldus zou de “Groene Gordel . Wandeling” ongehinderd De Panne kunnen omcirkelen.

Onder ‘ontsnippering’ hoeven we echter niet enkel ‘fysieke’ ontsnippering te verstaan. Ook de communicatie en publicaties rond deze deelgebieden moet één geheel vormen. Een lovenswaardige initiatief is reeds het globale wandelkaart uitgegeven door de gemeente, waarop alle recreatieve paden zijn afgebeeld. Een uniform type meubilair, infoborden, bewegwijzering, enz. zou een herkenbare huisstijl zijn voor ‘de’ Vlaamse kustduinen” niet alleen voor De Panne maar in hun totaliteit.

Men heeft de laatste jaren reeds veel gedaan aan voorzieningen voor het recreatief gebruik van onze duinen. De Panne staat op kop en als model voor de andere kustgemeenten. De meeste van onze duinen staan open voor het brede publiek en zijn ingericht met een vrij uitgebreid padennet, folderbakjes en infoborden, doorgaans bij de ingangen tot het gebied. Op meerdere plaatsen worden zitbanken en vuilnisbakken geplaatst.. Wel wordt gewezen op de vele omheiningen, meestal in de vorm van prikkeldraad, die het gesloten en ontoegankelijke karakter van onze duingebieden doen suggeren. Maar dat klopt toch niet helemaal want in theorie zijn bijna alle deelgebieden toegankelijk maar je moet goed weten hoe (vb Houtsaegerduinen langs het "achterpoortje" aan de Oosthoek)

In de padenstructuur zitten enkele “onlogische” elementen. Zo verwacht b.v. de wandelaar in de Houtsaegerduinen ongetwijfeld dat hij vanaf het Kerkepannepad zal kunnen aansluiten op het Houtsaegerpad, via een toegang tot de Houtsaegerduinen ter hoogte van de Veurnelaan. In plaats daarvan moet hij zijn wandeling verderzetten langs de rand van het gebied, richting Nieuwpoortlaan, en zo richting strand. De belevingswaarde van dit traject is eerder laag. Toegang tot de Houtsaegerduinen is vanaf het Kerkepannepad nergens mogelijk. Het bestaande wandelcircuit in de Houtsaegerduinen (Houtsaegerpad en Ollevierpad) is enkel vanaf de Noorddreef toegankelijk.

Ook ontbreekt de vroeger zo populaire wandelverbinding De Panne met Sint Idesbald via de Houtsaegerduinen. En hoe moet je vanuit de DUINPANNE naar de Houtsaegerduinen wandelen?

Ook is er geen wandelverbinding tussen de Westhoekduinen en het VNR Zwarten Hoek en later Cabourg via de wandelbrug over de vaart.

Bij de bepaling van de recreatieve padenstructuur werd tot heden in principe uitgegaan van de natuurlijke randvoorwaarden van het terrein, eerder dan van een recreatieve logica waarin elementen meespelen als ‘logische verbindingen’, aansluiting met bebouwde omgeving en parkings, lengte van wandelpaden, aanwezigheid van drinkgelegenheid + toilet ect..

