Αφιέρωμα στον Άγιο Ονούφριο
Οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας δεν εἶναι μερικές χιλιάδες∙ εἶναι ἀρκετά ἐκατομμύρια. Κάθε προσπάθεια βέβαια να τους μετρήσει κάποιος θα ἦταν μᾶλλον μια ματαιοπονία. Καί ἄν κάποιος, ὐποθετικά. ἐνδιαφερόταν νά μετρήσει ὅλους τούς Ἀποστόλους, τούς Προφῆτες, τούς Ἱεράρχες, τούς Ἱερομάρτυρες, τούς Ὁσίους, τούς Ὁσιομάρτυρες, τούς Ὁμολογητές καί ἁπλά ὅλους τούς ἅγιους ἄνδρες καί γυναῖκες μαζί θά εὕρισκε νά εἶναι περισσότεροι ἀπό τήν ἄμμο τῆς θάλασσας.
Ο Άγιος Ονούφριος ο Αιγύπτιος είναι από τις μεγαλύτερες ασκητικές φυσιογνωμίες των αιγυπτιακών ερήμων. Ο Ονούφριος, καταγόταν από την Περσία σύμφωνα με τον βιογράφο του, τον όσιο Παφνούτιο. Το ότι η πατρίδα του Αγίου Ονουφρίου ήταν η Περσία δεν μνημονεύεται ούτε στα εν χρήσει Συναξάρια, ούτε και στον Κανόνα της εορτής του. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Άγιο Παφνούτιο ο πατέρας του Αγίου Ονουφρίου ήταν βασιλιάς της Περσίας. Η μητέρα του ήταν στείρα και παρακαλούσαν και oι δύο το Θεό να τους δώσει κληρονόμο. Ύστερα από πολλές προσευχές τους επάκουσε ο Θεός και όταν συνέλαβε η μητέρα του έγινε χαρά μεγάλη στο παλάτι. Μετά την κύηση είδε ο πατέρας του θεία αποκάλυψη που τον προέτρεπε να ονομάσει το παιδί Ονούφριο στο άγιο βάπτισμα. Ύστερα να το οδηγήσουν σ'ένα Μοναστήρι στή Θηβαΐδα της Αιγύπτου. Έτσι έκαμε ο πατέρας του Αγίου. Ενώ κατευθυνόταν με υπηρέτες προς τήν Αίγυπτο, τους συνόδευε με θεία νεύση και βούληση μια ελαφίνα που έτρεφε το νεονγὀ με το γάλα της ενώ διαρκούσε όλη εκείνη η όδοιπορία, προς θαυμασμό και έκπληξη όλων. Όταν έφτασαν στο Μοναστήρι ο πατέρας του Αγίου Ονουφρίου ανέφερε στον Ηγούμενο της Μονής όλα κι' έκεϊνος είπε: «Έδώ γυναίκα δεν κόντεψε ποτέ. Πώς είναι δυνατό να τραφεί το παιδί;». Ο πατέρας του Αγίου απάντησε: «Όπως ο Κύριος οικονόμησε και μας συνόδεψε σ'όλο το δρόμο η ελαφίνα που το έτρεφε, έτσι ξανά με τη θεία προσταγή θα έρχεται εδώ καθημερινά να το θηλάζει, ώσπου να μεγαλώσει». Έτσι λοιπόν συγκατατέθηκε ο Ηγούμενος και έμεινε σε εκείνο τό Κοινόβιο ο Ονούφριος. Ο πατέρας του έφυγε για το παλάτι και η ελαφίνα ερχόταν καθημερινά, μέχρι τον τρίτο χρόνο και τον θήλαζε. O ὅσιος πατήρ ἡμῶν Ὀνούφριος, ἔχων τήν καταγωγήν ἐκ τῆς χώρας τῆς Αἰγύπτου, ἔζησεν εἰς αὐτήν ζωήν ἄκρας ἀγάπης πρός τόν Θεόν καί τόν πλησίον, ταπεινώσεως παραδειγματικῆς καί συγκινητικῆς, ἡσυχίας καθαρτικῆς τῶν παθῶν καί καλλιεργείας τῶν ἀρετῶν διά τήν κοινωνίαν μετά τοῦ Θεοῦ καί τήν γνῶσιν τοῦ ἑαυτοῦ του, ἀκτημοσύνης τοιαύτης, ὥστε ἀντί τῶν ἐνδυμάτων διά τήν κάλυψιν τοῦ σώματος αὐτοῦ νά χρησιμοποιῇ τήν μακροτάτην αὐτοῦ γενειάδα.
Ο Άγιος Ονούφριος με τον βίο του έκανε πράξη τα όσα αναφέρονται στη Σοφία Σειράχ στο Κεφάλαιο 2. Έμεινε προσκεκολλημένος στον Θεό και δεν απομακρύνθηκε από Αυτόν και έγινε μέγας και πολύς έπειτα. Δέκτηκε κάθε είδους πειρασμό με μεγάλη υπομονή και χαρά και τις αλλεπάλληλες συμφορές τις υπέμεινε καρτερικώς. Οι δοκιμασίες τον καθάρισαν και τον εξαγίασαν όπως η φωτιά τον χρυσόν. Τέκνον, εἰ προσέρχῃ δουλεύειν Κυρίῳ Θεῷ, ἑτοίμασον τὴν ψυχήν σου εἰς πειρασμόν· εὔθυνον τὴν καρδίαν σου καὶ καρτέρησον καὶ μὴ σπεύσῃς ἐν καιρῷ ἐπαγωγῆς· κολλήθητι αὐτῷ καὶ μὴ ἀποστῇς, ἵνα αὐξηθῇς ἐπ᾿ ἐσχάτων σου. πᾶν ὃ ἐὰν ἐπαχθῇ σοι, δέξαι καὶ ἐν ἀλλάγμασι ταπεινώσεώς σου μακροθύμησον· ὅτι ἐν πυρὶ δοκιμάζεται χρυσὸς καὶ ἄνθρωποι δεκτοὶ ἐν καμίνῳ ταπεινώσεως. πίστευσον αὐτῷ, καὶ ἀντιλήψεταί σου· εὔθυνον τὰς ὁδούς σου καὶ ἔλπισον ἐπ᾿ αὐτόν. οἱ φοβούμενοι τὸν Κύριον ἀναμείνατε τὸ ἔλεος αὐτοῦ καὶ μὴ ἐκκλίνητε, ἵνα μὴ πέσητε. οἱ φοβούμενοι Κύριον πιστεύσατε αὐτῷ, καὶ οὐ μὴ πταίσῃ ὁ μισθὸς ὑμῶν. οἱ φοβούμενοι Κύριον ἐλπίσατε εἰς ἀγαθὰ καὶ εἰς εὐφροσύνην αἰῶνος καὶ ἐλέους. (Σοφίας Σειράχ, Κεφ. 2, Στιχ. 1-9)
Από παιδί ακόμα έδειχνε φλογερό πόθο ολοκληρωτικής αφιέρωσης στο Θεό. Σε νεαρή ηλικία, εντάχθηκε σε μια κοινοβιακή αδελφότητα, όπου για αρκετά χρόνια ασκήθηκε στην πνευματική και σωματική εγκράτεια και στην υπακοή. Η μεγάλη του ταπεινοφροσύνη έκανε τους αδελφούς του να τον αγαπήσουν πολύ. Όταν ωρίμασε περισσότερο στην ηλικία ο Ονούφριος θέλησε να πάει βαθύτερα στην έρημο, να γνωρίσει και να μιμηθεί τη ζωή των εκεί ασκητών της. Αργότερα με την ευλογία του Γέροντός του αποσύρθηκε στην έρημο. Αφού βάδισε αρκετά μέσα στην έρημο, συνάντησε την καλύβη του ερημίτη Ερμία, που με θεία αποκάλυψη τον περίμενε. Ο Ερμίας τον οδήγησε σε μια καλύβη, κάτω από έναν πελώριο φοίνικα, που δίπλα κελάρυζαν τα νερά μιας καθάριας πηγής. Εκεί ο Ονούφριος επιδόθηκε σε μεγαλύτερη πνευματική άσκηση, και η φήμη του διαδόθηκε σε όλους τους ερημίτες, που συχνά πήγαιναν να τον συμβουλευθούν και να πάρουν την ευχή του. Με την εν χάριτι άσκηση καθάρισε την ψυχή του από τα πάθη και έφθασε στον φωτισμό και την θέωση. Με την ζωή του ο Άγιος Ονούφριος μας φέρνει στον νου τους λόγους από το βιβλίο της Σοφίας Σειράχ "Ἐμβλέψατε εἰς ἀρχαίας γενεὰς καὶ ἴδετε· τίς ἐνεπίστευσε Κυρίῳ καὶ κατῃσχύνθη; ἢ τίς ἐνέμεινε τῷ φόβῳ αὐτοῦ καὶ ἐγκατελείφθη; ἢ τίς ἐπεκαλέσατο αὐτόν, καὶ ὑπερεῖδεν αὐτόν; διότι οἰκτίρμων καὶ ἐλεήμων ὁ Κύριος καὶ ἀφίησιν ἁμαρτίας καὶ σώζει ἐν καιρῷ θλίψεως. οὐαὶ καρδίαις δειλαῖς καὶ χερσὶ παρειμέναις καὶ ἁμαρτωλῷ ἐπιβαίνοντι ἐπὶ δύο τρίβους. οὐαὶ καρδίᾳ παρειμένῃ, ὅτι οὐ πιστεύει· διὰ τοῦτο οὐ σκεπασθήσεται. οὐαὶ ὑμῖν τοῖς ἀπολωλεκόσι τὴν ὑπομονήν· καὶ τί ποιήσετε ὅταν ἐπισκέπτηται ὁ Κύριος; οἱ φοβούμενοι Κύριον οὐκ ἀπειθήσουσι ρημάτων αὐτοῦ, καὶ οἱ ἀγαπῶντες αὐτὸν συντηρήσουσι τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ. οἱ φοβούμενοι κύριον ζητήσουσιν εὐδοκίαν αὐτοῦ, καὶ οἱ ἀγαπῶντες αὐτὸν ἐμπλησθήσονται τοῦ νόμου. οἱ φοβούμενοι Κύριον ἑτοιμάσουσι καρδίας αὐτῶν καὶ ἐνώπιον αὐτοῦ ταπεινώσουσι τὰς ψυχὰς αὐτῶν. ἐμπεσούμεθα εἰς χεῖρας Κυρίου καὶ οὐκ εἰς χεῖρας ἀνθρώπων· ὡς γὰρ ἡ μεγαλωσύνη αὐτοῦ, οὕτως καὶ τὸ ἔλεος αὐτοῦ" (Σοφίας Σειράχ, Κεφ. 2, Στιχ. 10-18). Μας διδάσκει να μην απομακρυνθούμε από τον Κύριο, όταν πέσουμε εις πειρασμόν και να ελπίζουμε εις τα αγαθά και τη χαρά της αιωνιότητας και του ελέους του Κυρίου.