De belevingswaarde van wandelpaden hangt niet enkel af van de situering van de paden in een gebied. Uiteraard wordt de hoogste belevingswaarde gerealiseerd door paden waarbij de wandelaar het gevoel krijgt ‘midden in het gebied’ te zijn. Een andere manier om de belevingswaarde voor recreanten te verhogen, is het voorzien van wandelcircuits. Wandelaars houden er immers niet van om heen en terug hetzelfde traject te moeten afleggen. Indien alle natuurgebieden in het “VNR De Duinen en de Bossen van De Panne” globaal beheerd worden beschikken wij over een groot gebied dat ideaal is om wandellussen te vormen die de deelgebieden overschrijden. De “Best practice” van de kust op dit punt is juist wel “VNR de Westhoek”, waar verschillende wandelassen, gemarkeerd met diverse kleuren, onderling tot verschillende wandellussen kunnen worden gecombineerd. Het gaat onder meer om het Slufterpad, het Grenspad en het Ligusterpad. Om het de recreant gemakkelijk te maken werd in het gebied een aparte ‘netwerkbewegwijzering’ aangebracht, zodat de recreant zich op elk kruispunt van routes kan heroriënteren. De meeste wandelpaden in het VNR de Westhoek bevinden zich eerder aan de rand van het gebied, maar dankzij het groen gemarkeerde Ligusterpad en het geel gemarkeerde Helmpad wordt de recreant toch in het hart van het gebied toegelaten. Om het geheel nog meer ‘sluitend’ te maken ontbreekt nog een oost-west-verbinding aan de zuidelijke grens van het gebied. (om naar de Zwarten Hoek te wandelen). De aansluiting tussen de hoofdingang Vissersdorp en het blauw gemarkeerde Slufterpad is niet zo goed aangeduid op het terrein en zou best via de westelijk grens van het Vissersdorp verlopen. De gewone bewegwijzering met houten paaltjes en gekleurde kop voor het Slufterpad en het Oostergrenspad sluiten immers niet op elkaar aan. Los daarvan biedt het “VNR de Westhoek” heel mooie wandelmogelijkheden aan de recreant.

Het padennet in onze duinen bestaat overwegend uit onverharde paden, in een aantal gevallen gemarkeerd door lage paaltjes al dan niet met ursusdraad aan weerskanten, af en toe ook door meer nadrukkelijke afsluitingen (castanea, prikkeldraad). Bestaande verhardingen worden bij de inrichting van gebieden vaak opgebroken. Voor toekomstige paden wordt gezocht naar aangepaste wegenis om ook toegang voor rolstoelgebruikers mogelijk te maken. De voorkeur gaat steeds uit naar schelpenklei. Het enige echt verharde pad is het Slufterpad.

De doelgroep van recreatie aan de kust is echter ruimer dan de ‘doorsnee-wandelaar’. Ten eerste is er een duidelijke vraag naar belevingsvolle fietsroutes aan onze kust, waarin de duingebieden zeker een rol kunnen spelen. En ten tweede is er een grote groep van personen met een functiebeperking, die ook vragende partij is voor recreatiemogelijkheden in de duingebieden. Zeker voor rolstoelpatiënten of mensen die niet zo goed te been zijn, zijn zandpaden geen optie. Bij uitbreiding geldt dit ook voor de vele gezinnen met kinderen, die zich moeten behelpen met kinderwagens en buggy’s. Een (half-) verhard padennet is voor die doelgroepen de enige manier om hen een beleving in de duinen te gunnen en zo zijn er dus ook nodig. Het Wieltjespad is een lovenswaardige poging maar is nog niet goed afgewerkt: enkele moeilijke stukken en geen bewegwijzering.

De belevingswaarde van wandelpaden is echter niet enkel afhankelijk van het type wegenis dat men bij de aanleg kiest. Ook andere elementen die met vormgeving te maken hebben, spelen een belangrijke rol. Zo zal een padennet met een sterk rechttoe-rechtaan karakter de recreant minder bekoren dan een kronkelend padennet. Het eerste type paden is vooral functioneel van aard (vb Calmeynbos) en biedt de kortste weg van a naar b. Recreanten zoeken echter niet in eerste instantie naar de kortste weg, wel naar de weg die hen het meest plezier verschaft. Een kronkelend padennet komt dikwijls beter aan die verwachting tegemoet. Door de vele bochten weet men niet wat er om de hoek te zien valt, en dat verhoogt het avontuurlijke karakter voor de recreant. Ook kan een kronkelend padennet het natuur- en rustgevoel versterken. Bovendien blijkt dat de recreatieve opnamecapaciteit van een natuurgebied met kronkelende paden hoger is dan van een gebied met rechtlijnige paden.

Ook is er vraag naar een secundair padennet voorzien met een meer avontuurlijk en kronkelend karakter. "Struinen" is in Nederland immers een modewoord. (volgens Van Dale: "al rondzwervend kijken of men iets van zijn gading kan vinden"). Algemeen kunnen we stellen dat ons padennet op dit vlak voldoende belevingswaarde biedt aan de recreant.

Wat de markering van paden betreft, valt er weinig aan te merken. Bij de inrichting van duingebieden probeert men algemeen een ‘prikkeldraadgevoel’ te vermijden. Hogere belevingswaarde kan ook ontstaan door de creatie van recreatieve ‘randinfrastructuur’, zoals vogelkijkhutten of uitkijktorens, die niet echt noodzakelijk zijn voor de ontsluiting van een natuurgebied, maar wel heel wat extra mogelijkheden bieden aan de recreant in het algemeen, en aan kinderen en jongeren in het bijzonder.

Wel belangrijk is een uniforme aanpak bij de inrichting van duingebieden. De ‘basisingrediënten’, zoals de inrichting van paden, de markering van wandelcircuits, folderbakjes, fietsenstallingen …kunnen op een uniforme manier worden aangepakt. Op die manier ontstaat er een ‘huisstijl’ voor het onthaal van de recreant. Voor een aantal minder ‘basic’ elementen kunnen eigen accenten gelegd worden. We denken aan de vormgeving van schuilhutten, picknickplaatsen, bbq inrichtingen, de integratie van cultureel-historisch erfgoed … Die onderscheidende elementen kunnen trouwens ook bij de communicatie over duingebieden een rol spelen.

De hoofdingang bij Vissersdorp is als een echte toegangspoort ingericht met een infokiosk, sanitaire voorzieningen, rustelementen, infoborden, … en oogt op die manier zeer uitnodigend voor de recreant. In het gebied zijn bovendien enkele uitkijkpunten ingericht, waar heel wat natuur-educatieve informatie wordt aangeboden. De netwerkbewegwijzering van ANB creëert een grote meerwaarde voor wandelaars, die op die manier een mooi instrument hebben om in alle vrijheid een wandeltraject te bepalen. De Oosthoekduinen hebben nog enkele bijzondere troeven, vooral door de aanwezigheid van de DUINPANNE.

Als men ernaar streeft om ook onze kustduinen vlot bereikbaar te maken voor bezoekers, dan is het aangewezen om ook de ingangen van de duinen te bewegwijzeren met van de gemakkelijk herkenbare bruine pijltjes vanaf de belangrijkste invalswegen. (vb naar Uitkijkplatform Groene Biezenlaan) En er is absoluut behoefte aan herkenningspunten langs de weg die aangeven aan de bezoeker dat hij zijn bestemming heeft bereikt.

Wie een recreatieve fietstocht aan de kust onderneemt, heeft behoefte aan specifieke recreatieve fietsassen die een duidelijke meerwaarde bieden, door aspecten die enerzijds met fietsveiligheid te maken hebben en anderzijds met belevingswaarde anderzijds (mooie decors: vb fietspad Koninklijke baan naast Houtsaegerduinen). Er moet een recreatieve fietsas aangeboden worden, die de verschillende duingebieden met elkaar verbindt.

De Kustfietsroute is in grote mate geschikt is om met de fiets de verschillende duingebieden te bezoeken. In het “VNR de Westhoek” is er een grote hiaat in deze fietsverbinding. Het Calmeynbos en de Oosthoekduinen zijn wel gemakkelijk via de Kustfietsroute te bereiken, maar de ingangen van het Westhoekreservaat zijn wel erg ver van het traject verwijderd.

Een recreatieve fietsverbinding vanaf hoofdingang Vissersdorp richting Kustfietsroute zou hier een oplossing kunnen bieden. Fietsers houden er in principe niet van om van een bewegwijzerd traject af te wijken.

Los daarvan worden fietsers die zich wel geprikkeld voelen om het duingebied te ontdekken een beetje aan hun lot overgelaten, want nergens staat aangegeven hoe ze een ingang – met fietsenstalling – kunnen bereiken. Die info is niet aangegeven op het terrein en ontbreekt ook op de kaart van de Kustfietsroute.