Ο Άγιος τρεφόταν με χόρτα και το ένδυμα του ήταν από φύλλα φοίνικα. Ο Άγιος Ονούφριος ονομάζεται κυρίως στα χωριά της Κρήτης και ως Ἀη Ρούφνης. Σύμφωνα με την λαϊκή δοξασία ο Άη Ρούφνης (Άγιος Ονούφριος) ρουφά (αρνητική παρετυμολογία) τα στάχυα της νέας σοδειάς σε όσους δεν σέβονται την μνήμη του. Για τον λόγο αυτό δεν θερίζουν και δεν αλωνίζουν την ημέρα της εορτής του. Με την ίδια παρετυμολογία από το Ρούφνης - ρουφώ συνήθιζαν να εορτάζουν τον Άγιο Ονούφριο και οι καπνοπώλες στην Κωνσταντινούπολη. Τον Άγιο Ονούφριο τιμούν ιδιαίτερα επίσης και οι κουρείς επειδή παρουσιάζεται πάντα στις εικόνες του με μακρότατη γενειάδα. Θεωρεῖται δέ σήμερον ἀπό τόν εὐσεβῆ λαόν τοῦ Θεοῦ ὡς ὁ προστάτης τῶν δικαστῶν καί τῶν δικαζομένων, γενικώτερον δέ τῆς Δικαιοσύνης.
Οι δίκαιοι ζούν αιωνίως και ο μισθός των ευρίσκεται εις χείρας του Κυρίου, ο Υψιστος φροντίζει δι΄ αυτούς. Διά τούτο αυτοί θα λάβουν από την χείρα του Κυρίου την ένδοξον βασιλείαν των Ουρανών και το ωραίο βασιλικό διάδημα στις κεφαλές των, διότι ο Κύριος με την δεξιάν του θα τους σκεπάσει και με τον βραχίονα του θα τους προστατεύσει κατά των εχθρών των. Ο Κύριος θα λάβει ως όπλα Του την οργήν Του και όλα τα στοιχεία της φύσεως θα μεταβάλει εις όπλα προς απόκρουση των εχθρών του. Θα ενδυθεί ως ένδυμα την Δικαιοσύνη του, θα φορέσει ως περικεφαλαία κρίσιν αμερόληπτον. Αντί ατρώτου ασπίδος θα ενδυθεί την αγιότητα. Θα χρησιμοποιήσει ως οξεία ρομφαιαν την σκληράν οργήν Του. Μαζί του θα πολεμήσουν όλα τα στοιχεία της φύσεως κατά των παραφρόνων τούτων ασεβών. Δίκαιοι δὲ εἰς τὸν αἰῶνα ζῶσι, καὶ ἐν Κυρίῳ ὁ μισθὸς αὐτῶν, καὶ ἡ φροντὶς αὐτῶν παρὰ ῾Υψίστῳ. διὰ τοῦτο λήψονται τὸ βασίλειον τῆς εὐπρεπείας καὶ τὸ διάδημα τοῦ κάλλους ἐκ χειρὸς Κυρίου, ὅτι τῇ δεξιᾷ σκεπάσει αὐτοὺς καὶ τῷ βραχίονι ὑπερασπιεῖ αὐτῶν. λήψεται πανοπλίαν τὸν ζῆλον αὐτοῦ καὶ ὁπλοποιήσει τὴν κτίσιν εἰς ἄμυναν ἐχθρῶν· ἐνδύσεται θώρακα δικαιοσύνην καὶ περιθήσεται κόρυθα κρίσιν ἀνυπόκριτον· λήψεται ἀσπίδα ἀκαταμάχητον ὁσιότητα, ὀξυνεῖ δὲ ἀπότομον ὀργὴν εἰς ρομφαίαν, συνεκπολεμήσει δὲ αὐτῷ ὁ κόσμος ἐπὶ τοὺς παράφρονας. πορεύσονται εὔστοχοι βολίδες ἀστραπῶν καὶ ὡς ἀπὸ εὐκύκλου τόξου τῶν νεφῶν ἐπί σκοπὸν ἁλοῦνται, καὶ ἐκ πετροβόλου θυμοῦ πλήρεις ριφήσονται χάλαζαι. ἀγανακτήσει κατ᾿ αὐτῶν ὕδωρ θαλάσσης, ποταμοὶ δὲ συγκλύσουσιν ἀποτόμως. ἀντιστήσεται αὐτοῖς πνεῦμα δυνάμεως καὶ ὡς λαῖλαψ ἐκλικμήσει αὐτούς. καὶ ἐρημώσει πᾶσαν τὴν γῆν ἀνομία, καὶ ἡ κακοπραγία περιτρέψει θρόνους δυναστῶν.(Σοφίας Σολομώντος, Κεφ. 5, Στιχ. 15-23).
Άλλος είναι εκείνος πού έδεσε τον τύραννο με τους αγώνες, άλλος εκείνος πού τον έδεσε με την ταπείνωση, και άλλος εκείνος που τον έδεσε με την παρέμβασι και εμφάνεια του Θεού. Και ομοιάζουν ο πρώτος με τον αυγερινό, ο δεύτερος με την πανσέληνο και ο τρίτος με τον ολόλαμπρο ήλιο. Ωστόσο και οι τρεις έχουν το πολίτευμα τους στους ουρανούς. Από την αυγή γεννάται το φώς, και από το φως προβάλλει ο ήλιος.