De meeste van onze duingebieden worden via de Kusttram ontsloten. Enkel het VNR de Westhoek, het grootste duinencomplex aan de westkust, is via het openbaar vervoer niet zo gemakkelijk bereikbaar. Wandelaars die niet terugdeinzen voor een stevige wandeling, zullen zich wellicht niet laten afschrikken door de extra kilometers van het station van Adinkerke naar de ingang Duinhoek of van de tramhalte bij het rond punt Duinkerkelaan/ Westhoeklaan/ Dynastielaan. Minder ervaren of geïnformeerde wandelaars dreigen echter wel af te haken. Een aantal onze haltes van de Kusttram liggen wél langs een duingebied, maar ver van de ingang. Recreanten worden hier wat in het ongewisse gelaten en zullen zich moeilijk kunnen oriënteren als ze geen kaart of folder bij zich hebben. (vb naar DUINPANNE). Ook hier kan een ondersteunende bewegwijzering bij de tramhalte een uitweg bieden.

Een alternatief is dat de beheerders van duingebieden ook aan de niet toegankelijke grenzen duidelijk zichtbare infoborden plaatsen waarop de ingangen tot het gebied zijn aangeduid.

Parkeergelegenheid in het algemeen is een knelpunt voor de hele Vlaamse Kust en informeren over de parkeermogelijkheden. Houten fietsenstallingen naar het voorbeeld van het VNR de Westhoek, integreren mooi met de omgeving en leggen minder beslag op de open ruimte dan parkeerplaatsen voor auto’s.

Infoborden en folders

Gepersonaliseerd bezoekersonthaal via bezoekerscentra

In 2007 noteerden deze bezoekerscentra de volgende bezoekersaantallen:

VBNC De Nachtegaal: 43.934 bezoekers

BC De Doornpanne: 29.840 bezoekers

Provinciaal Natuurpark Zwin: 104.373 bezoekers

De DUINPANNE profileert zich als ‘poort tot de natuurgebieden aan de westkust’.

Kan dat waarmaken in figuurlijke betekenis, want naast heel wat natuur- en milieueducatieve info die in de permanente en tijdelijke tentoonstellingen wordt aangeboden, vindt de bezoeker er ook allerlei brochures en documentatie over de duinen aan de Vlaamse kust. In letterlijke zin kan de DUINPANNE zijn rol niet waarmaken, want enkel het Calmeynbos en de Oosthoekduinen liggen dicht in de buurt van het bezoekerscentrum. Het VNR de Westhoek, door zijn omvang in feite interessanter voor recreanten, ligt al te veraf. Er is ook geen kaart of brochure die de bezoeker vanuit het VBNC de weg wijst naar de belangrijkste duingebieden. Met andere woorden: de bezoeker vindt hier wel gefragmenteerde documentatie per duingebied, maar de eigenlijke link vanuit het bezoekerscentrum naar de belangrijkste duingebieden ontbreekt.

De gastvrijheid van de Vlaamse kustduinen

Voor elk duingebied dat ingericht wordt door het Agentschap voor Natuur en Bos wordt een folder gepubliceerd onder de titel ‘Welkom in het Vlaams Natuurreservaat …’ In de praktijk blijken bepaalde doelgroepen evenwel minder tevreden over de recreatiemogelijkheden die hen in de Vlaamse kustduinen worden geboden. Het Agentschap voor Natuur en Bos mikt bewust op het aanbieden van voorzieningen voor zachte recreatie. Wat voor fietsers, ruiters of zelfs mountainbikers? En hoe worden specifieke doelgroepen,zoals personen met een verminderde mobiliteit, in onze duingebieden onthaald