Κατά τους τρείς πρώτους αιώνες της Εκκλησίας, αρκετά πρίν την κατάπαυση των διωγμών επί Μ. Κων/νου, ενεφανίσθησαν ευσεβείς Χριστιανοί, οι οποίοι έφευγαν από τον κόσμο για να επιδοθούν, απερίσπαστοι από βιοτικές μέριμνες και κοσμικούς θορύβους, στην άσκηση και την προσευχή. Ενώ άλλοι αναχωρούσαν στην έρημο για να αναζητήσουν εκεί όχι απλώς μία ασφάλεια από τους κινδύνους ενός διεφθαρμένου πολιτισμού, αλλά την πλήρη εκείνη προσφορά της ζωής τους στο Θεό. Έτσι έχουμε την ανάπτυξη του πρώιμου ερημιτικού μοναχισμού.Τον 4ο αιώνα όμως ο Χριστιανισμός εισέρχεται σε μια νέα περίοδο της ιστορικής του πορείας. Ο διωγμός παύει, η Κωνσταντίνιος ειρήνη επικρατεί, η Εκκλησία πλέον τιμάται και προστατεύεται από το κράτος, αποκτά πλούτη, προνόμια. Αυτό έχει ως συνέπεια την εμφανή εκκοσμίκευσή της. Τότε ακριβώς το παράδειγμα των ολίγων μεμονωμένων αναχωρητών των τριών πρώτων αιώνων βρίσκει μυριάδες μιμητών. Ιδρύονται Σκήτες, Λαύρες, Κοινόβια μεγάλα και πάμπολλα. Ο μοναχισμός πλέον μεγαλύνεται, οι άγιοι πατέρες της ερήμου λάμπουν στον εκκλησιαστικό ουρανό διότι «χειρ Κυρίου ην μετ’ αυτών», και απλώνεται από την Αίγυπτο και τη Λυβίη, στο Σινά, στην Παλαιστίνη, στη Συρία, στον Όλυμπο της Βιθυνίας, στο Άγιον Όρος και σε όλον τον τότε γνωστό κόσμο.
Ο Άγιος Ονούφριος στην αρχή της μοναχικής του πολιτείας εισέρχεται σε Κοινόβιον κοντά στην Ερμούπολη της Θηβαϊδος. Το Κοινοβιακό Σύστημα αποτελεί αυστηρότερη μορφή του Λαυρεωτικού και διεμορφώθη υπό του Οσίου Παχωμίου του Μεγάλου τον Δ' αιώνα στην Αίγυπτο. Πιο συγκεκριμένα ο Άγιος Ονούφριος, πριν φύγει στην έρημο, ζούσε σε μιά μεγάλη λαύρα μοναχών, ὀνομαζόμενη Σμαούν, στην Άνω Αίγυπτο, στα όρια της Οξυρρύγχου. Εκεί ζούσαν εκατόν πενήντα μοναχοί τηρώντας την μοναστική τάξη και καθαρότητα. Εκεί ο Αββάς Ονούφριος έμαθε την καλογερική, δίπλα στους άλλους θείους γέροντες που είχαν φτάσει στην τελειότητα και ζούσαν όπως οι άγγελοι του Θεού. Εκεί άκουσε δια την ήσυχον και ερημικήν ζωήν δύο μεγάλων μορφών της Εκκλησίας μας, τον ασκητικόν και ερημικόν βίον του Προφήτου Ηλιού του Θεσβίτου και τον μιμητή αυτού Ιωάννη τον Πρόδρομο και προετοιμαστή της παρουσίας του Χριστού, ο οποίος, ως και ο Ηλίας, φέρων ασκητικόν ένδυμα και ακολουθών τον ερημικόν βίον εκήρυξε στο λαόν το βάπτισμα της μετανοίας.
Η άκτιστη Χάρη του Θεού πλημμύρισε όλη του την ύπαρξη, την ψυχή και το σώμα του, και γι’ αυτό το σκήνωμά του μετά την οσιακή του κοίμηση ευωδίαζε. «Όποιος έχει την Χάρη του Αγίου Πνεύματος και στην ψυχή και στο σώμα, έχει την τέλεια αγάπη. Και αν κανείς διαφυλάξει αυτήν την χάρη, θα αγιάσουν τα λείψανά του, όπως των αγίων μαρτύρων, των προφητών η των άλλων μεγάλων αγίων»[1]. Στην Ορθόδοξη Ανατολή ο μοναχικός βίος, ως μέσον της εν Χριστώ σωτηρίας, συνεδέθη από την αρχή με την ησυχία, η οποία αποτελεί τρόπο θεωρητικής ασκήσεως και η οποία αποσκοπούσε στη νήψη. Τελικό στάδιο της νήψης είναι η εν Χριστώ αληθεία, δηλαδή η πλήρης και τελεία κυριαρχία επί των παθών και η υποταγή του όλου ανθρώπου στο θέλημα του Θεού.
Ο Πανάγαθος Θεός έφερε τον άνθρωπο στην παρούσα ζωή, όχι για να προσκολλάται η ψυχή του σε κτήματα και χρήματα, δόξες και απολαύσεις και όλα γενικά τα αγαθά του μάταιου αυτού κόσμου. Δεν πλάσθηκε ο άνθρωπος μόνο για την πρόσκαιρη αυτή ζωή.
Για όλα αυτά ο Κύριος μας συνιστά:
Προσέχετε δὲ ἑαυτοῖς μήποτε βαρηθῶσιν ὑμῶν αἱ καρδίαι ἐν κραιπάλῃ καὶ μέθῃ καὶ μερίμναις βιοτικαῖς, καὶ αἰφνίδιος ἐφ᾿ ὑμᾶς ἐπιστῇ ἡ ἡμέρα ἐκείνη· ὡς παγὶς γὰρ ἐπελεύσεται ἐπὶ πάντας τοὺς καθημένους ἐπὶ πρόσωπον πάσης τῆς γῆς ἀγρυπνεῖτε οὖν ἐν παντὶ καιρῷ δεόμενοι ἵνα καταξιωθῆτε ἐκφυγεῖν πάντα τὰ μέλλοντα γίνεσθαι καὶ σταθῆναι ἔμπροσθεν τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. (Κατά Λουκάν, Κεφ. ΚΑ, Στιχ. 34).
Ο Άγιος Ονούφριος ενθουσιασμένος δια τον ερημιτικό βίον και τον αναχωρητισμό, νέκρωσε τα επι της γης μέλη και υπομένοντας τον παγετόν της νύκτας και της ημέρας τον καύσωνα, πέτυχε της ουρανίου ζωής, βλέπων, όπως τονίζει ο υμνογράφος αυτού, το αμήχανον κάλλος του Κτίστου του. Έζησε στην έρημο 60 έτη περίπου, έχοντας ως τροφή την εγκράτειαν και ως πλούτον την πτωχείαν και την ακτημοσύνην. Ο Άγιος Ονούφριος είχεν ως ένδυμα, κατά την προτροπή του Αποστόλου Παύλου, τον Ιησού Χριστόν. Η απάθεια δεν θα πρέπει να συγχέεται με την έλλειψη πειρασμών, αλλά τουναντίον με την ισχυρή παρουσία αυτών και την πλήρη ελευθερία αντιμετωπίσεως τους.
Έρημος όμως γίνεται και η καρδιά του ανθρώπου όταν απολέσει την θεία Χάρη. Εκείνοι οι οποίοι γεύθηκαν την γλυκύτητα της θείας Χάριτος, έστω και λίγο, και στην συνέχεια συνέβη να την χάσουν, αυτοί την αναζητούν όπως η μητέρα το μικρό παιδί της που το έχει χάσει μέσα σε κάποιο συνωστισμό και φωνάζει και τρέχει και το αναζητεί με δάκρυα και πόνο. Και όταν το βρει τότε χαίρει και αγάλλεται και το σφίγγει στην αγκαλιά της προσέχοντας να μη το ξαναχάσει. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με εκείνον που γεύθηκε την θεία Χάρη και για κάποιο λόγο την απώλεσε. Αισθάνεται την καρδιά του έρημη και αδειανή, και κράζει, και φωνάζει, και προσεύχεται αδιαλείπτως. Και όταν μετά από μεγάλο αγώνα, αγωνία, αναζήτηση, πόνο και κλάμα την ξαναβρεί, τότε χαίρει και αγάλλεται και φωνάζει μαζί με τον Προφήτη Ησαΐα, «ευφράνθητι έρημος διψώσα...».
Η μετά του Θεού ένωσις είναι μυστήριον, το οποίον τελειούται εν τοις ανθρωπίνοις προσώποις. Εν τέλειον πρόσωπον λαμβάνει εν πλήρει συνειδήσει όλας τας αποφάσεις του. Είναι ελεύθερον πάσης βίας, πάσης φυσικής ανάγκης. Όσον προοδεύει τις εις την οδον της ενώσεως, τόσον περισσότερον συνειδητός γίνεται. Η συνείδησις αυτή εν τη πνευματική ζωή καλείται γνώσις υπό των ασκητικών Πατέρων της Ανατολής.
Κάποτε, επισκέφθηκε τον όσιο Ονούφριο ο Αββάς Παφνούτιος. Οι δύο ασκητές χάρηκαν ο ένας την παρουσία του άλλου, αντήλλαξαν τις εμπειρίες τους και ενισχύθηκαν πνευματικά. Ο Θεός όμως οικονόμησε έτσι τα πράγματα ούτως ώστε η συνάντηση αυτή να συμπέση με την ώρα της «εξόδου» του οσίου Ονουφρίου και έτσι το σώμα του ενταφιάστηκε από τον αββά Παφνούτιο κάτω από τον μεγάλο φοίνικα, η δε ψυχή του «συναγάλλεται εν ουρανοίς μετά πάντων των αγίων». Θύμισε, έτσι, σε όλους τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: "γύμναζε σεαυτόν προς ευσέβειαν". Δηλαδή, γύμναζε και συνήθιζε τον εαυτό σου στη συνεχή εξάσκηση της αγίας ζωής.
Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης όταν αναφέρεται στον θρήνο του Αδάμ, μετά την παρακοή και την απώλεια του Παραδείσου, ουσιαστικά περιγράφει τον δικό του θρήνο όταν απώλεσε την Χάρη του Θεού και για αρκετά χρόνια την αναζητούσε με πόνο και δάκρυα. Και διδάσκει, από την εμπειρία του, ότι ο ασφαλέστερος δρόμος για την εύρεση και διαφύλαξη της θείας Χάριτος είναι εκείνος της ταπεινώσεως.
Η έρημος αποτέλεσε την πνευματική κολυμβήθρα, στην οποία οι ασκητές ήρθησαν σε δυσθεώρητα ύψη πνευματικών ανατάσεων. Το απαστράπτον φώς της θεότητος οδηγεί τον άνθρωπον εις την πνευματική γαλήνην, νηνεμία και μακαριότητα. Ο ασκητικός αγώνας είναι ουσιαστικά το πέρασμα από την «στενήν και τεθλιμμένην οδόν», που όμως γλυκαίνει και νοηματοδοτεί την ύπαρξη. Αλλά και τροφοδοτεί τον πνευματικό οργανισμό με ισχυρά αντισώματα, για να είναι σε θέση να αντέχη στα δύσκολα, να αποδιώχνη την πίκρα των λυπηρών και να βιώνη την γλυκειά χαρμολύπη. Έχει όμως και η έρημος θύελλες και καταιγίδες, έχουν ισχυρούς ανέμους τα απόκρημνα όρη, ανέμους, οι οποίοι στροβιλίζουν σώμα και πνεύμα.
Ο Άγιος Ονούφριος έμεινε λιγοθυμισμένος πάρα πολλές φορές στην έρημο, εξαντλήθηκε πολλές φορές από την πείνα, τη δίψα, τη ψύχρα της νυκτός και το λιοπύρι της μέρας. Το σώμα του ψήθηκε κάτω από τόν ήλιο του ουρανού. Όταν ο Θεός είδε πως είχε υποφέρει αρκετά από τον πόλεμο αυτό, έστειλε τον άγγελο του να φροντίζει για την τροφή του και κάθε μέρα του έφερνε κάτι για να στηρίξει το σώμα του. Στον τόπο εκείνο της ερήμου που ασκήτεψε ο Αββάς Ονούφριος υπήρχε μια χουρμαδιά που έκανε δώδεκα τσαμπιά με χουρμάδες το χρόνο. Ένα μεγάλο τσαμπί χουρμάδες έπεφτε κάθε μήνα στον Άγιο. Υπήρχαν ακόμα και κάποια χορτάρια και κάποια άλλα μικροδενδρύλια των οποίων τα φύλλα είχαν μια θαυμάσια γεύση στο στόμα του που προσομοίαζε αυτή του μελιού. Όταν κάνει κανείς το θέλημα του Κυρίου, εκείνος θα λάβει πρόνοια σε οποιοδήποτε σημείο της γής και αν βρισκόμαστε. Άλλωστε είναι γραμμένο στις Αγίες Γραφές ότι "ἵνα ἀναγγείλῃ σοι, ὅτι οὐκ ἐπ᾿ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ὁ ἄνθρωπος, ἀλλ᾿ ἐπὶ παντὶ ρήματι τῷ ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ ζήσεται ὁ ἄνθρωπος" (Δευτερονόμιο Κεφ. Η, Στιχ. 3, Κατά Ματθαίον Κεφ. Δ, Στιχ. 4). Και σε άλλο σημείο τα ιερά Ευαγγέλια γράφουν "μὴ οὖν μεριμνήσητε λέγοντες, τί φάγωμεν ἢ τί πίωμεν ἢ τί περιβαλώμεθα; 32 πάντα γὰρ ταῦτα τὰ ἔθνη ἐπιζητεῖ· οἶδε γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ὅτι χρῄζετε τούτων ἁπάντων. 33 ζητεῖτε δὲ πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν" (Κατά Ματθαίον, Κεφ. ΣΤ, Στιχ. 31-33).
Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης γράφει: «Ο κόσμος νομίζει πως οι μοναχοί είναι ανώφελο γένος. Έχουν όμως άδικο να σκέφτονται έτσι. Δεν ξέρουν πως ο μοναχός προσεύχεται για όλον τον κόσμο. Δεν βλέπουν τις προσευχές του και δεν γνωρίζουν με πόση ευσπλαχνία τις δέχεται ο Κύριος. Οι μοναχοί κάνουν μεγάλο πόλεμο με τα πάθη και γι’ αυτόν τον αγώνα τους θα είναι μεγάλοι κοντά στο Θεό». O Ἅγιος Ὀνούφριος εἶχεν ὡς τροφήν τῆς ψυχῆς καί φωτισμόν τοῦ νοῦ αὐτοῦ τήν μητέρα τῶν ἀρετῶν τήν μακαρίαν προσευχήν, ὡς λέγει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος καί κατά τόν ὁποῖον: «Προσευχή ἐστι κατά μέν τήν αὐτῆς ποιότητα, συνουσία καί ἕνωσις ἀνθρώπου καί Θεοῦ κατά δέ τήν ἐνέργειαν…Θεοῦ καταλλαγή ( συμφιλίωσις μέ τόν Θεόν) ἁμαρτημάτων ἱλασμός (συγχώρησις τῶν ἁμαρτημάτων), τροφή τῆς ψυχῆς, φωτισμός τοῦ νοῦ, ἔσοπτρον προκοπῆς (καθρέπτης τῆς πνευματικῆς προόδου)».
Η μεγαλύτερη προσφορά των μοναχών και η μεγαλύτερη έκφραση της αγάπης των μοναχών προς όλον τον κόσμο είναι οι προσευχές τους, όπως λέει ο Άγιος Σιλουανός «ο μοναχός είναι ικέτης υπέρ όλου του κόσμου, θρηνεί για όλο τον κόσμο και σ΄ αυτό έγκειται το κύριο έργο του. Ποιος άραγε όμως τον προτρέπει να χύνει δάκρυα για όλο τον κόσμο; Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, ο Υιός του Θεού. Αυτός παρέχει στον μοναχό την αγάπη του Αγίου Πνεύματος και από αυτή την αγάπη η καρδιά του μοναχού είναι πάντοτε περίλυπη επειδή δεν σώζονται όλοι οι άνθρωποι». Τόν πρώτο καιρό που αποτραβιέται κανείς στήν έρημο, υποφέρει από την πείνα, τή δίψα, τον πόλεμο που ξεσηκώνει κατεπάνω στους αναχωρητές ο εχθρός ο ακοίμητος, γιατί ο διάβολος τους στέλνει πειρασμούς και τους πολεμά, γνωρίζοντας καλά πόσο μεγάλη τιμή και δόξα βρίσκουν από μέρους του Θεού οι αναχωρητές αυτοί, όταν αφήνουν το σώμα τους. Όταν, λοιπόν, υποφέρουν με υπομονή όλα αυτά, η βοήθεια του Θεού τους κάνει δυνατούς. Δίνει τότε ο Θεός, αγγέλους να τους φέρνουν τροφή, και έτσι ζούν μέσα στην ειρήνη και πνευματική ανάπαυση. Οἱ δὲ ὑπομένοντες τὸν Θεὸν ἀλλάξουσιν ἰσχύν, πτεροφυήσουσιν ὡς ἀετοί, δραμοῦνται καὶ οὐ κοπιάσουσι, βαδιοῦνται καὶ οὐ πεινάσουσιν (Ησαϊας Κεφ. Μ, Στιχ.31). Ο Κύριος δεν θα καταφρονέσει ποτέ τόν ταπεινό καί οι θλίψεις τους φτωχούς δεν τους γονατίζουν αιωνίους. Ο Θεός ανταποδίδει στον καθένα σύμφωνα με τα έργα του και τις θλίψεις που υπέφερε. Μάκαριος εκείνος που εργάζεται σύμφωνα με το θέλημα του Θεού σε τούτη τη γή. Οι άγγελοι θα τον υπηρετούν και θα τον προστατεύουν όσο θα βρίσκεται στη γή εν σώματι.