Omheinde natuur

Eerder weerlegden we al de stelling dat de Vlaamse kustduinen niet voldoende zijn opengesteld voor het publiek. Toch blijft er de hardnekkige perceptie dat onze duinen ‘gesloten’ natuurgebieden zijn. Dat heeft veel te maken met het feit dat er nogal wat afsluitingen en omheiningen rondom de kustduinen zijn opgetrokken, die niet meteen gastvrij ogen. Dat kan potentiële bezoekers het idee geven dat ze niet welkom zijn in de duinen. Bovendien blijkt er een vrij grote diversiteit aan afsluitingen voor te komen. In een aantal gevallen kiest men voor vriendelijk ogende, natuurlijke materialen, zoals castanea. Maar even vaak vindt men afsluitingen in groene kunstdraad, ursusdraad of prikkeldraad of eencombinatie van voormelde formules. Dat soort afsluitingen oogt niet alleen minder ‘vriendelijk’, maar is vaak ook onaantrekkelijk, en heeft dus een negatieve impact op beeldkwaliteit én belevingswaarde van de Vlaamse kustduinen. Het systeem van afsluitingen in de duinen, of beter het gebrek aan systeem, heeft dus een aantal negatieve gevolgen. Om te beginnen is dit een nadeel voor de beeldkwaliteit en de beleving. Maar ook gebruik van agressief ogende prikkeldraad kan er voor zorgen dat potentiële bezoekers zich niet welkom voelen. Wel is het zeker aan te bevelen dat er ook met betrekking tot de keuze van afsluitingen een uniforme aanpak wordt gehanteerd, waarbij naar maximale openheid en optimale beeldkwaliteit wordt gestreefd.Sowieso lijkt het logisch dat men daarbij prioriteit geeft aan ‘vriendelijk’ ogende systemen, of dat nu castanea is of ursusdraad. Ongetwijfeld zijn er situaties, bijvoorbeeld bij begrazingseenheden, waar die systemen niet voldoen. In dat geval kan men ernaar streven om agressiever ogende afsluitingen voor een stuk te maskeren, bijvoorbeeld door er een groenscherm voor te planten. Aan de rand van een gebied waar al veel begroeiing is, kan men opteren de afsluiting niet aan de buitenrand te plaatsen, maar bijvoorbeeld 1 meter inwaarts in het gebied, zodat ze aan het zicht onttrokken wordt door de bestaande begroeiing.

Hetzelfde geldt bij de plaatsing van afsluitingen aan weerszijden van fiets- en wandelpaden door natuurgebieden (cf. Doornpanne). In het nederland spreekt men over het ‘onthekken’ van de duinen.

- onthaal, communicatie en publiciteit naar de recreanten op een overzichtelijke manier (vooral via internet)

Primaire Wandelpaden

Voor meer dan 90 % zijn deze wandelpaden reeds bestaand, maar er ontbreken nog enkele belangrijke schakels die het geheel een grote meerwaarde zouden kunnen geven. Het "VNR De Duinen en de Bossen van De Panne" moet als belangrijkste troef aan de Belgische Kust zijn aaneensluitend geheel uitbuiten. Er zijn 2 belangrijke principes:

1. De DUINPANNE is het centraal knooppunt van alle wandelingen.

2. Het primair wandelpad moet gebiedoverschrijdendend zijn en de wandelaar moet de "Groene Gordel van De Panne" kunnen uitwandelen zonder belemmeringen.

Hiervoor ziin nog volgende knelpunten op te lossen: zie de 2 kaarten

1. Afsluiting wegnemen tussen het VNR De Westhoek en de Krakeelduinen en het Oostergrenswandelpad verbinden met de IWVA-baan achter de watertoren. ER IS EEN GROTE DOORGANG TUSSEN DE VNR WESTHOEK EN KRAKEELDUINEN AAN DE LINDENBOOM.

2. Nieuw wandelpad om een wandelverbinding te kunnen krijgen tussen het Provinciaal Bezoekerscentrum de "Duinpanne" en VNR De Zwarte Hoek (Drie Vijvers) en zo verder door naar Cabour (zie 3). Dit wandelpad komt op de Duinhoekstraat juist vóór de dienstingang voan de graaszone Westhoek Zuid. Dan wordt een stukje naast de Duinhoekstraat gevolgd en naast het paardenwandelpad een afslag gemaakt naar de 3 vijvers. Bij de aanleg van de nieuwe Duinhoekstraat moet hier niet alleen een fietspad voorzien worden maar ook een wandelstrook. Deze beide zouden ook kunnen aansluiten aan de "La Voie Verte" welke voorzien is in Frankrijk naast de spoorweg. Zie "D" op kaart "Gewenste Natuurstructuur") Lees>>>