Ο Κύριος, όταν απέστειλε τους Μαθητές του να κηρύξουν το Ευαγγέλιο στους ανθρώπους, έλεγε: Υμεῖς ἐστε τὸ ἅλας τῆς γῆς· ἐὰν δὲ τὸ ἅλας μωρανθῇ, ἐν τίνι ἁλισθήσεται; εἰς οὐδὲν ἰσχύει ἔτι εἰ μὴ βληθῆναι ἔξω καὶ καταπατεῖσθαι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων. ῾Υμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη· οὐδὲ καίουσι λύχνον καὶ τιθέασι αὐτὸν ὑπὸ τὸν μόδιον, ἀλλ᾿ ἐπὶ τὴν λυχνίαν, καὶ λάμπει πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ. οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς (Κατά Ματθαίον, Κεφ. Ε, Στιχ. 13-16). Ας σημειωθεί ότι ο μοναχός, ο φωτισθείς από το Θείο Φώς της χάριτος του Θεού δεν παύει να προσεύχεται με απεριόριστη αγάπη για εκείνους που ζούν στον κόσμο. Πρὸ τῆς τελευτῆς του καὶ μὲ τὴν παρουσία τοῦ Παφνουτίου ὁ Ὅσιος Ὀνούφριος εἶπε τὴν ἀκόλουθη προσευχή: «Ὕψιστε Θεὲ καὶ ἀόρατε, οὗ ἡ δύναμις ἀνεξιχνίαστος καὶ ἡ δόξα ἀκατανόητος καὶ ἀνέκφραστος, καὶ τὸ ἔλεος ἄπειρον καὶ ἀμέτρητον, ὑμνῶ, εὐλογῶ, προσκυνῶ καὶ δοξάζω Σε, Ὃν ἐπόθησα ἐκ νεότητός μου καὶ Σοὶ ἠκολούθησα. Ἐπάκουσόν μου, πρὸς Σὲ γὰρ ἐκέκραξα, ὅτι ἐπεῖδες τὴν ταπείνωσίν μου, ἔσωσας ἐκ τῶν ἀναγκῶν τὴν ψυχήν μου, οὐ συνέκλεισάς με εἰς χεῖρας ἐχθρῶν, ἀλλ’ ἔστησας ἐν εὐρυχώρῳ τοὺς πόδας μου. Δέομαί Σου, Κύριέ μου· τῇ Σῇ δεξιᾷ σκέπασόν με, ἵνα μὴ ταραχθῇ ἡ ψυχή μου ἀπὸ τοὺς δαίμονας, ὅταν ἐξέρχεται ἐκ τοῦ σώματος, ἀλλὰ παράλαβε αὐτὴν δι’ ἁγίων Ἀγγέλων Σου καὶ κατάτακον αὐτὴν ἔνθα ἐπισκοπεῖ τὸ φῶς τοῦ προσώπου Σου, ὅτι εὐλογητὸς εἶ καὶ δεδοξασμένος εἰς τοὺς αἰῶνας. Μνήσθητι Πανοικτίρμον καὶ Πολυέλεε τοῦ πιστοῦ λαοῦ Σου. Καὶ ὅστις εὑρεθῆ εἰς κίνδυνον θαλάσσης ἢ εἰς θυμὸν δικαστοῦ ἢ εἰς ἄλλην τινὰ στενοχωρίαν, καὶ Σὲ ἐπικαλεσθῇ λέγων· Παντοδύναμε Κύριε, διὰ πρεσβειῶν τοῦ δούλου σου Ὀνουφρίου ἐλέησόν με, παρακαλῶ τὴν βασιλείαν Σου, καθὼς μοῦ ἔταξες ἐπάκουσον τῆς δεήσεως αὐτοῦ. Κύριε εἰς χεῖρας Σου παρατίθημι τὸ πνεῦμά μου». Μετά, προσκύνησε με βαθειά μετάνοια, ίσαμε τη γη, και εκεί "τον δρόμον τετελεκε". Παρέδωσε, με δόξα και τιμή, το πνεύμα του στα χέρια του Θεού. Τότε ακούστηκε ένα πλήθος αγγέλων επάνω από το σκήνωμα του Αγίου Ονουφρίου να ψάλλει ύμνους προς τιμήν του αββά Ονουφρίου και ήταν πράγματι μεγάλη η χαρά που γινότανε στους Ουρανούς για την είσοδο του Αγίου στην Βασιλεία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
Ο Άγιος Ονούφριος μας διδάσκει και μας εμπνέει με την άγια ζωή του. Ο βίος του Αγίου Ονουφρίου μας διδάσκει και μας καλεί "το εκείνων αγαθόν οικείον ποιείσθαι δια μιμήσεως" [2], να τον μιμηθούμε, για να οικειοποιηθούμε την αρετή του. Μας βοηθάει, επίσης ο Αγιος, με τις πρεσβείες του. Είναι ένα καλλιτέχνημα του Αγίου Πνεύματος, μια περικαλλής εικόνα του Θεού, ένας ζωντανός και έμψυχος ναός Του, πλούτος και στολισμός για την Εκκλησία μας. Μας διδάσκει ότι η εν Χριστώ ζωή δεν ειναι απλώς η κοινωνία με τον Χριστό, η ζωή μέσα στην Παρουσία Του. Είναι και κάτι πολύ περισσότερο και ασύγκριτα ανώτερο. Είναι η ένωση με τον Χριστό. Μας γνωρίζει ότι την πρόσκαιρη επίγεια ζωή μας που τρέμουμε μη τη χάσουμε και την προστατεύουμε σαν τη μικρή φλόγα στην κορφή ενός κεριού που τρεμοπαίζει καθώς ο αέρας τη φυσά, αυτή τη μικρή ζωή δεν υπάρχει άλλος τρόπος όχι μόνο να τη διατηρήσουμε, αλλά και να την κάνουμε να λάμψει "ως ο ήλιος", από το να τη σβήσουμε μόνοι μας. O εὑρὼν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἀπολέσει αὐτήν, καὶ ὁ ἀπολέσας τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἕνεκεν ἐμοῦ εὑρήσει αὐτήν. (Κατά Ματθαίον, Κεφ. I, Στιχ. 39). Aυτὀς που θέλει να σώσει τη ζωή του, θα χάσει τη μακαρία πνευματική ζωή. Όποιος όμως δεν ζεί για τον εαυτό του αλλά προσφέρει τη ζωή του στον Χριστό και στην υπακοή των εντολών Του, αυτός θα την κερδίσει αιώνια, αθάνατη και αληθινή στη Βασιλεία Του. Ο δεχόμενος ὑμᾶς ἐμὲ δέχεται, καὶ ὁ ἐμὲ δεχόμενος δέχεται τὸν ἀποστείλαντά με. ὁ δεχόμενος προφήτην εἰς ὄνομα προφήτου μισθὸν προφήτου λήψεται, καὶ ὁ δεχόμενος δίκαιον εἰς ὄνομα δικαίου μισθὸν δικαίου λήψεται. καὶ ὃς ἐὰν ποτίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν τούτων ποτήριον ψυχροῦ μόνον εἰς ὄνομα μαθητοῦ, ἀμὴν λέγω ὑμῖν, οὐ μὴ ἀπολέσῃ τὸν μισθὸν αὐτοῦ. (Κατά Ματθαίον, Κεφ. I, Στιχ. 40-42).
Βλάστημα Βασιλέων εὐθαλές τῆς Περσίας, Ὀνούφριε, βουλῆ οὐρανίω σέ ὡδήγησεν ὁ σὸς πατὴρ εἰς μονὴν Αἰγύπτου ἀσκητῶν πάνσεπτον ὡς βρέφος ἀρτιγέννητον Κυρίω ἀσιγήτως ψάλλον.
Η Ευχή "Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησον με" αποτελεί το αφρόγαλα όλων των Προσευχών και συνοψίζεται σε πέντε μόνο λέξεις σταθερά επαναλαμβανόμενες. Η επίκληση «Κύριε» εκφράζει ευγνωμονική στάση της ψυχής και πεποίθηση στις Δωρεές που απορρέουν απο τη λυτρωτική Θυσία του Υιού του Θεού. Η επίκληση «Ιησού» εκφράζει το πάθος και το πύρ της ψυχής προς τον Αγαπημένο. Η επίκληση «Χριστέ» εδράζεται σε μία σχέση μετανοίας και συγγνώμης, ὀμοια με του τραυματία προς τόν θεράποντα. Τέλος η επίκληση «ελέησόν με» υποβάλλει τη δραματικότητα του πάσχοντος. Εδώ υπάρχει η συναίσθηση του βάρους τών αμαρτημάτων, αλλά και η γεύση της Χρηστότητας το Θεού και της Συγγνώμης Του, σφού η επίκληση αυτή μετέχει περισσότερο της παρρησίας, σπ' όσο η επίκληση «συγχώρησον»
Δικαίων δὲ ψυχαὶ ἐν χειρὶ Θεοῦ, καὶ οὐ μὴ ἅψηται αὐτῶν βάσανος. ἔδοξαν ἐν ὀφθαλμοῖς ἀφρόνων τεθνάναι, καὶ ἐλογίσθη κάκωσις ἡ ἔξοδος αὐτῶν καί ἡ ἀφ᾿ ἡμῶν πορεία σύντριμμα, οἱ δέ εἰσιν ἐν εἰρήνῃ. καὶ γὰρ ἐν ὄψει ἀνθρώπων ἐὰν καλασθῶσιν, ἡ ἐλπὶς αὐτῶν ἀθανασίας πλήρης· καὶ ὀλίγα παιδευθέντες μεγάλα εὐεργετηθήσονται, ὅτι ὁ Θεὸς ἐπείρασεν αὐτοὺς καὶ εὗρεν αὐτοὺς ἀξίους ἑαυτοῦ· ὡς χρυσὸν ἐν χωνευτηρίῳ ἐδοκίμασεν αὐτοὺς καὶ ὡς ὁλοκάρπωμα θυσίας προσεδέξατο αὐτούς. καὶ ἐν καιρῷ ἐπισκοπῆς αὐτῶν ἀναλάμψουσι καὶ ὡς σπινθῆρες ἐν καλάμῃ διαδραμοῦνται· κρινοῦσιν ἔθνη καὶ κρατήσουσι λαῶν, καὶ βασιλεύσει αὐτῶν Κύριος εἰς τοὺς αἰῶνας. οἱ πεποιθότες ἐπ᾿ αὐτῷ συνήσουσιν ἀλήθειαν, καὶ οἱ πιστοὶ ἐν ἀγάπῃ προσμενοῦσιν αὐτῷ, ὅτι χάρις καὶ ἔλεος ἐν τοῖς ὁσίοις αὐτοῦ, καὶ ἐπισκοπὴ ἐν τοῖς ἐκλεκτοῖς αὐτοῦ. (Σοφίας Σολομώντος, Κεφ. 3, Στιχ. 1-9). Η ζωή των δικαίων βρίσκεται υπό την προστατευτική χείρα του Θεού και καμμία θλίψη δεν θα εγγίσει αυτούς, άνευ της παραχωρήσεως Εκείνου. Στα μάτια των αφρόνων ασεβών θεωρήθηκε ο θάνατος των ως εξαφανισμός, και η πρόωρος έξοδος εκ της παρούσης ζωής ως τιμωρία, διάψευσις των ελπίδων των. Θεωρήθηκε η αναχώρηση των εκ της ζωής ως πλήρης καταστροφή. Εκείνοι όμως υπάρχουν εν ειρήνη. Έστω και αν στα μάτια των ανθρώπων φαίνονται πάσχοντες, έχουν σταθερά πεποίθηση ότι θα εισέλθουν στην αθανασία. Εάν υποφέρουν ολίγα βάσανα εδώ, πολλήν αμοιβήν θα λάβουν εκεί, διότι ο Κύριος εδοκίμασε αυτούς διά των θλίψεων και εύρεν , ότι είναι άξιοι αμοιβής Του. Εδοκίμασε ο Κύριος αυτούς ως ο χρυσοχόος δοκιμάζει τον χρυσόν δια πυρός εις την καθαρτήριον χοάνη του και εδέχθη τούτους ευμενώς ως τα ολοκαυτώματα των θυσιών. Αυτοί θα λάμψουν, όταν ο Κύριος τους επισκεφθή και ως σπινθήρες θα διατρέχουν καίοντες την ευφλεκτον καλάμην, τους ασεβείς. Θα καταδικάσουν τα ασεβή έθνη και θα κυριαρχήσουν των ασεβών λαών, διότι ο Κύριος θα είναι Βασιλεύς αυτών εις τους αιώνας. Οι έχοντες πίστην και πεποίθησιν εις τον Θεόν, θα εννοήσουν την αλήθεια των λόγων και υποσχέσεων του και με αγάπην θα υπομείνουν και θα παραμένουν πλησίον του, διότι η δωρεά και ευσπλαγχνία Του θα δοθή εις τους αφωσιωμένους Του και η προσοχή Του θα στραφή προς τους εκλεκτούς Του.
Οι πατέρες μας διδάσκουν ότι το Πνεύμα είναι δώρο και ότι η αίτηση αυτού του δώρου είναι η μόνη που δεν μένει ποτέ χωρίς άμεση απάντηση. Η επίκληση αγγίζει την ίδια τη φύση Εκείνου που δίδεται και τον προτρέπει να φανερωθεί. Ο άνθρωπος όταν αναζητά την Βασιλεία των Ουρανών, υπακούει στον Κύριο του και Θεό του και γίνεται παιδί του. Και όταν τη βρίσκει, χαίρεται όπως ο ευρών πολύτιμον μαργαρίτην, θησαυρόν κεκρυμμένον, και η χαρά του είναι πεπληρωμένη. Έτσι και ο Άγιος Ονούφριος, ανεδείχτηκε σε άστρο φωτεινό σε αυτούς που μονάζουν και ακτινοβολεί σε όλη την οικουμένη, όπως το φεγγάρι στη νύχτα, και λάμπει με αυτό τον τρόπο στους ασκητικούς αγώνες σαν ήλιος. Δια τούτο ας ζητήσουμε από τον Άγιο να μην πάψει να πρεσβεύει ακατάπαυστα για όλους εμάς όπως λέει και στο αντίστοιχο κοντάκιο του αγίου στο Ωρολόγιο το Μέγα.
"Αστήρ φαεινός εδείχθης τοις μοναζουσιν, ως φέγγος νυκτί αυγάζεις εν τοις πέρασιν. ούτω, πάτερ, έλαμψας εν ασκήσει καθάπερ ήλιος. δια τούτο, Ονούφριε, μη παύση πρεσβεύων υπέρ πάντων ημών".
Τότε στήσεται ἐν παρρησίᾳ πολλῇ ὁ δίκαιος κατὰ πρόσωπον τῶν θλιψάντων αὐτὸν καὶ τῶν ἀθετούντων τοὺς πόνους αὐτοῦ. ἰδόντες ταραχθήσονται φόβῳ δεινῷ καὶ ἐκστήσονται ἐπὶ τῷ παραδόξῳ τῆς σωτηρίας. (Σοφίας Σολομώντος, Κεφ. Ε, Στίχ. 1-2). Kατά την ημέρα της Κρίσεως ο δίκαιος θα ορθωθεί με πολύ θάρρος ενώπιον εκείνων, οι οποίοι εν τη γή τον κατεδίωξαν και ηρνήθησαν τους κόπους του. Εκείνοι, όταν θα τον ιδούν, θα ταραχθούν και θα φοβηθούν πολύ, θα εκπλαγούν δια την απροσδόκητο σωτηρία του. Εροῦσιν ἐν ἑαυτοῖς μετανοοῦντες καὶ διὰ στενοχωρίαν πνεύματος στενάξονται καὶ ἐροῦσιν· οὗτος ἦν ὃν ἔσχομέν ποτε εἰς γέλωτα καὶ εἰς παραβολὴν ὀνειδισμοῦ οἱ ἄφρονες· τὸν βίον αὐτοῦ ἐλογισάμεθα μανίαν καὶ τὴν τελευτὴν αὐτοῦ ἄτιμον. πῶς κατελογίσθη ἐν υἱοῖς Θεοῦ καὶ ἐν ἁγίοις ὁ κλῆρος αὐτοῦ ἐστιν; ἄρα ἐπλανήθημεν ἀπὸ ὁδοῦ ἀληθείας, καὶ τὸ τῆς δικαιοσύνης φῶς οὐκ ἔλαμψεν ἡμῖν, καὶ ὁ ἥλιος οὐκ ἀνέτειλεν ἡμῖν· (Σοφίας Σολομώντος, Κεφ. Ε, Στίχ. 3-6). Θα είπουν δέ καθ' εαυτούς εν μετανοία και εν μεγάλη ψυχική αγωνία ευρισκόμενοι και στενάζοντες: Αυτός είναι εκείνος, τον οποίον ημείς οι άφρονες κάποτε περιεγελώμεν και είχομεν ως παροιμίαν εμπαικτικήν; Ενομίσαμεν ότι η ζωή του ήτο ανισόρροπος και ο πρόωρος θάνατος του άτιμος. Πως κατετάγη όμως μεταξύ των υιών του Θεού και η θέσις του ευρίσκεται μεταξύ των αγίων ανδρών; Άρα απεπλανήθημεν της αληθούς οδού και το φώς της δικαιοσύνης δεν έλαμψεν εις ημάς ο ήλιος της αληθείας δεν ανέτειλεν εις ημάς. Αντίθετα, οι δίκαιοι, όπως ο Αγιος Ονούφριος, γεύονται τις πλούσιες ευλογίες και δωρεές του Θεού καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας και φθάνουν στο τέλος της ολοήμερου απασχολήσεως και δοξολογούν τον εν Τριάδι Θεό. Μια δοξολογία πηγαία του άνθρωπου προς το Θεό Δημιουργό και Πατέρα για την παρέλευση της ημέρας. Και αυτή η δοξολογία δεν είναι μια στιγμιαία κατάσταση του ανθρώπου. Δεν είναι μια ευχαριστία που συνεπάγεται και συγκεκριμένο χρόνο, αλλά επεκτείνεται στην όλη δοξολογική διάσταση της ζωής του ανθρώπου. Η Θεία Χάρις διαφωτίζει, ενισχύει και ενδυναμώνει τις φυσικές δυνάμεις του ανθρώπου στο δρόμο της σωτηρίας και την επιστροφή στον Θεό, με άλλα λόγια την αναγέννηση, τη δικαίωση και τον αγιασμό. Ο άγιος Ονούφριος εικονίζεται στις αγιογραφίες ως γέρων γυμνός, μακρυμάλλης, έχων τα γένεια μακρά έως τους πόδας και λέγει : Μη κόρος εντέρων σε Χριστού χωρίση, μή βόρβορος σε των παθών καθηδυνή ει δ' ουν, δακρύσεις εν φλογί τη παμφάγω. Η κατάσταση της εν Χριστώ Ιησού δόξης του ανθρώπου, προερχόμενη εκ της κοινωνίας αυτού μετά της Θείας δόξης συνεπάγεται πραγματική μεταβολή του όλου ανθρώπου εις καινή κτίσιν.