5. Verbinding met de Franse "Voie Verte" (zie 2)

6. Doorgang naar de "Dunes Du Perroquet". Eventueel beperkt tot voetgangerstunneltje onder de privé-weg van die camping met een prikkeldraad-toegangs-corridor. Onze duinen vormen historisch immers 1 geheel met het Westelijk duinmassief dat zich uitstrekt tot Leffrinckoucke. Zie "C" op kaart "Gewenste Natuurstructuur" hierboven) Lees>>>

7. Nieuwe doorgang zeereepduinen tussen de Slufter en het Vissersdorp. Evaluatierapport

8. Men kan de "Groene Gordel" niet rondmaken zonder een doorgang te krijgen door de Zeereepduinen tussen het project Zeepark en het Zilt. Voorzien in het GRUP Zeepark.

9. Openstelling duinen langs de Marktlaan. Vele Pannenoars herinneren zich nog de succeswandeling van De Panne naar Baaltje dwars door de Houtsaegerduinen. Ook het bewonersplatform "d' Achte" is sterk vragende partij LEES>>>

10. Openstelling duinen langs Taf Wallet. Idem als 9

11. Verbinding Oosthoekduinen-Houtsaegerduinen zoals voorzien in het Gemeentelijk Structuurplan. Op het einde van de Lijnvissersstraat is men vlug naar de achterpoort van het Provinciaal Bezoekerscentrum de "Duinpanne" (Zie Gemeentelijk Structuurplan: bindend gedeelte: ".. Lokale open ruimteverbinding : de te versterken open ruimteverbinding tussen de Houtsaegerduinen en het gemeentelijk reservaat Oosthoek .."

Zie "A" op kaart "Gewenste Natuurstructuur")

Ook is het wenselijk dat men buiten de openingsuren van het Provinciaal Bezoekerscentrum de "Duinpanne" gemakkelijk de verbinding heeft naar de Veurnestraat. Hiervoor zou het afgesloten gedeelte van ANB aan het KTA (AGRO-gebied genoemd) moeten permanent opengesteld worden (omheining is niet nodig) en zou een smalle strook van het duindomein J-Club- De Flipper, tussen dit domein en de DUINPANNE moeten kunnen aangekocht worden.

Wandelpaden voor personen met een beperking

(rolstoelgebruikers, personen met kinderkoets..)

Er zijn nagenoeg geen voorzienigen in De Panne voor deze toeristen en de bewoners van de gemeente. Alleen een natuurpad van 350 m in de tuin van de DUINPANNE die degelijk verhard is met schelpenklei en dus bruikbaar. Nochtans is dit een veel gestelde vraag aan het infohuisje aan de ingang van het VNR De Westhoek (vooral ook door jonge gezinnen met kinderwagens). Er zijn reeds meermaals voorstellen uitgewerkt door de Milieuraad. In mei 2018 werd uiteindelijk het Wieltjespad ingehuldigd in het Calmeynbos met start vanuit het bezoekerscentrum de DUINPANNE.

Niet alleen de onverharde ondergrond (zand) van vele paden vormt een probleem voor rolstoelen en buggy’s. Ook klaphekkentjes, poortjes, trappen en steile hellingen vormen niet te nemen hindernissen. Er zijn slechts weinig duingebieden voor deze doelgroepen toegankelijk. Toch moet er in De Panne ten minste enkele korte en belevingsvolle circuit integraal toegankelijk gemaakt worden.

Voor personen met een visuele beperking kan op hetzelfde traject wellicht een parcours met aangepaste markeringen en infoborden in braille worden uitgewerkt. In ieder geval kan het natuurpad van 350m rond de DUINPANNE aldus ingericht worden (cf Les Dunes Marchand in Bray-Dunes). Maar blinden hebben geen schrik van een grotere steviger wandeling. (cf begeleide blindenwandelingen in de Dumontwijk

Fietspaden

Momenteel zijn er nergens fietspaden in onze natuur. Alleen een mountain-bike circuit in het Cameynbos-Krakeelduinen en het Artiestenpad. De Kustfietsroute loopt op een verhoogde berm langs de Koninklijke Baan met een prachtig panorama op de Houtsaegerduinen. Dan gaat het dwars door De Panne langs de Prins Albertlaan, de Markt en het gevaarlijk stukje Zeelaan naar het Calmeynbos. Vandaar via de drukke Stationstraat door Adinkerke en via de Burgweg naar Veurne. Deze route zou moeten doorlopen langs de kust naar Frankrijk. (cf Knokke met Zeeuws Vlaanderen). Er zou toch iets moeten gedaan worden om de fietstoeristen te laten genieten van onze natuur zodat ze ervaren dat duinen van De Panne meer zijn dan alleen het VNR De Westhoek. Vandaar volgend voorstel van 1 enkel fietspad dat ALLE deelgebieden raakt en ook de DUINPANNE ontsluit. De kustlijn volgen dwars door het het VNR De Westhoek en de Dunes du Perroquet is niet haalbaar (dynamische duinen, privé afsluiting van de Camping du Perroquet, grote natuurwaarde ect..). De andere deelgebieden dwarsen is ook niet aan te raden. Alhoewel in Nederland honderden km fietspaden lopen dwars door de duinen lopen. Ook zou moeten aangesloten worden met het fietspad "La Voie Verte" die Frankrijk aan het bouwn is naast de spoorlijn van Duinkerke naar de grens (De Mol). (voorziene integrale openstelling zomer 2020). Mits 2 kleine stukjes fietspad aan te leggen in het Calmeynbos en de Krakeelduinen is deze verbinding mogelijk vanaf de Watertoren naar de Duinhoekstraat ter hoogte van de Langeleedstraat, zodat men niet hoeft te fietsen op het eerste zeer gevaarlijk stuk van de Duinhoekstraat. De nodige infoborden en picnic voorzieningen diene oordeelkundig ingeplant.

De verbinding met de Kustfietsroute zou best gebeuren via een nieuw aan te leggen fietspad in een "corridor" aan de rand van de Houtsaegerduinen.

Hiervoor ziin nog volgende knelpunten op te lossen: zie de 2 kaarten

Fietspaden De Panne - Oost

Fietspaden De Panne - West

1. Doorsteek realiseren op de parking van het tennissencomplex Panne Baaldje. (erfdienstbaarheid)

2. Aanleg van een fietspad in een corridor op de grens van de Houtsaegerduinen van het Canadezenplein tot de Oosthoek.

3. Aftakking aan de Marktlaan als verbinding met het commercieel centrum (vandaar ook fietsverbinding mogelijk Panne-Bad naar den Oosthoek)

4. Verharding huidig wandelpad tussen Sportcentrum en J-Club. (eigendom gemeente)

5. Korte doorsteek maken van de Elisabethlaan naar het 'KTA terrein" van ANB en zo naar de parking van de DUINPANNE (erfdienstbaarheid)

6. Doorsteek verbreden aan de watertoren (cf punt 4 van het Wandelpad voor personen met een beperking)

7. Verharden huidig stukje moutainbikepad

8. Aanleg van klein stukje fietspad op het Z-W van de Krakeekduinen (naast het paardenpad)

9. Aansluiting "Voie Verte" (tussen Duinhoek en Perroquet kunnen gemakkelijk brede vrijliggende fietspaden aangelegd worden)

In Nederland heeft men kennelijk geen problemen voor het krijgen van de nodige vergunningen zelfs voor klinkerverharding en ook niet voor de hiervoor nodige Europese ontheffingen in het kader van de Habitatrichtlijn.

Ruiterpaden

Speel- en Struinzones

Besluit

Er al een hele weg is afgelegd en we hebben een voldoende sterk product om het nu al in de markt te zetten.

Zie ook de voordracht van onze burgemeester ter gelegenheid van 50 jaar VNR de Westhoek Lees>>>

Wordt verder uitgewerkt!