Ὁ βιογράφος του Αγιου Ονουφρίου ο Όσιος Παφνούτιος, ἀναφέρει ὅτι δύο λιοντάρια ἄνοιξαν τὸν τάφο τοῦ Αγίου στὸν ὁποῖο ἐνταφιάσθηκε τὸ ἱερὸ σκήνωμά του. Η θέωση, η χαρισματική δηλαδή ένωση του άνθρωπου με τον Θεόν, ήταν ο τελικός σκοπός της πλάσεως του άνθρωπου. Τον σκοπόν αυτόν ματαίωσε προσωρινά η αμαρτία. Επειδή όμως καμιά από τις σωστικές βουλές του Θεού δεν μπορεί ν' ανακληθεί, ο Λόγος ανέλαβε προσωπικώς, δια της ενανθρωπήσεως του, να φέρει εις πέρας το ανακοπέν της θεώσεως του ανθρώπου έργον. Η θέωση έγινε στο θεανδρικό του πρόσωπο, με βάση την αντίδοση των ιδιωμάτων των δυο φύσεων. Ο άνθρωπος γέμισε από Θεόν όχι εξωτερικά και επιφανειακά, άλλα βαθιά καί εσωτερικά, χωρίς βέβαια να μετατραπεί η φύση του σε θεότητα, όπως ακριβώς το σίδερο, όταν έλθει σε επαφή με τη φωτιά, πυρακτώνεται, χωρίς όμως ν' αποβάλει τη φυσική του ιδιότητα. Η θέωση αυτή επεκτείνεται και σε όλους τους πιστούς, κατόπιν καθάρσεως από τήν αμαρτία και κατεργασίας των εντολών του Θεού. Παρατηρούμε ότι, όπως και σε άλλους ανθρώπους του Θεού, όταν κάποιος ανακαινισθεί εν Χριστώ, τότε ημερούται και η τω πεπτωκότι ανθρώπω συστενάζουσα και συνοδύνουσα κτίσις. Η δε άλογος φύσις επανέρχεται εις την παραδεισἰαν κατάσταση και θέτει εαυτήν εις την διακονία του ανθρώπου. Ο Άγιος Παφνούτιος έθαψε τον Άγιο Ονούφριο μετά το θάνατο του, αφού έσχισε στα δύο το δικό του φτωχό ένδυμα και περιτύλιξε με το μισό το γυμνό σώμα του Οσίου που το σκέπαζαν λευκές τρίχες και κράτησε το άλλο μισό για την κάλυψη του δικού του σώματος. Έτσι, αχίτωνας δηλαδή, αναχώρησε για την άλλη ζωή ο Άγιος Ονούφριος, όχι απλώς τηρώντας αλλά και ξεπερνώντας την εντολή του Κυρίου "ὁ ἔχων δύο χιτῶνας μεταδότω τῷ μὴ ἔχοντι, καὶ ὁ ἔχων βρώματα ὁμοίως ποιείτω" (Κατά Λουκάν, Κεφάλαιο Γ, Στιχ. 11), αφού γυμνός βρέθηκε στο τέλος της ζωής του. Καὶ τὴν ἑνὸς χιτῶνος ἐντολήν, Πάτερ,Ὑπερβέβηκας, γυμνητεύσας εἰς τέλος. Δωδεκάτῃ ἀχίτωνα Ὀνούφριον ἐκ βίου ἦραν λέει το επιγραμματικό εγκωμιαστικό δίστιχο του Συναξαρίου. Όπως μαρτυρείται και στον κοντάκιο του, ο Άγιος Ονούφριος δέχτηκε μέσα στην καρδιά του το νοητό και ουράνιο φως και αποδείκτηκε δοχείο της άφθαρτης Τριαδικής Θεότητας και τώρα έχει συναριθμηθεί με τους Αγγέλους και ψάλλει δυνατά το δοξολογικό ύμνο Αλληλούια.
O Άγιος Ονούφριος εγινε συνόμιλος των αγγέλων ή καλύτερα ἄγγελος ἐπίγειος καί τοῦτο διότι ἐζήλωσε τήν πολιτείαν τῶν μεγάλων τῆς Ἐκκλησίας Ἁγίων αὐτῆς ἀναχωρητῶν Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου καί Ἠλιοῦ τοῦ Θεσβίτου, γενόμενος οὕτω μιμητής αὐτῶν. Ο Άγιος Ονούφριος ετελεύτησε την εδώ βιοτήν του την 12η Ιουνίου, ημέραν κατά την οποία η Ορθόδοξος Εκκλησία μας τιμά και γεραίρει την μνήμη του μαζί με την μνήμη του Οσίου Πατρός Πέτρου του εν τω Άθω. Η μνήμη του οσίου Ονουφρίου του Αιγυπτίου συμπίπτει κατά μεν το παλαιό ημερολόγιο (ακουλουθείται από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, το Άγιον Όρος, τη Ρωσική Εκκλησία κλπ) από του Σαββάτου των ψυχών μέχρι της Παρασκευής της Ε' εβδομάδος Ματθαίου, κατά δε το νέο ημερολόγιο (ακολουθείται από την Εκκλησία της Ελλάδος, το Οικουμενικό Πατριαρχείο κλπ) από της Κυριακής του Τυφλού μέχρι του Σαββάτου της Γ' εβδομάδος Ματθαίου.
Σχετική Βιβλιογραφία
Αντώνιος Ρωμαίος. Κατηχήσεις Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων. Δευτέρα. Καρέας: "ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ" Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Καρέα, 1999.
Αρχιμ. Λυράκη Ν. Καλλιστράτου, Ο Νόμος του Θεού και ο Άνθρωπος, Εκδ. 5η, Αθήνα, 2003.
Αρχιμανδ. Τίτου Κ. Χορτάτου. Ιερά Μονή Οσίου Ονουφρίου εν Ιερουσαλήμ, Έκδοσις Δευτέρα, Αθήνα 2006.
Αρχιμανδρίτης Ιωήλ Γιαννακόπουλος. Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο - Κείμενο - Ερμηνευτική Παράφραση - Σχόλια Προβλήματα - Χάρται. Τετάρτη. Vol. 1ος έως 9ος. Αθήνα: ΛΥΔΙΑ, 1986.
Γερασίμου Μοναχού Μικραγιαννανίτου. Ο ενιαύσιος Στέφανος της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας, Αθήνα 1976.
Διμηνιαίον Περιοδικό Αναγέννησις, Ι. Ησυχαστήριο Αγία Φωτεινή, Ελληνοπεράματα Ηρακλείου Κρήτης, Τεύχος Μαρτίου - Απριλίου 2003, σελίδες 3698-3699, "Από Ομιλίαν του Καθηγουμένου και Πατριαρχικού Εξάρχου Πάτμου Πανοσ. Αρχιμ. κ. Αντίπα εις το Πνευματικό Κέντρο της Ι. Αρχιεπ. Κρήτης (23/2/2003)
Επισκ. Διονυσίου Δ. Ψαριανού, Ο Λογος του Θεού, Αποστ. Διακονια, Τομοι Α, Β, Έκδοση Α, 2007
Η Αγία Γραφή, Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, http://www.apostoliki-diakonia.gr/bible/bible.asp
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ. Ιερός ναός Αγίου Ελευθερίου - Συναξαρισττής Ιουνίου. [Online] http://www.agioseleytherios.gr/agioseleytherios/php/index.php?pg=synaksarioJun.
Κείμενα. Μηνιαία. Vol. Ιανουαρίου έως Δεκεμβρίου. Αθήνα Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1988.
Νικολάου Βούλγαρη Ιατροδιδασκάλου, Κατήχησις Ιερά τουτέστιν Εξήγησις Λεπτομερής της Θείας και Ιεράς Λειτουργίας εν ειδει ερωταποκρίσεων μετά και πολλών ψυχοφελών εξετάσεων, Ακριβής επανέκδοση της α εκδόσεως του 1651. Ιερόν ησυχαστήριον Αξιον Εστίν Κατουνάκια Αγίου Όρους. 2007
Ο Άγιος Ονούφριος, Έκδοσις "Απόστολος Βαρνάβας". Οχτώηχος. Αθήνα , 1962.
Π. Ευδοκίμωφ, Η προσευχή της Ανατολικής Εκκλησίας-Η Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Αποστ. Διακονία, Έκδοση Γ, 1997
Πεντηκοστάριον. Αθήνα , 1986.
Πρωτοπ. π. Παπαβαρνάβας, Γεώργιος. ΟΣΙΟΣ ΟΝΟΥΦΡΙΟΣ. ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Εφημερίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπάκτου. [Online] Φεβρουάριος 2, 2005. http://www.parembasis.gr/2006/06_06_06.htm.
Πρωτοπρ. Αναγνωστοπούλου Στεφάνου. Εμπειρίες κατά την Θεία Λειτουργία,2008
Τρεμπέλας, Π. (2003). Η Καινή Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας (Τεσσαρακοστή όγδοη εκδ.). Αθήνα, Αττική, Ελλάδα: Αδελφότης Θεολόγων ο ΣΩΤΗΡ. Τριώδιον. Αθήνα, 1978. Ωρολόγιον. Αθήνα, 2006
Παναγιώτης, Τρεμπέλας. Η Καινή Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας. Έκδοση τεσσαρακοστηόγδοη (48). Αθήνα : Αδελφότης Θεολόγων ο "ΣΩΤΗΡ", 2003.
Αρχιμανδρίτης Ιωήλ, Γιαννακόπουλος. Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο' Κείμενον - Ερμηνευτική Παράφρασις - Σχολια - Προβλήματα - Χάρται. Θεσσαλονίκη : Ορθόδοξη Χριστιανική Αδελφότητα "ΛΥΔΙΑ", 1986.
Μέγας, Αθανάσιος. Μεγάλου Αθανασίου ΕΠΕ Ι 244. Ελληνες Πατέρες της Εκκλησίας (ΕΠΕ Ι). Θεσσαλονίκη : s.n., 1972.
Άγιος Ιωάννης, Δαμασκηνός. Λόγος εις το Γενέσιο. [συγγρ. βιβλίου] Ιερομόναχος Αθανάσιος Γιεβτιτς Επίσκοπος Ζαχουμίου και Ερζεγοβίνης. Η Θεοτόκος Τέσσερις Θεομητορικές ομιλίες του Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού. Αθήνα : Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1995.
—. PG Ελληνική Πατρολογία Migne 94, 1332.
Π.Β. Πάσχου, Εξήνθησε η Έρημος, Θαυμαστές Ιστορίες των Μεγάλων Ασκητών της Αιγύπτου, Αποστολική Διακονία, Έκδοση Α, Αθήνα 2004.
Π.Β. Πάσχου, Το γεράκι του προφήτου - διηγήματα, Εκδόσεις Αρμός, Α' Έκδοση, Αθήνα, 1993.
Γεώργιος, Παπαδημητρόπουλος. Εισαγωγή - Η εποχή των Μαρτύρων. [συγγρ. βιβλίου] Συμεών Μεταφραστής. Η άθληση και το μαρτύριο των Αγίων Αγαθής - Βαρβάρας - Ευφημίας - Θεκλας - Ιουλιανής - Σοφίας και των θυγατέρων της. Αθήνα : Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2002.
Υιοί Β.Ν., Πάσχα. Ακολουθία και Βίος της Αγίας Ενδόξου Μεγαλομάρτυρος και Αθλοφόρου του Χριστού. Έκδοση Πρώτη (Α) Πάτρα : Υιών Β.Ν. Πάσχα, 1886.
—. Ακολουθία και Βίος της Αγίας Ενδόξου Μεγαλομάρτυρος και Αθλοφόρου του Χριστού. Έκδοση Δευτέρα (Β) Αθήνα : Ανδρέας Β. Πάσχας, 1914.
Πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντίνος, Παπαγιάννης. Σύστημα Τυπικού των ιερών ακολουθιών του όλου ενιαυτού καταρτισθέν επί τη βάσει της τυπικής παραδόσεως της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας. Έκδοση Πρώτη (Α). Αθήνα : Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2006. σσ. 545-547. Κ.Α. 99.04.055, ISBN 960-315-554-3.
Άγιος, Μάξιμος. PG Ελληνική Πατρολογία Migne 90,157. 11. —. PG Ελληνική Πατρολογία Migne 90, 321.
Νικόλαος, Καβάσιλας. Ομιλία Νικολάου Καβάσιλα είς την γέννησιν. [συγγρ. βιβλίου] Νικόλαος Καβάσιλας. [μεταφρ.] Παναγιώτης Νέλλας. Η Θεομήτωρ Τρείς Θεομητορικές Ομιλιες Κείμενο Μετάφραση Εισαγωγή Σχόλια Παναγιώτης Νέλλας. Έκδοση Δ. Αθήνα : Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1995.
Ζήσης, Θωμάς. Ορθοδοξίας Θησαύρισμα. Απολυτίκια και Κοντάκια Εορτολογίου. Αθήνα : Εκδόσεις ΑΣΤΗΡ, 1998, Τόμ. Ε.
Μαυρομάτης, Γεώργιος. Η Αποκάλυψη του Ιωάννου - Ερμηνευτικά. Αθήνα : Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1999.
Αγιορείτης, Άγιος Νικόδημος. Ερμηνεία εις την Ζ και Η Ωδή και Προσευχή των Αγίων τριών παίδων. Θεσσαλονίκη : Εκδόσεις Ορθόδοξη Κυψέλη, 1992.
Άγιος Κύριλλος, Ιεροσολύμων. Κατηχήσεις Αγίου Κυρίλου Ιεροσολύμων. Καρέας Αθήνα : Εκδόσεις ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Καρέα., 1999.
Διονύσιος, Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης. Εις την Αγία Κυριακή 1979-1986. Ο Λογος του Θεού. Αθήνα : Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2002.
Συμεών, Μητροπολίτης Νέας Σμύρνης. Κηρύξατε - Ομιλίες στά Ευαγγέλια των Κυριακών. Έκδοση Δευτέρα. Αθήνα : Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2004.
Χατζηνικολάου, Αρχιμανδρίτης Αστέριος. Μέλλουσα Κρίση και αιωνιότητα. Αθήνα : Αδελφότης Θεολόγων Ο ΣΩΤΗΡ, 2009.
Π., Πάσχος. Εν ασκήσει και μαρτυρίω των Αγίων Νικοδήμου Αγιορείτου και Αθανασίου Παρίου. Αθήνα : Εκδόσεις Αρμός, 1996. 21. Χατζηνικολάου, Αρχιμανδρίτης Αστέριος. Η οδός του Κυρίου στενή και ευρύχωρος και παράδοξος. Έκδοση δευτέρα. Αθήνα : Αδελφότης Θεολόγων Ο ΣΩΤΗΡ, 2007.
Ιωάννου Χρυσοστόμου Αρχ. Κωνσταντινουπόλεως, Σειρά Ελληνες Πατέρες της Εκκλησίας, Υπόμνημα εις το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον.
Αρχ. Τιμοθέου Κιλίφη, Σκέψεις και Εμβανθύσεις, Έκδοση Β., Αθήνα, 1994
Κλίμαξ Αγίου Ιωάννου του Σιναϊτου.